1. Antykoncepcja 2. Niepłodność

1. 1. Antykoncepcja 2. Niepłodność dr n. med. Tomasz Olejniczak Katedra i Klinika Zdrowia Matki i Dziecka Kierownik Katedry i Kliniki: Prof. dr hab. med. Tomasz Opala

2. 1. Antykoncepcja • Świadome działanie mające na celu zapobieganie zajściu w ciążę • Daje możliwość regulacji płodności • Umożliwia podejmowanie decyzji o posiadaniu potomstwa w chwili, gdy istnieją optymalne warunki dla dziecka i rodziny

3. Wskaźnik Pearla • Jest to wskaźnik skuteczności metod antykoncepcyjnych • Odsetek niepowodzeń w grupie 100 kobiet stosujących daną metodę przez okres 1 roku • Im wyższy wskaźnik, tym mniej skuteczna metoda

4. Metody regulacji poczęć

5. Metody naturalne • Oparte są na zauważalnych przez kobietę zmianach w zakresie podstawowej temperatury ciała i śluzu szyjkowego • Może być stosowane przez kobiety o silnej motywacji, bardzo dobrej znajomości własnego organizmu, regularnie miesiączkujące o ustabilizowanym trybie życia • Wymagają reżimu codziennego pomiaru temperatury i prawidłowej oceny i zauważania różnic w wyglądzie śluzu szyjkowego • Wskaźnik Pearla 6-25

6. Metody naturalne - termiczna • Pomiar temperatury w warunkach podstawowych, po przebudzeniu, przed opuszczeniem łóżka • Pomiar temperatury w pochwie lub jamie ustnej • Obserwowany wzrost temperatury jest niewielki (0,2-0,8°C) i dowodzi obecności czynnego ciałka żółtego co świadczy o przebytym oznacza początek fazy lutealnej • Metoda ta określa czas owulacji i wyznacza następujący po niej okres niepłodności, który teoretycznie rozpoczyna się czwartego dnia podwyższonej temperatury

7. Metody naturalne - termiczna Zalety: • Całkowita obojętność dla zdrowia Wady: • Konieczność powstrzymywania się od stosunków płciowych • Wymaga dyscypliny, dokładności, systematyczności • Możliwe błędy przy interpretacji otrzymywanych wyników • Duża możliwość błędów przy stanach zapalnych

8. Metody naturalne - śluzowa • Polega na obserwacji charakterystycznych zmian śluzu szyjkowego • W okresie przedowulacyjnym śluz jest śliski, przezroczysty i rozciągliwy, wypływa z pochwy „kaskadą” – śluz płodny • Po owulacji śluz jest gęsty, lepki, kleisty, matowy, • Okres płodny występuje w 4. dniu po pojawieniu się śluzu płodnego

9. Metody naturalne - śluzowa Zalety: • Całkowita obojętność dla zdrowia Wady: • Konieczność powstrzymywania się od stosunków płciowych • Wymaga dyscypliny, dokładności, systematyczności • Trudności z właściwą interpretacją wyników • Duża możliwość błędów przy stanach zapalnych

10. Metody naturalne • Stres, wyczynowe uprawianie sportu, choroby, używki, zmiany klimatu oraz leki mogą wpływać na długość cyklu i wystąpienie owulacji. • W takich przypadkach naturalne metody planowania rodziny często bywają zawodne

11. Metody chemiczne • Polegają na stosowaniu dopochwowo substancji plemnikobójczych (spermicydów), występujących w postaci: pianek, globulek, kremów. Zalety • Możliwość natychmiastowego użycia • Brak wpływu na karmienie piersią • Jako uzupełnienie innych metod • Zwiększa wilgotność pochwy Wady • Ograniczona skuteczność • Wymaga stosowania 15-20 min przed każdym stosunkiem • Częste uczulenia na składniki preparatu

12. Metody mechaniczne • Polegają na stworzeniu bariery między plemnikiem a gotową do zapłodnienia komórką jajową • Powinny być połączone z preparatami plemnikobójczymi Rodzaje: • Prezerwatywa • Błona i krążek dopochwowy • Kapturek naszyjkowy • Prezerwatywa dla kobiet

13. Metody mechaniczne - prezerwatywa Zalety: • Ogólnie dostępna • Nie powoduje skutków ubocznych • Brak wpływu na laktację • Może być stosowana z innymi metodami • Niska cena jednostkowa • Zmniejsza ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową Wady: • Zmniejsza doznania seksualne • Możliwe uczulenie na lateks • Możliwe wady fabryczne

14. Kształtka wewnątrzmaciczna • Są to różnego kształtu miękkie, plastikowe wkładki umieszczane w macicy w celu zapobieżenia ciąży • Obecnie stosuje się tzw. kształtki bioaktywne, zawierające miedź, srebro oraz uwalniające progestegeny • Zakładane powinny być podczas miesiączki • Po porodzie można założyć kształtkę po 6 tygodniach, po cięciu cesarskim po 3 miesiącach • Rozważyć stosowanie u nieródek • Skuteczność wynosi kilka lat

15. Kształtka wewnątrzmaciczna Przeciwwskazania: • Podejrzenie ciąży • Stany zapalne narządów płciowych i miednicy mniejszej • Krwawienie z dróg rodnych o nieznanym pochodzeniu • Uczulenie na budulce wkładki • Nieprawidłowa budowa anatomiczna macicy, wady rozwojowe • Duże mięśniaki macicy • Wszczepiona sztuczna zastawka serca • Ciąża pozamaciczna w wywiadzie

16. Kształtka wewnątrzmaciczna Zalety: • Wysoka skuteczność • Łatwa dostępność • Brak niepożądanych działań ogólnoustrojowych • Odwracalność płodności zaraz po usunięciu kształtki • Można stosować podczas laktacji • Brak wpływu na aktywność seksualną

17. Kształtka wewnątrzmaciczna Wady: • Zwiększone ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej • Możliwość występowania nieprawidłowych krwawień • Ryzyko nasilenia stanów zapalnych miednicy mniejszej • Ryzyko poronienia przy zajściu w ciążę • Ryzyko przebicia macicy w trakcie zakładania • Możliwość wypadnięcia kształtki • Bolesne i obfite miesiączki

18. Antykoncepcja hormonalna • Tabletki dwuskładnikowe (estrogenowo-progestagenowe) • Jednofazowe • Dwufazowe • Trójfazowe • Tabletki jednoskładnikowe (gestagenne) • Zastrzyki z progestagenami • Tabletki „po stosunku”

19. Antykoncepcja hormonalna • Zapobiegają owulacji poprzez hamowanie wydzielania gonadotropin działając na podwzgórze i przysadkę • Progestageny wywołują supresję LH w konsekwencji hamując jajeczkowanie • Estrogeny blokując wydzielanie FSH zapobiegają selekcji i wzrostowi pęcherzyka dominującego • Wpływają na błonę śluzową jamy macicy • Wpływają na śluz szyjkowy

20. Sterylizacja • Ubezpłodnienie polega na trwałym pozbawieniu funkcji rozrodczych • U kobiet – przerwanie ciągłości jajowodów • U mężczyzn – przerwanie ciągłości nasieniowodów • Najpewniejszy sposób, ale zazwyczaj nieodwracalny • W Polsce nie wykonuje się na żądanie

21. www.kobiety.org

22. 2. Niepłodność • Niepłodność (sterilitas): częściowy lub całkowity brak zdolności do wytwarzania pełnowartościowych gamet lub niezdolność do ich zapłodnienia • N. pierwotna: brak ciąży mimo regularnego współżycia płciowego przez okres powyżej 12 m-cy bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcyjnych. • N. wtórna: brak ponownego zajścia w ciążę • N. małżeńska: dotycząca par małżeńskich

23. N. żeńska: polega na braku jajeczkowania z powodu różnych przyczyn lub niemożności zapłodnienia spowodowanej zaburzeniami rozwojowymi lub uszkodzeniem narządów płciowych miednicy mniejszej N. jajnikowa: polega na niemożności zajścia w ciążę ze względu na zaburzenia rozwojowe lub uszkodzenia miąższu jajnika przez procesy zapalne, nowotworowe, endometroizę i in. N. jajowodowa: wynika z zaburzeń rozwojowych lub wtórnych uszkodzeń czynności lub struktury jajowodów uniemożliwiających wędrówkę plemników i kontakt z komórką jajową. N. czynnościowa: polega na braku jajeczkowania wywołanego różnymi przyczynami przy prawidłowym anatomicznie narządzie płciowym. N. mechaniczna: wynika z zaburzeń rozwojowych lub wtórnych uszkodzeń narządu płciowego żeńskiego uniemożliwiających odbycie stosunku płciowego lub stanowiących przeszkodę w wędrówce plemników w różnych jego odcinkach i spotkania się z komórką jajową.

24. N. męska: częściowy lub całkowity brak zdolności do wytwarzania żywych plemników lub niezdolność do odbycia stosunku płciowego N. idiopatyczna: niemożność zajścia w ciążę w sytuacji, gdy za pomocą dostępnych badań diagnostycznych nie można wyjaśnić przyczyny niepłodności N. immunologiczna: niemożność zajścia w ciążę spowodowana procesami immunologicznymi u kobiety lub mężczyzny.

25. Niemożność donoszenia ciąży (infertilitas): sytuacja, w której następuje zapłodnienie komórki jajowej i jej zagnieżdżenie, ale kolejne ciąże kończą się poronieniami lub porodami przedwczesnymi i urodzone płody nie wykazują cech pełnego zdrowia, co uniemożliwia ich dalszy prawidłowy rozwój.

26. Niepłodność dotyczy ok. 15% par • Z tej liczby ok. 4% pozostaje bez potomstwa mimo podjętego leczenia. • Czynnik męski stanowi 26-46% niepłodności. • Okres maksymalnej płodności kobiety przypada na 20-25 rż. • N. idiopatyczna występuje u 3,5-22% par. • Zaburzenia owulacji występują u 10-50% kobiet • Czynnik jajowodowy występuje u 11-75% kobiet • Przyczyna maciczna lub szyjkowa występuje u 3-48% kobiet

27. Diagnostyka niepłodności • Wywiad • Badanie kliniczne + usg • Ocena owulacji • Badanie nasienia i test penetracyjny • Badania hormonalne • Badania genetyczne • Histerosalpingografia (HSG) • Laparoskopia • Histeroskopia • Badania rentgenowskie

28. Wywiad • Uwzględnienie przeszłości ginekologicznej i położniczej pacjentki oraz najbliższej rodziny • Wszelkie choroby, zabiegi, zażywane leki, pobyty w szpitalu • Warunki życia i zawodowe

29. USG sonda dopochwowa • zobrazowanie struktury jajnika, macicy, endometrium. • ocena owulacji HSG – Histerosalpingografia • podawanie środka cieniującego do macicy i wykonywanie zdjęć rtg • diagnozowanie nieprawidłowości macicy i jajowodów

36. Endoskopia • Laparoscopia – pozwala precyzyjnie ocenić stan anatomiczny jajowodów i kwestię ewentualnej endometriozy • Histeroskopia - pozwala precyzyjnie ocenić stan anatomiczny jamy macicy i pobranie biopsji endometrium

47. Badania hormonalne • ocena stężeń : • gonadotropin FSH, LH • prolaktyny • steroidów płciowych (estradiol, progesteron, testosteron) • hormonów tarczycy i nadnerczy

48. Badania genetyczne Ocena kariotypu rodziców, najbardziej przydatne w przypadkach niepowodzeń ciąży Wywiad rodzinny ukierunkowany na ewentualne niepowodzenia