İktisada Giriş I Yrd. Doç Dr. Dilek Seymen DEÜ.İİBF İktisat Bölümü dilek.seymen@deu.tr

1. İktisada Giriş I Yrd. Doç Dr. Dilek Seymen DEÜ.İİBF İktisat Bölümü dilek.seymen@deu.edu.tr htpp://kisi.deu.edu.tr/dilek.seymen

2. Talep ve Arz

3. TALEP Belirli bir zamanda, belirli bir piyasada bireysel bir tüketicinin belirli bir malın değişik fiyatlar karşısında almak istediği mal miktarına bireysel talep denir. Bireysel talebin efektif olabilmesi için, tüketicinin satın alma gücüne sahip olması gerekir. Satın alma gücü tarafından desteklenmemiş olan istekler, iktisadi anlamda talep değildir.

4. BİREYSEL TALEP FONKSİYONU Da = f ( Pa, Ps, Pc, Y, T ) Da = Talep edilen a malının miktarı, Pa = a malının fiyatı, Ps = İkame mallarının fiyatı, Pc = Tamamlayıcı malların fiyatı, Y = Tüketicinin belirli bir zamandaki geliri, T = Tüketicinin belirli bir zamandaki zevkleri

5. Talep ve Arz Da=f(Pa) Ceteris Paribus

6. Talep ve Arz Talep Şedülü ve Talep Eğrisi Bireysel Talep Piyasa Talebi

7. Talep eğrisi: patates talebi (aylık)

8. Patates için piyasa talebi (aylık) Piyasa talebi (ton) 700 Nokta Fiyat (TL/kg) 20 A Fiyat (TL/kg) A Talep Miktar (ton)

9. Piyasa talebi (ton) 700 500 Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 A B Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

10. Piyasa talebi (ton) 700 500 350 Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 60 A B C C Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

11. Piyasa talebi (ton) 700 500 350 200 Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 60 80 A B C D D C Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

12. Piyasa talebi (ton) 700 500 350 200 100 Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 60 80 100 E A B C D E D C Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

13. Da Da=  0 Pa

14. ATİPİK TALEP EĞRİSİ P D' -gösteriş etkisi - Fiyatların artacağı beklentisi A D 0 Q

15. Piyasa Talep Eğrisi P P P 60 60 60 40 40 40 20 20 20 0 0 QA QB 0 9 11 16 5 15 28 350 500 700 (QA+QB+Qn)

16. Arz ve Talep Fiyatlarla talep arasındaki ters yönlü ilişki iki şekilde açıklanabilir; Allen Etkisi, Tüketicinin satınalma gücü dikkate alınır. Bir malın fiyatı düşünce, tüketicinin geliri artmasa bile, bu mal bakımından reel gelir artmış olmaktadır. (Gelir etkisi veya Allen etkisi) Hicks Etkisi, konuyu rakip mallar bakımından inceler. Tüketici, fiyatı düşen malı, diğer mallara tercih eder. Fiyatın düşmesiyle, söz konusu mal, diğer mallar yerine ikame edilmektedir. (İkame etkisi veya Hicks etkisi)

17. Taleple İkame Mallarının Fiyatları Arasındaki İlişki Ps Da Da=f(Pb) Ceteris Paribus 0 Da

18. Taleple Tamamlayıcı Malların Fiyatları Arasındaki İlişki Pc Da=f(Pb) Ceteris Paribus Da 0 Da

19. Talep ile Tüketicinin Geliri Arasındaki İlişki Bir malın talebi, bütün mal fiyatları ve tüketicinin zevkleri sabitken, tüketicinin gelirine bağlı olarak değişme gösterebilir. Burada üç ihtimal vardır. 1- Gelir artışı talebi artırır 2- Gelir artışı talebi önce artırır, sonra etkilemez; 3- Gelir artışı talebi önce artırır; belirli bir noktadan sonra azaltır. Tüketicinin geliri artınca bazı malların talebi artar ama gelir artışı devam edince talep azalır. Bunlara inferior mallar veya fakir mallar denir.(Giffen Paradoksu)

20. Talep ile Tüketicinin Geliri Arasındaki İlişki D ( a ) ( c ) ( b ) 0 Y

21. Talep ve Arz Talep Eğrisinin Kayması

22. D0 D1 Talep artışı P Fiyat O Q0 Q1 Miktar

23. Talep azalışı D1 D0 P Fiyat O Q0 Q1 Miktar

24. Arz

25. Arz Arz satıcıların karar ve davranışlarını ifade eder. Bir satıcının belirli bir zaman süresi içinde piyasada bir malın değişik fiyatları karşısında o maldan satmaya razı olduğu miktara arz denir.

26. ARZ FONKSİYONU Bir malın üretimi ve piyasaya arzı farklı etkiler altındadır. Arzla bu değişik faktörler arasındaki matematiksel ilişkiye arz fonksiyonu denir. Bir malın arzı, kendi fiyatının (Pa), diğer bütün malların fiyatlarının (P1...Pa-1), üretim faktörleri fiyatlarının (F1....Fm), teknolojinin (T) ve üretici zevklerinin (H) fonksiyonudur. Sa = f (Pa, P1,.....Pa-1, F1......Fm, T, H)

27. Arz ve Talep Sa=f(Pa) Ceteris Paribus

28. Arz ve Talep Arz Şedülü ve Arz Eğrisi Bireysel Arz Piyasa Arzı

29. Arz eğrisi:patates arzı (aylık)

30. Piyasa patates arzı(aylık) Arz P 20 Q 100 a Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

31. Piyasaya patates arzı(aylık) Arz P 20 40 Q 100 200 a b b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

32. Piyasaya patates arzı(aylık) Arz P 20 40 60 Q 100 200 350 a b c c b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

33. Piyasaya patates arzı(aylık) Arz d P 20 40 60 80 Q 100 200 350 530 a b c d c b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

34. Piyasaya patates arzı(aylık) e Arz d P 20 40 60 80 100 Q 100 200 350 530 700 a b c d e c b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

35. Sa Sa=  0 Pa

36. W S L W A 0 S L 0 Q ATİPİK ARZ EĞRİSİ

37. Arz ve Talep Arz Eğrisinin Kayması

38. Arz eğrisinin kayması P S0 O Q

39. Arz eğrisinin kayması S1 P S0 Artış O Q

40. Arz eğrisinin kayması S2 P S0 S1 Azalış Artış O Q

41. Arz ve Talep Piyasa Dengesi

42. Arz ve Talep Piyasada alıcı ve satıcılar zıt eğilimler gösterirler; Satıcılar fiyat yükseldikçe arzı artırırlar, Alıcılar fiyat düştükçe talebi artırırlar. Bu iki zıt eğilim birbirini dengeler ve Arz ve talep eşitlenir (ideal piyasa koşullarında)

43. Denge fiyat ve miktarı:Patates için piyasa arz ve talebi (aylık)

44. Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık) e E Arz d D c C Fiyat (TL/kg) b B a A Talep Miktar (ton)

45. Arz fazlası (330 000) Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık) e E Arz d D c C Fiyat (TL/kg) b B a A Talep Miktar (ton)

46. Talep fazlası (300 000) Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık) e E Arz d D c C Fiyat (TL/kg) b B a A Talep Miktar (ton)

47. Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık) e E Arz d D Fiyat (TL/kg) b B a A Talep Qe Miktar (ton)

48. KARARLI-KARARSIZ DENGE

49. P S D S D O Q p’ E’ p E

50. S D S S S D FİYATIN HİÇ OLUŞMAMASI P P D D 0 0 Q Q Arz o kadar bol ki fiyat sıfır olduğunda bile arzın tamamı talep edilmemekte Satıcının razı olduğu en düşük fiyat alıcının razı olduğu en yüksek fiyattan daha yüksek.