Акти на органите на администрација

1. Акти на органите на администрација Поим, видови, обележја и карактеристики.

2. Акти на администрацијата Поим: Акти на администрацијата се сите правни акти и материјални дејствија што администрацијата ги донесува или презема при вршењето на административните дејности.

3. Видови акти на администрацијата 1. Правни акти • Општи акти на администрацијата: Административни (управни) прописи • Конкретни акти на администрацијата: А) Административни (управни) акти Б) Административни (управни) договори 2. Материјални акти

4. Општи правни акти – административни (управни) прописи Административните прописи се општи правни акти кои како нормативни акти ги донесува администрацијата. Тие по својата содржина се акти – правила, со кои се пропишува некое општо и апстрактно правило за неопределен број случаи и лица (erga omnes дејство).

5. Општи правни акти – административни (управни) прописи • Нормативната дејнсот (донесување општи правни акти) по правило претставува надлежност на Собранието. • Нормативната дејност на органите на администрацијата се состои во донесување подзаконски општи правни акти, само кога со закон се овластени за тоа • Со административните (управни прописи) не може да се установуваат нови права и обврски за граѓаните, туку само се презицираат и доразработуваат законите

6. Видови општи правни акти – административни (управни) прописи во РМ • Правилник – најважен подзаконски акт на администрацијата, со кој се разработуваат одделни одредби од законот или друг општ пропис на Собранието и Владата. Пр: Правилник за организација и систематизација на работни места; Правилник за плати и надоместоци, Правилник за користење отсуства и сл. • Наредба – се наредува или забранува постапување во одредена ситуација која има општо значење. Пр: наредба за евакуација, за мобилизација, за вакцинација,за чистење снег и сл.

7. Видови општи правни акти – административни (управни) прописи во РМ • Управно упатство – задолжителни правила за начинот на работа и постапување во примената на законот на органите, установите, трговските друштва, јавните претпријатија и другите организации кога вршат повремени работи на државната управа заради успешно извршување на тие работи • Стручно упатство (инструкција) – правила за стручно усовршување на службата и за стручната работа на вработените. Немаат задолжителен карактер

8. Конкретни правни акти на администрацијата Конкретни административни (управни) акти се акти со кои се пропишува некое поединечно и конкретно правило за одреден случај и одредено лице

9. Основни обележја на административните (управните) акти • Конкретност – актот се однесува на конкретна правна ситуација, која не е трајна и повторлива, туку еднократна и неповторлива. • Авторитативност – со актот може на некое лице да му се наметне одредено однесување кое лицето не би го избрало по слободна волја Одлуката содржана во актот има принуден/императивен карактер.

10. Основни обележја на административните (управните) акти • Правно дејство – актот произведува непосредни измени во правниот поредок. Една правна состојба се воспоставува, менува или укинува. • Заснованост на закон – начело на законитост. За донесување на актот мора да постои законски основ, да биде донесен во рамките на законските овластувања на доносителот и во постапка утврдена со закон. • Извршност – можност за принудно извршување на актот кога со него се создава обврска за странката.

11. Основни обележја на административните (управните) акти • Донесување во управни работи – се донесува по повод решавање на т.н. управни работи. Управна работа претставува правна ситуација во која врз основа на правни прописи се решава за права, обврски или правни интереси на некое лице во конкретен случај. Преку овој критериум се врши материјално разликување помеѓу управен и судски акт. • Доносител на актот – го донесува само овластен доносител. Тое се пред се државните органи, најчесто административните државни органи, но и други (на пр. Владата), понатаму, други државни субјекти, органите на единиците на локалната самоуправа, како и недржавни субјекти на кои врз основа на закон им е доверено вршење на јавни овластувања.

12. Видови конкретни административни акти • Позитивни и негативни • Конститутивни и декларативни • Врзани и дискрециони • Единствени и збирни

13. Позитивни административни акти • Pozitivni административни akti se onie konkretni akti на администрацијата so koi se sozdava, menuva ili ukinuva odredena pravna situacija ili odnos. На пр. решение за доделување детски додаток, дозвола за носење оружје и сл. Zborot pozitiven e upotreben vo smisla na akcija (dejstvo) so koja se predizvikuva promena vo postoe~kite odnosi bez ogled na faktot dali so taa akcija se sozdava, menuva ili ukinuva postoe~ka pravna situacija, odnosno pravoto.

14. Негативни администраивни акти • Negativnite upravni akti se takvi akti na upravata so koi ne se vr{at nikakvi promeni vo postoe~kite upravno-pravni odnosi. So niv, nitu se sozdavaat novi pravni situacii, nitu pak sozdadenite pravni situacii ili odnosi se menuvaat ili ukinuvaat. So aktot izri~no ili mol~ej}i (bez da se donese re{enie) si ostanuva postoe~kata pravna situacija ili odnos. На пр. Решение за одбивање на барањето за детски додаток, за носење оружје и сл.

15. Конститутивни административни акти • Кonstitutivni административни akti se onie akti на администрацијата koi sami sozdavaat, menuvaat i ukinuvaat odredeni административно (upravno)-pravni situaciiili административно (upravno)-pravni odnosi. Konstitutivnite akti imaat pravno dejstvo od momentot koga se doneseni ili soop{teni. Tie nemaat retroaktivno (nanazad) dejstvo, odnosno pred aktot da bide donesen.

16. Видови конститутивни акти • Naredbi (наредувања) kako konkretni konstitutivni административни akti, se takvi akti so koi organite na администрацијата izdavaat konkretni zapovedi (да се плати данок) ili zabrani (за одржување на јавен собир), odnosno im nareduvaat na poedincite ili na определена grupa lu|e ne{to da ~inat ili da se vozdr`at od ~inewe.

17. Видови конститутивни акти • Priznavawe na sposobnosti ili svojstva So ovie konstitutivni akti se priznava pravna sposobnost na pravni lica или se priznavaat izvesni svojstva. Na primer, својство на правно лице на едно претпријатие по неговиот упис во централниот регистар, или proglasuvawe na odredeni prirodni ubavini za nacionalen park, споменик на културата i drugo.

18. Видови конститутивни акти • Priznavawe na prava и дозволи So ovie konstitutivni akti na poedinci i na pravni lica im se priznavaat razni li~ni ili stvarni prava или им се издаваат дозволи со кои се одобрува потрајно вршење на одредена дејност. Na primer, pravo na patent, дозвола за lov i ribolov, pravo na penzija, i drugo.

19. Декларативни административни акти • Deklarativnite akti se, isto taka, pozitivni akti so koi se deklarira deka nastapile odredeni zakonski uslovi vrz osnova na koi po silata na zakonot se sozdava, menuva ili ukinuva odredena pravna situacija ili odnos. Deklarativnite akti ne sozdavaat sami, ne menuvaat, nitu pak, ukinuvaat pravni odnosi, tuku samo utvrduvaat deka se ispolneti zakonskite uslovi Tie va`at od momentot koga e deklarirano deka nastapile zakonskite uslovi za promenata na pravnata situacija i na pravniot odnos (ретроактивно правно дејство).

20. Врзани со закон административни акти • Врзани со закон административни акти се оние акти за кои со закон е однапред предвидено нивното донесување, како и нивната содржина. Иницијативата за донесување и содржината на актот се однапред со закон определени.

21. Дискрециони административни акти • Дискрециони административни акти или акти донесени по слободна оцена се оние акти чиј доносител е овластен по слободна оцена да одреди дали во конкретниот случај воопшто ќе донесе акт и ако го донесе, каква ќе биде содржината на актот. Дискреционите акти содржат овластување за администрацијата да избира помеѓу две или повеќе правно еднакви алтернативи.

22. Ограничувања на дискреционите акти • Доносителот мора да има законско овластување за донесување таков акт; • Актот да е донесен во законски пропишана постапка; • Мора да се почитува формата на актот • Не смее да биде пречекорено овластувањето • Овластувањето не смее да биде употребено спротивно на целта заради која е дадено Ако актот е донесен спротивно на првите четири ограничувања ќе биде незаконит. Ако е донесен спротивно на целта заради која е дадено овластувањето (јавниот интерес), односно со погрешна слободна оцена, актот ќе биде нецелисходен.

23. Единствени и збирни административни акти • Едноставен административен акт е конкретен акт донесен од страна на еден овластен доносител • Збирен административен акт е конкретен акт во чие донесување учествувале два или повеќе овластени доносители.

24. Видови збирни административни акти • Рe{enija za koi re{avaat dva i pove}e organi. Сekoj od ovie upravni organi posebno }e re{ava i }e go re{i upravniot predmet, me|utoa, tie me|usebno }e se dogovorat i }e se spogodat samo eden od niv da go izdade re{enieto. Vo re{enieto {to go izdava eden od ovie organi }e mora da se navede i aktot na drugiot organ koj u~estvuval vo re{avaweto na predmetot.

25. Видови збирни административни акти • Рe{enija {to gi donesuva eden organ vo soglasnost so drug organSoglasnosta {to ja izdava organot na upravniot organ {to go donesuva re{enieto mo`e da bide prethodna soglasnost ili dopolnitelna soglasnost. Претходна - се izvestува organot {to treba da ja dade prethodnata soglasnost deka постои namera за donesување takvo re{enie. Vo slu~aj da ja dobie soglasnosta, надлежниот organ mo`e da go donese re{enieto. Na primer, re{enieto za zdobivawe ili za otpust na dr`avjanstvo na Republika Makedonija se donesuva so prethodna soglasnost na drug organ. Дополнителна - orгanot {to e nadle`en da go donese re{enieto go sostavuva re{enieto i go ispra}a na dopolnitelna soglasnost na nadle`niot organ so site potrebni spisi. Od momentot koga }e ja dobie dopolnitelnata soglasnost - re{enieto }e se smeta za polnova`no.

26. Видови збирни административни акти • Re{enie so potvrda ili so odobrenie na drug organ Најчесто потврдата/одобрението се прибавува од повисокиот орган

27. Видови збирни административни акти • Re{enieto po pribaveno mislewe na drug organ Organot }e mora pred da go re{ava predmetot da pobara mislewe od drugiot organ, vo sprotivno ne }e mo`e da go donese re{enieto. Me|utoa, pribavenoto mislewe ne go vrzuva organot koj go donel re{enieto, pa toj mo`e i poinaku da go re{i predmetot.

28. Административни договори Административниот договор претставува двостран правен однос во чие создавање учествуваат јавната администрација и приватен субјект, од кој за двете страни произлегуваат права и обврски насочени кон истовремено остварување на јавен интерес и постигнување економски ефект, при што јавниот интерес е од доминантно значење.

29. КАРАКТЕРИСТИКИ: • Јавната администрација како договорна страна; • Присуство на дерогативни клаузули-елементи кои излегуваат од границите на општото договорно право; • Цел – јавен интерес; • Надлежност на административно судство во решавање на споровите

30. ДОНОСИТЕЛ -УПРАВА ЕДНОСТРАНОСТ АВТОРИТАВ-НОСТ КОНКРЕТНОСТ КОНТРАКТОР -УПРАВА ДВОСТРАНОСТ ДОБРОВОЛНОСТ INTER PARTES + ERGA OMNES Управен акт Управен договор

31. СОГЛАСНОСТ НА ВОЛЈИ ДВОСТРАНОСТ СЕКОЕ ФИЗИЧКО ИЛИ ПРАВНО ЛИЦЕ – ДОГОВОРНА СТРАНА СЛОБОДА НА ИЗБОР НА СОДОГОВАРАЧ ЕДНАКВОСТ НА СТРАНИТЕ ЕКОНОМСКИ ЕФЕКТ РЕДОВНО СУДСТВО СОГЛАСНОСТ НА ВОЛЈИ ДВОСТРАНОСТ АДМИНИСТРАЦИЈА КАКО ДОГОВОРНА СТРАНА СТРОГИ ПРАВИЛА ЗА ИЗБОР НА СОДОГОВАР. ПРЕРОГАТИВИ И ОДГОВОРНОСТ ЗА АДМИНИСТРАЦИЈА ЈАВЕН ИНТЕРЕС АДМИНИСТРАТИВ. СУДСТВО Граѓански договор – административен договор

32. УПРАВНИТЕ ДОГОВОРИ И РЕФОРМАТА НА ЈАВНИОТ СЕКТОР ВО РМ • Функционална децентрализација • Ефикасност во вршењето јавни служби • Контрола над остварувањето на јавниот интерес • Установување управно судство • Судската практика – извор на управното право

33. Материјални акти на органите на администрација • Материјалните акти на администрацијата се материјални дејствија (операции) што ги преземаат административните органи. Тие, за разлика од правните акти, не предизвикуваат никакви правни последици, но мопжат да послужат како основа за остварување на одредени правни ситуации или за одредување на содржината на одделни правни односи.

34. Видови материјални акти • Материјални акти на документирање; • Материјални акти на известување; • Материјални акти на примање изјави; • Други материјални акти

35. Материјални акти на документирање • Во нив organite naјавната администрација bele`at razni pojavi, li~ni svojstva i drugi fakti i davaat podatoci za tie pojavi, svojstva i fakti: А) materijalni akti na evidencija- se bele`at pojavite, svojstvata i faktite(регистри, картотеки, списоци, книги...) Б) materijalni akti na izdavawe uverenija - se davaat podatoci za site ovie pojavi, svojstva i fakti za koi se vodi evidencija

36. Уверение - решение • Uverenijata so svojata forma pretstavuvaat materijalni upravni akti koi sami za sebe ne proizveduvaat praven efekt, no slu`at kako osnova za donesuvawe na re{enija (konkretni upravni akti) so koi se sozdavaat, menuvaat i ukinuvaat odredeni pravni situacii ili upravni odnosi • Својство на јавна исправа • So re{enijata se zasnovaat, menuvaat ili ukinuvaat upravno-pravni odnosi, a so uverenijata samo deklarativno se tvrdi postoewe na odredena pojava, svojstvo ili fakti - koi mo`at da poslu`at kako osnova, ili da bidat od vlijanie za donesuvawe na re{enieto.

37. Materijalni akti na izvestuvawe • Иzvestuvawe na zainteresirani lica za raznovidni sostojbi, fakti i pojavi, kako i objavuvawe na pravni akti.

38. Materijalni akti na primawe na izjavi • Ovie akti ja ozna~uvaat dejnosta na административните organi vo vrska so primaweto na pretstavki i drugi podnesoci. Na primer, soslu{uvawe na svedoci, ve{taci, primawe na zakletva, kako i prijava vo mati~nite organi vo vrska so ra|aweto na decata, ven~avaweto, smrtta na odredeni lica, primaweto na dano~ni prijavi, podnesuvaweto na carinski deklaracii i drugo.

39. Други материјални акти • Vo ovaa grupa na materijalni akti se vbrojuvaat site ostanati materijalni административни akti. Na primer, razni stru~ni, tehni~ki, umetni~ki i drugi raboti na razni organi i organizacii koi vr{at javni ovlastuvawa. Na primer, pregledi na kasi, na materijali, knigi, elaborati, `igosuvawa na predmeti, aparati i drugo.

40. Литература: • Основна литература: • Гелевски, Гризо, Давитковски „Управно право“, Скопје, 1997, стр. 263-274 • Закон за организација и работа на органите на државната управа од 2000 год • Давитковски, Павловска-Данева „Нов концепт во нашето право:управните договори потреба или нужност“, Правник, март/април, 2001 • Дополнителна литература: Лилиќ, „Управно право“, Београд, 1995, стр. 209-249

41. Прашања и теми за дискусија и есеи: • Поим на акт на администрацијата • Видови акти на администрацијата • Општи акти на администрацијата • Конкретни управни акти • Позитивни и негативни акти • Конститутивни и декларативни акти • Со закон врзани и дискрециони акти • Единствени и збирни акти • Материјални акти на администрацијата • Административни договори