1 / 14

Korunum Yasaları ve Simetriler I

Korunum Yasaları ve Simetriler I. Fizikçiler belli bir prosesin olup olmayacağını belirleyen net kurallar veya yasalara sahip olmak isterler. Doğada olan hiçbirşey yasaklanmamıştır.

martha
Download Presentation

Korunum Yasaları ve Simetriler I

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Korunum Yasaları ve Simetriler I • Fizikçiler belli bir prosesin olup olmayacağını belirleyen net kurallar veya yasalara sahip olmak isterler. • Doğada olan hiçbirşey yasaklanmamıştır. • Belli korunum yasalarına zaten klasik fizikten alışkınız. Bunlar kütle-enerji, yük, lineer momentum ve açısal momentum • Bunlar mutlak korunum yasalarıdır: bunlara daima uyulur.

  2. Korunum Yasaları ve Simetriler II • Fizikte genel kabuller 1)Sürekli Simetriler: • Uzay homojendir (uniform) momentum ve enerji korunumu • Uzayizotropik (tercihli yön yok) açısal momentumun korunumu • Uzayın özellikleri gözlemciye bağlı değildir özel görelilik 2)Kesikli Simetriler: Uzay yansıması (ayna simetrisi) parite korunumu, P Parçacık-antiparçacık simetrisiyük eşleniği, C Zaman tersinmesi T güçlü ve elektromanyetik etkileşmeler için doğru, zayıf etkileşmelerde ihlal edilir. C, P veT korunumu madde-antimadde simetrisi

  3. İlave Korunum Yasaları • Bunlar temel parçacık etkileşmelerinin mümkün olasılıklarını anlamada oldukça faydalıdır. • Bunların kuramsal temeli olmamasına rağmen çok sayıda deneysel kanıt ile desteklenmektedir!!

  4. Baryon Korunumu • Bir çekirdek tepkimesi veya bozunması meydana geldiğinde, reaksiyondan önceki baryon sayısının reaksiyondan sonraki baryon sayısına eşit olması gerektiğini söyler. • Baryon sayısı diye adlandırılan bir kuantum sayısı tanımlanmıştır. Baryonlar için B = +1 Antibaryonlar için B=−1 Diğer tüm parçacıklar için B= 0 • Baryonkorunumunu bozan bilinen bir ihlal olmamasına rağmen, erken evrende sıcaklık çok yüksek olduğunda baryon sayısının korunmadığına ilişkin teorik göstergeler vardır. Bununda bugünkü evrendeki madde-antimadde asimetrisiyle ilişkisi olduğu düşünülmektedir.

  5. Baryon Korunumuna Örnekler • Örnek 1: Sol taraf 1+1=2 Sağ taraf 1+1+1-1=2 tepkime meydana gelebilir. • Örnek 2: Sol taraf 1+1=2 Sağ taraf 1+1-1=1 tepkime meydana gelmez! X

  6. Lepton Sayısı Korunumu • Tüm leptonlar temel parçacıklardır ve üç çeşit lepton ailesinin herbiri için bir korunum yasası mevcuttur. • Herbir ailedeki leptonların sayısı reaksiyondan önce ve sonra aynıdır. Elektron ve Elektron nötrino için Le = +1 Antielektron ve antinötrino için Le = -1 Tüm diğer parçacıklar için Le =0. • Müonlar ve müonnötrino için kuantum sayısıLμ • Tau ve taunötrino için Lτ

  7. Lepton Sayısı Korunumuna Örnekler • Ör 1: Bozunmadan önce Bozunmadan sonra • Ör 2: Bozunmadan önce L=0 Bozunmadan sonra L=-1+1+1 X olamaz!!

  8. Acayiplik • 1950’ lerdefizikçiler atmosferde pionların proton ve nötronlarla etkileşmesinden meydana gelen birçok parçacık keşfetti. Bunlardan K, Λ ve Σ parçacıkları sıradışı özellikler sergilediler. Bu nedenle bunlara acayip parçacıklar dendi. 1) Acayip parçacıklar çiftler halinde üretilirler. Örneğin: 2) çekirdek kuvveti içeren tepkimelerde üretilmelerine rağmen, zayıf etkileşmeyle bozunurlar. • K0mezonun çok hızlı bir şekilde iki fotona bozunması beklenir, fakat bu gerçekleşmez. K0‘ ın uzun ve kısa ömürlü bozunumları sırasıyla 10−8ve10−10 s ‘ dir.

  9. Yeni Kuantum Sayıları: Acayiplik • Acayiplik,S, güçlü ve elektromanyetik etkileşmelerde korunur , fakat zayıf etkileşmelerde korunmaz! • Acayip parçacıkların çiftler halinde meydana gelmeleri, parçacıklardan birine S=+1, diğerine ise S=-1 ve tüm diğer acayip olmayan parçacıklara S=0 verilerek açıklanır. • Acayip parçacıkların düşük bozunma hızı, zayıf etkileşmenin uymadığı kabul edilerek açıklanabilir.

  10. Hiperyük • Hiperyük diye adlandırılan bir diğer nicelikte kuantum sayısı olarak yaygın bir şekilde kullanılır. • Hipeyük kuantum sayısıY, Y = S + Bşeklinde tanımlanır. • Hiperyük, acayiplik ve baryon kuantum sayısının toplamıdır ve güçlü etkileşmelerde korunur. • Hiperyük ve acayiplik korunum yasası güçlü ve elektromanyetik etkileşmeleri birarada tutar, fakat zayıf etkileşmelerde bozulur.

  11. Paritenin Korunumu • Paritenin korunumu uzayın tersinme simetrisi tanımlar. of space, eğer geçerli ise tersinme, fizik yasalarını değiştirmez. • Parite güçlü ve elektromagnetik etkileşmelrde korunur, fakat zayıf etkileşmelerde korunmaz. Bu deneysel bir sonuçtur.

  12. Yük EşleniğiC • Yük eşleniğiCparçacığın yükünün ve manyetik momentinin işaretini değiştirir. • Bu parçacığın antiparçacığıylayerdeğiştirmesi demektir. • Yük eşleniğizayıf etkileşmelerde korunmaz, fakat güçlü ve elektromanyetik etkileşmelerde korunur. • Zayıf etkileşmelerde hem C hemde P simetrisi ihlal edilmesine rağmen , CP korunumu geçerlidir.

  13. Zaman TersinmesiT • Buradatzamanı–tile yerdeğiştirir. • Üç işlem birden yapıldığında (CPT) • T, CP, and CPT gibi simetri operatörlerinin invaryantlığından bahsedilir.

  14. Neden kesikli uzay-zaman simetrileri önemlidir? Uzun süre P, C, T simetrilerinin tam bir simetri olduğuna inanıldı. • 1956’ da, T.D. Lee veC.N. Yang : Zayıf etkileşmelerde Parite ihlali=> Nobel Ödülü. • 1964’ de, Cronin and Fitch: Zayıf etkileşmelerde CP ihlali=> Nobel Ödülü. Parite ihlali =>: V-A teorisi, Elektrozayıf etkileşmenin Standard Model (Glashow, Weinberg andSalam: Nobel Ödülü) CP ihlali =>: Evrende neden antimaddeden çok madde olduğunu açıklar.(Sahkarov, 1966). Elektrozayıf etkileşmenin Standard Modeli( Kobayashi-Maskawa (1973) T ihlali?CPT ihlali? P, T ve C ne olur?

More Related