روند تحولات تعداد جمعيت ايران طي سالهاي سرشماري به تفكيك جنس

2. روند تحولات تعداد جمعيت ايران طي سالهاي سرشماري به تفكيك جنس درصد رشد سالانه جمعيت ايران طي سالهاي سرشماري به تفكيك جنس

3. روند تحولات تعداد جمعيت ايران طي سالهاي سرشماري به تفكيك جنس درصد رشد سالانه جمعيت ايران طي سالهاي سرشماري به تفكيك جنس

4. طي سالهاي سرشماري (85 - 1335) جمعيت ايران از 18/9 ميليون نفر به 70/5 ميليون نفر افزايش يافته و از رشد متوسطي معادل 2/7 درصد در سال برخوردار بوده است. سرعت رشد جمعيت ايران در تمام سالهاي سرشماري يكسان نبوده، بطوريكه در 3دهه اول سرشماري به ترتيب برابر 2/7، 3 و 3/91 درصد بوده و از رشد فزاينده‌اي برخوردار بوده است و در دو دهه آخر رشد جمعيت كشور به ‌ترتيب به 1/96 و 1/61 درصد تقليل يافته و به عبارت ديگر رشد جمعيت ايران سير كاهنده داشته است. • فزوني مواليد بر مرگ‌‌ومير عامل اصلي رشد جمعيت در ايران بوده و بخصوص در دهه 65- 1355 به دليل اجراي برخي از برنامه‌هاي غيرمستقيم، ميزان مواليد در كشور بطور چشمگيري افزايش يافت و از طرف ديگر تعداد زيادي مهاجر افغاني و يا معاودين عراقي به ايران آمدند در نتيجه رشد جمعيت كشور افزايش قابل توجهي پيدا كرد، ولي در اواخر دهه 1360، به دليل اجراي سياست‌هاي كنترل مواليد، افزايش ميزان سواد و تحصيلات زنان، توسعه شهرنشيني و بهبود برخي از شاخص‌هاي توسعه در ايران، ميزان مواليد به سرعت رو به كاهش گذاشت. بطوريكه در عرض دو دهه (85- 1365) رشد جمعيت كشور به كمتر از نصف تقليل يافت. رشد سالانه جمعيت زنان و مردان در كشور تفاوت عمده‌اي باهم نداشته است.

5. درصد رشد سالانه جمعيت ايران در دهه‌هاي 85- 1345 به ترتيب برابر بوده با 3، 3/91، 1/96و 1/61 درصد. چنانچه ملاحظه مي‌شود طي سالهاي 65- 1355 به دليل افزايش مواليد در كشور رشد جمعيت ايران با افزايش همراه بوده، ولي پس از سال 1365 با اجراي برنامه‌هاي تنظيم خانواده، توسعه شهرنشيني و اشاعه تحصيلات (بخصوص براي زنان) ميزان مواليد در كشور كاهش يافته كه تأثير مستقيم در رشد سالانه جمعيت داشته استبطوريكه رقم رشد سالانه جمعيت در دهة 85- 1375 به 1/6 درصد رسيده است. رشد سالانه جمعيت زنان در سه دوره اول (75- 1345) بيش از مردان مي‌باشد كه بهبود وضع بهداشت در جامعه و بهره‌مند شدن زنان از اين امكانات ، همچنين كاهش ميزان باروري زنان و تصحيح در شمارش زنان نيز از جمله ساير عوامل رشد بيشتر جمعيت زنان است.

6. درصد رشد سالانه جمعيت ايران طي سالهاي سرشماري به تفكيك جنس

7. روند تحولات نسبت جنسي جمعيت ايران در سالهاي سرشماري به تفكيك نقاط شهري و روستايي • جهت مقايسه تعداد جمعيت مردان و زنان در يك جامعه از شاخصي بنام نسبت جنسي جمعيت استفاده مي‌كنند (يعني خارج‌ قسمت تعداد مردان به زنان ضربدر100). با محاسبه اين شاخص در مورد جمعيت ايران در سالهاي سرشماري به شرح جدول فوق مشاهده مي‌گردد كه اولا در تمام سالهاي سرشماري تعداد مردان در ايران بيش از تعداد زنان بوده و ثانياً اين نسبت طي سالهاي سرشماري رو به كاهش مي‌باشد. • جنسيت فرد از بدو تولد مشخص مي‌گردد. به همين جهت ابتدا شاخص نسبت جنسي در بدو تولد محاسبه مي‌گردد، كه بر اساس مطالعات بيولوژيست‌ها اين نسبت معمولاً معادل 105 مي‌باشد يعني در مقابل هر 100 نوزاد دختر، 105 نوزاد پسر بدنيا مي‌آيد ولي در اوان زندگي ميزان مرگ‌ومير نوزادان پسر كمي بيش از دختران است. در ضمن مرگ‌ومير مردان در سنين ميانسالي بيش از زنان است و عمر متوسط يا اميد زندگي زنان نيز بيش از مردان است. • بنابراين در جوامعي كه شرايط زيست مردان و زنان يكسان است، نسبت جنسي در سنين سالخوردگي گاهي به كمتر از 100 نيز مي‌رسد. در ايران نيز به دليل دستيابي به شاخص‌هاي توسعه، كاهش ميزان مواليد و به تبع آن مرگ‌ومير مادران در اثر زايمان و ساير عوامل بهداشتي ميزان مرگ‌ومير زنان در ايران، توسعه شهرنشيني، به سرعت كاهش يافته و در عوض به دليل صنعتي شدن، ميزان مرگ‌ومير مردان رو به افزايش مي‌باشد. بنابراين نسبت جنسي در ايران روند كاهشي داشته است در نتيجه نسبت جنسي در بين سالخورگان گاهي به كمتر از 100 نيز مي رسد.

8. روند تحولات جمعيت ايران بر حسب گروه‌هاي سني پنجساله به تفكيك جنس در سالهاي سرشماري

9. روند تحولات توزيع درصد جمعيت ايران بر حسب گروه‌هاي سني پنجساله به تفكيك جنس در سالهاي سرشماري

10. بررسي توزيع درصد جمعيت ايران بر حسب گروه‌هاي سني پنجساله به شرح جدول فوق نشان مي‌دهد كه طي سالهاي 65- 1345 درصد جمعيت 4- 0 ساله افزايش يافته كه دليل اصلي آن افزايش ميزان مواليد در دهه اول انقلاب اسلامي مي‌باشد. پس از آن با اجراي برنامه‌هاي تنظيم خانواده و وقوع برخي از اتفاقات و برنامه‌ها (مانند جنگ تحميلي عراق عليه ايران، كوپني شدن ارزاق و ...) با كاهش ميزان مواليد درصد جمعيت 4- 0 ساله و به دنبال آن درصد جمعيت 9- 5 و 14- 10 ساله كاهش مي‌يابد. در ضمن درصد جمعيت سالخورده (65 ساله ببالا) به دليل بهبود وضعيت بهداشتي در كشور و افزايش اميد زندگي طي سالهاي 85- 1345 با افزايش بطئي همراه است. هرم‌هاي سني جمعيت نيز اين تحولات را به خوبي نشان مي‌دهد.

11. هرم سني جمعيت ايران در سال 1345

12. هرم سني جمعيت ايران در سال 1365

13. هرم سني جمعيت ايران در سال 1385

14. روند تحولات جمعيت ايران بر حسب گروه‌هاي بزرگ سني به تفكيك جنس در سالهاي سرشماري

15. روند تحولات توزيع درصد جمعيت ايران بر حسب گروه‌هاي بزرگ سني به تفكيك جنس در سالهاي سرشماري

16. بررسي درصد جمعيت كشور بر حسب گروه‌هاي بزرگ سني به شرح جدول فوق نشان مي‌دهد كه در سالهاي 1345، 1355 و 1365 حدود 45 درصد از جمعيت كشور در سنين 14- 0 ساله قرار داشته، حدود 3/8 تا 3 درصد در سنين 65 ساله ببالا بوده و 50 درصد بقيه نيز در سنين 64- 15 ساله بوده‌اند. در صورتيكه بالاي 40درصد از جمعيت يك كشور زير 15 سال باشند آن كشور داراي جمعيت جوان است، بنابراين مي‌توان گفت كه ايران تا سال 1365 داراي جمعيت جوان بود. در سال 1375 درصد جمعيت 14- 0 ساله به 39درصد رسيد و به عبارتي از شدت جواني جمعيت در كشور كاسته شده و بالاخره در سال 1385 با كاهش شديد ميزان مواليد درصد جمعيت 14- 0 ساله به حدود 25 درصد رسيده است. در عوض درصد جمعيت 65 ساله ببالا با افزايش تدريجي همراه مي‌باشد. اين ارقام بيانگر تغيير ساختار سني جمعيت از جوان به ميانسال و سپس (پس از يك دوره 50-40 ساله) سالخورده مي‌باشد.

17. نسبت بستگي جمعيت ايران در سالهاي سرشماري به تفكيك جنس

18. نسبت بستگي (خارج‌قسمت تعداد جمعيت 14- 0 ساله و 65 ساله ببالا به جمعيت 64- 15 ساله) در ايران در سال 1345 برابر يك بوده يعني در مقابل هر يك نفر فرد واقع در سن فعاليت يك نفر فرد غيرواقع در سن فعاليت در كشور وجود داشته است. اين رقم در سالهاي بعدي سرشماري بتدريج كاهش يافته و در سال 1385 به 0/43 رسيده است كه در سطح بين‌المللي نيز در ردة حداقل‌ها قرار دارد. يعني هر 100 فرد واقع در سن فعاليت به‌غير از خودش مي‌بايست 43 نفر غيرواقع در سن فعاليت را تأمين نمايد. اين برهه بنام فرصت يا پنجره جمعيتي ناميده مي‌شود. و در صورتيكه بتوانيم از نيروهاي واقع در سن فعاليت به نحو مؤثر استفاده نماييم، افزايش رشد اقتصادي را تجربه خواهيم نمود. نسبت بستگي در بين مردان و زنان تفاوت معني‌داري ندارند.

19. ميانگين و ميانه سني جمعيت ايران در سالهاي سرشماري به تفكيك جنس حد متوسط سن جمعيت در ايران از حداقل 21/7 سال (در سال 1365) تا حداكثر 28 سال (در سال 1385) نوسان داشته است و سن ميانه يعني سنس كه نيمي از جمعيت كمتر از آن سن و نيمي ديگر بيشتر از آن سن را دارند از حداقل 16/5 سال (1365) تا حداكثر 24/7 سال (1385) متغير بودند. ميانگين و ميانه سني ارتباط مستقيمي با ساختار سني جمعيت دارد بطوريكه هر چه جمعيت جوانتر باشد اين ارقام كوچكتر و هر چه جمعيت سالخورده‌تر باشد اين ارقام بزرگتر مي‌شوند. طبق نتايج بدست آمده به شرح جدول فوق مشاهده مي‌گردد كه در سال 1365 جمعيت ايران و نسبت به ديگر سالهاي سرشماري جوانتر بوده و طي سالهاي 75- 1365 و 85- 1375 درصد جواني جمعيت ايران به سرعت رو به كاهش مي‌باشد، بطوريكه ميانگين سني جمعيت از مرز 28 سال تجاوز كرده و ميانه سني نيز در سال 1365 در سطح بسيار نازلي قرار داشته (16/5 سال) به 24/7 سال رسيده است.

20. روند تحولات جمعيت شهرنشين و روستا‌ نشين كشور در سالهاي سرشماري به تفكيك جنس

21. درصد رشد سالانه جمعيت شهري و روستايي كشور طي سالهاي سرشماري به تفكيك جنس

22. ضريب شهرنشيني جمعيت ايران در سالهاي سرشماري به تفكيك جنس طي سالهاي 85- 1345 به ترتيب 39/1، 47، 54/3، 61/3 و 68/5 درصد از جمعيت كشور ساكن نقاط شهري و بقيه در نقاط روستايي ساكن بودند . مقايسه اين ارقام نشان مي‌دهد كه ضريب شهرنشيني جمعيت در ايران طي نيم قرن 1/75 برابر شده است. مهاجرت‌هاي روستاشهري- تبديل وضع روستاها به شهر (طي سالهاي 85- 1345تعداد شهرهاي كشور از 271 به 1012 شهر رسيده است) و ادغام برخي از روستاهاي اطراف به مجموعه‌هاي شهري از عوامل اصلي افزايش جمعيت شهرنشين در ايران مي‌باشد. ميزان شهرنشيني مردان در تمام سالهاي سرشماري كمي بيش از زنان مي‌باشد كه عامل اصلي آن مهاجرت‌هاي بيشتر مردان از نقاط روستايي به شهرها مي‌باشد. رشد سالانه جمعيت شهري كشور نيز در تمام سال‌هاي سرشماري بيش از نقاط روستايي مي‌باشد و حتي دو دهه اخير رشد جمعيت روستايي در كشور منفي شده و يا جمعيت روستايي با كاهش همراه مي‌باشد.