TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 3.Hafta-4.Hafta

1. TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ3.Hafta-4.Hafta

2. Bilgisayarın Temel Özellikleri, Kullanım Alanları • Bilgisayarın İşleyişi ve Yapısı, Bilgisayar Türleri • Yazılım / İşletim Sistemi • Bilgisayar Ağları, Internet • Sayı Sistemleri • Görev Tanımları • Sıkça Kullanılan Kavramlar

3. Bilgisayar Nedir? (Tekrar) • Bilgisayaraldığı verilerle aritmetik ve mantıksal işlemleri yapabilen ve yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen, istendiğinde sakladığı bilgilere ulaşılabilen elektronik bir makinedir. • Kısaca, bilgisayar program temelinde işlemleri yerine getiren elektronik bir aygıtdır.

4. Bilgisayarların Temel Özellikleri • Bilgisayarlar hızlıdır. İnsandan daha hızlıdırlar. • Bilgisayarlar aptaldır. Kendi duyguları veya sezgileri yoktur. Kendilerine önceden anlatılmadan hiçbir şey yapamazlar. • Bilgisayarlar uyumludur. Kendilerine ne söylenirse onu yaparlar.

5. Bilgisayarın Fonksiyonları • Bir bilgisayar, verileri işler ve çıktı (bilgi) olarak elde etmemizi sağlar. • Bilgisayarların temel fonksiyonları; • Girdi (Input) • Depolama (Storage) • İşlem (Processing) • Çıktı (Output)

6. 1.Girdi (Input) • Kişi tarafından veya bilgisayar tarafından sağlanan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri, görüntüler ve komutlardır. • Programlarda kullanılan verilerin girilmesi buna bir örnektir.

7. 2.Depolama (Storage) • Program ve veriler bilgisayarda saklanır. Daha sonra istenildiğinde bu veriler çağrılarak kullanılır.

8. 3.İşlem (Processing) • Çarpma, toplama, çıkarma, bölme, üs alma gibi asıl aritmetiksel işlemler ve diğerleriyle bunların istenilen kriterlere göre karşılaştırmaları yapabilir.

9. 4.Çıktı (Output) • Girilen bilgilerin kullanılabilir hale gelmesi.

10. Girdi / Çıktı Depolama • Girdiler; bilgisayara kullanıcı tarafından girilen verilerdir. Bilgisayarlar; klavye, fare, tarayıcı gibi birimlerden alınan girişleri kabul ederler. İşlemci (processor) tarafından işlenen bu veriler daha sonra ekran, yazıcı gibi çıktı aygıtlarıyla kullanıcıya iletilir. İşlem Çıktı Girdi

11. Bilgisayarın Kullanım Alanları Sağlık Eğitim Günlük Yaşam Mühendislik İletişim Sahne Sanatları Sinema, Tiyatro Üretim Sanayi Ticaret & Bankacılık Uçak ve Uzay Sanayi

12. Bilgisayar Uygulamaları • Kelime İşlem: Yazı yazmak ve bununla ilgili işlemler için kullanılır. • Elektronik Tablolama ve Grafik Analiz: Aritmetik işlemler yapmak, hesaplama yöntemlerini belirleyerek sonuca ulaşmak ve bu sonuçların istatistiksel sonuçlarını grafikler ile göstermek için kullanılır.  • Veri Tabanı Yönetimi: Her türlü bilginin (verinin) istenildiği şekilde ve istenildiği zaman ulaşılmak üzere düzenlendiği veri koleksiyonudur.   • Elektronik Posta (Email): Internet üzerinden email mesaj gönderilmesi ve dokümanın alıcıya iletilmesi amacıyla kullanılır. • Bilgisayarlı Konferans: İki uzak mesafe arasında görüntülü konferans düzenlenebilmektedir. Daha rahat bir görüntü için büyük ekranlara yansıtılabilir. • Sunum: Toplantı ve konferanslarda anlatılanların daha etkili olması için görsel ve işitsel sunumlar yapılabilir. • Mühendislik Uygulamaları: Mühendis ve mimarlık uygulamalarında çizim ve tasarımlar için, Autocad, Ide cad, Smart Draw,Corel Draw vb. uygulamalar ile bilgisayarlar yaygın olarak kullanılmaktadır. • Çizim, Boyama Grafik işleri, istatistik, animasyon, ve oyunlar için de bilgisayar ve bilgisayar yazılımları kullanılmaktadır.

13. Kullanım Alanlarına Göre Bilgisayarlar Bilgisayarlar kullanım alanlarına göre ikiye ayrılır. • Özel Amaçlı Bilgisayarlar: Hangi amaçla yapıldıysa sadece o alanda hizmet verebilen bilgisayarlardır. Elektronik müzik aletleri, robotlar, veya günlük hayatımızdaki elektronik çamaşır makineleri gibi ev araçlarını özel bilgisayarların kullanım alanlarına örnek gösterebiliriz. • Genel Amaçlı Bilgisayarlar: Programlanarak her işi yapabilen bilgisayarlardır.

14. Genel Amaçlı Bilgisayarlar • Kişisel Bilgisayar (Personal Computer-PC) • Terminal Bilgisayar (Frame) • Ana Bilgisayar (Main Frame) • Süper Bilgisayar • Diğer: (Dizüstü, Avuçiçi vb.)

15. Kişisel Bilgisayar (PC) • Genellikle tek kişi tarafından kullanılan bilgisayarlardır. Bu yüzden bu bilgisayarlara kişisel bilgisayar denir. • Kişisel bilgisayarlar 1970'li yıllardan sonra yaygınlaşmış ve bir çok kullanım alanı bulmuştur. • Daha öncede belirtildiği gibi bizim üzerinde çalışacağımız, kullanımını öğreneceğimiz bilgisayar türü PC'dir. • Öğrenilmesi ve kullanımı diğer bilgisayarlara kıyasla daha kolay olduğundan hemen hemen her yerde karşılaşabiliriz. • Kullanım alanları; ev,ofis uygulamaları, multimedya bileşimli uygulamalar, iş istasyonu, internet erişimi, eğlence, yazılım geliştirme, tasarım, mühendislik uygulamaları, veri tabanı kullanımı gibi daha birçok alanda kullanılmaktadır.

16. Terminal Bilgisayar (Frame) • Bir ağ yapısı içerisinde çalışacak şekilde dizayn edilmiş bilgisayarlardır. • Bir kişisel bilgisayar ethernet (ağ) kartı ile ağa dahil edildiğinde iş istasyonu özelliği kazanır. • Genellikle veri depolamak için ana bilgisayardaki sabit diski kullandıkları için sabit disk bulunmayabilir. sabit diski bulunmayan doğrudan ana bilgisayara bağlı olarak çalışan, kendi kendine iş yapamayan türlerine Dump (Aptal) Terminal adı verilir. • PC'nin aksine çok kullanıcı bir bilgisayar türüdür. Uygun bir klavye ve ekranla en fazla 100 kişi aynı anda kullanabilir. Banka şubelerindeki, süpermarket kasalarındaki bilgisayarlar bu tür bilgisayarlara iyi bir örnektir.

17. Ana Bilgisayar (Main Frame) • Büyük işletmeler, internet servis sağlayıcıları, eğitim kuruluşları, şirketler gibi geniş tabanlı ağ yönetim sistemi ile çalışan kuruluşlarda ağ hizmetlerini, erişim ve paylaşım, veritabanı, yönetimini ve veri tabanının paylaşımını sağlamak için dizayn edilmiş, saniyede milyonlarca işlem yapabilen, güçlü ve gelişkin bilgisayarlardır. • Birden fazla kişinin ortak kullanımına açık projelerde kullanılırlar. 

18. Süper Bilgisayar • Kullanıcı sayısı çok olmamakla beraber çok yüksek işlem hızı gerektiren bilimsel çalışmalarda, otomobil tasarımları, özel efektli filmler vb. projelerde kullanılır. • Büyük üniversiteler veya NASA gibi bilimsel kurumlar kullanılmaktadır. • IBM Blackforest – 1999 – İklim Simülasyonu

19. Dizüstü Bilgisayar (Laptop) • Taşınabilir kişisel bilgisayarlar olarak sınıflandırılan bu bilgisayarlar LapTop, NoteBook gibi isimler alırlar. • Donanım olarak bir PC’nin sahip olduğu bütün öğelere sahip olabilmektedirler. • Özellikle sık seyahat eden ve bilgisayarına çok ihtiyaç duyan kişiler için ideal makinelerdir.

20. Avuçiçi Bilgisayar (PDA, Palm) • PDA nedir? Personel Digital Assistant (Kişisel Sayısal Yardımcı) Avuç içi bilgisayar dediğimiz makinelerin tümüne verilen genel addır. • Küçük boyutlu bu bilgisayarlarda isim ve adreslerin saklanabildiği bir veritabanı, not defteri ve iletişim kurmayı sağlayan bölümler yer alır. • Gelişen elektronik ve bilgisayar teknolojisi cihazların boyutlarını küçültmüş ve özelliklerini arttırmıştır. • Cep telefonu, video ve fotoğraf çekimi, GPS gibi özellikleri olan örneklerinin üretilmesi ile cep bilgisayarlarının kullanımı yaygınlaşmıştır. • Cep bilgisayarlarında, uygun yazılım kullanarak neredeyse bir masa üstü bilgisayarında yapılabilen her işi yapabilmek olasıdır. • Palm nedir? Palm bir firmanın ve bu firmanın piyasaya sürdüğü bir yazılım platformuna verilen addır . Palm firması 1996 yılında piyasaya çıkardığı Palmpilot adlı pda ve bu cihazda kullandığı PalmOS işletim sistemiyle pda tanımının hayatımıza yerleşmesini sağladı. • Bugün halen PalmOS işletim sistemini kullanan pda lar Palm olarak anılmakta ve neredeyse PDA ile ayrı bir kavram olarak anılmaktadır.

21. Bilgisayar Üreticileri • Markalı Bilgisayarlar: Bilgisayarı oluşturan bütün donanımları kendisi üreten veya kendi adına üretilmiş donanımları kullanan, marka tescili alarak bilgisayar üreten firmaların bilgisayarlarına Markalı bilgisayarlar denir.   • Montaj Bilgisayarlar: Piyasada TOPLAMA olarak adlandırılan bilgisayarlar gerçekte OEM parçalardan montaj yapılan bilgisayarlardır. Bunlar kullanılmış parçalardan oluşmaz. Birbirleriyle uyumluluğu test edilmiş parçalar bir araya getirildiğinde Markalı bilgisayarlardan bir farkı yoktur .

22. OEM? • OEM, Original Equipment Manufacturer, yani “Orjinal ürün Üreticisi" anlamındadır. • OEM deyince aklına hemen markasız ve kalitesiz ürün gelir. • Fakat bir ürün kalitesiz veya markasız denecekse No-Name ifadesi kullanılmalıdır. • Bilgisayar ürünleri kutulu satılır. Bu ürünlere BOX (Kutulu) ürün denir. Toplu halde parça alımı yapan şirketler ürünleri kutulu almazlar. Çünkü kutu, hacmi artırıp sevkıyat masraflarını yükseltir. • OEM ürünleri yanında genelde ufak bir kitapçık ile verilir. Bu ürünün kutulu versiyonundan hiçbir farkı yoktur. İşte bu kutusuz ürünlere OEM Ürün adı verilir. • Hiç bir şekilde kalite göstergesi değildir. • Örneğin, CD yazıcılarda OEM ifadesine çok rastlarız. LG BOX CD-RW ve LG OEM CD-RW gibi. Peki fark nedir? Kalite olarak ürünlerin farkı yoktur. BOX olan versiyonda hoş bir kutu içerisinde ekstra boş CD'ler, kitapçıklar verilirken, OEM versiyondaki ürünü jelatin içinde ve bir CD ile verilir.

23. TEMEL KAVRAMLAR

24. Sıkça Kullanılan Kavramlar • BOOT / START: Bilgisayarı başlatmak • REBOOT / RESET / RESTART: Bilgisayarı kapatıp, yeniden başlatmak • RESET ATMAK: Çalışan Bilgisayarı “reset” düğmesine basarak yeniden başlatmak! • CTRL-ALT-DEL: “Soft Reset”. Ya da sisteme giriş ekranını getirmek. • SETUP: Bir Programın kurulması için gerekli dosya • INSTALL: Setup dosyasını kullanarak bir program kurulumu yapmak • UNINSTALL: Bilgisayara önceden kurulmuş bir programı kaldırmak.

25. Sıkça Kullanılan Kavramlar MULTIMEDIA (ÇOKLU ORTAM) • Bilgisayarda ses ve görüntü izleme, kaydetme işlemlerine olanak veren cihaz ve yazılımların kullanılmasına multimedia denir. Çoklu ortamda kullanılan cihazlar: • 1.   Ses Kartı • 2.   CD-ROM veya DVD ROM • 3.   Hoparlörler • 4.   TV Kartları • 5.   Radyo Kartları • 6.   Kamera • 8. Video Konferans Kit vb. cihazlar ve bunlara ait yazılımlar.

26. Sıkça Kullanılan Kavramlar TAK ÇALIŞTIR (Plug & Play) • Bilgisayara eklenen ekran kartı, modem,TV kartı, yazıcı, tarayıcı, vb. cihazları bilgisayara tanıtmak için üretici/satıcı firma tarafından tanıtıcı programlarının yüklü olduğu CD/disket verilir. • Tanıtma işlemini yapmadan önce bilgisayar bu parçayı kendi bulur ve “Yeni Donanım Bulundu” mesajı verir. • Bu mesajı verdiren aygıtın TAK ÇALIŞTIR özelliğinin olmasıdır, mesaj vermiyorsa takılan aygıtın bu özelliği yoktur. • Bu mesajdan sonra aygıta ait tanıtma programı (sürücüsü) işletim sisteminde varsa otomatik yüklenerek veya yoksa verilen CD/Disketten yüklenerek, yeni donanımın bilgisayara tanıtımı gerçeklenir.

27. Bilgisayar Sistemi • Bilgisayar sistemi, herhangi bir işletmenin işlerini bilgisayarda yürütmesini sağlayan yazılım ve donanım birimlerinden oluşmaktadır. • Donanım (Hardware): Bir bilgisayar sisteminde bulunan fiziksel aygıtların tümüne verilen ad. • Yazılım (Software): Donanıma hayat veren, donanımın kullanılmasını sağlayan programlardır.

28. Yazılım • Yazılım: Bir programlama dili kullanılarak, bilgisayarın çeşitli işlevler kazanabilmesi için üretilen programlardır. • Yazılımı oluşturan bilgiler ve komutlar kafanızdaki fikirlere ve düşüncelere benzer. Kafanız dokunabileceğiniz fiziksel bir nesnedir ancak düşünceleriniz soyuttur.Onlara dokunamazsınız. • Yazılım iki unsurdan oluşur: • Veri • Program

29. Veri & Program • Veri: Bilgisayara girilen işlenmemiş durumdaki bilgilerdir. Yani veri belirli konumlardaki gerçeklerin sembolik ifadesidir. • Program: Belirli bir amaca yönelik olarak yazılmış, bilgisayarda yerine getirilmesi istenen sıralı işlemler için komut ve işlem adımlarının tümüne denmektedir.

30. Programlama Dili • Bilgisayar programları yazımında takip edilen kurallar dizisine denmektedir. Basic, Pascal, Fortran, C, Visual Basic, Delphi, C++, C++ Builder gibi programlama dilleri örnek olarak verilebilir.

31. Programlama Dilleri • Makine Dili: Bilgisayar tarafından hiçbir değişikliğe uğratılmadan kullanılabilen programlama dilidir. • Sembolik Diller: Sembollerle yazılırlar. Makine tarafından anlaşılması için (Derleyici-Compiler) ile makine diline çevrilirler. • Alt Düzey Sembolik Programlama Dilleri: Makine diline çok yakındır. Yazılan programlar küçük bir çevirme programı ile makine diline dönüştürülürler. (Örn: Assembly) • Üst Düzey Sembolik Programlama Dilleri: Bilgisayar programcılarının daha kolay kullanabildikleri mutlaka bir derleyici (compiler) ile makine diline çevrilmesi gereken dillerdir.(Ör: C++)

32. Yazılım Çeşitleri Bilgisayar yazılımları; • İşletim Sistemi Yazılımları; Bilgisayar donanımını ve uygulama yazılımlarını kontrol eder. • Uygulama Yazılımları; Uygulama yazılımları belirli uygulamaları çalıştırırlar. Bilgisayarın çok amaçlı olarak kullanılmasına olanak tanırlar. • Yardımcı (utility) yazılımlar; İşletim sistemi ile verilen format, sıkıştırma, kurtarma v.b. yazılımlar bu kısımda değerlendirilebilir. olarak üç başlık altında incelenir.

33. İşletim Sistemi (Operating System) • Bilgisayarların çalışabilmesi için gereken temel yazılımdır. İşletim sistemleri bilgisayarda olup biten her şeyi denetleyen yazılımlardır. Bu yüzden sistem ne kadar karmaşıksa, işletim sistemi de o oranda gelişmiş olmak zorundadır. • Donanımın kullanıcılar arasında paylaşımını sağlar. • Kullanıcılara programları ve verileri paylaşma olanağı verir. • Kullanıcılara verileri koruma olanağı verir. • Giriş/ Çıkış işlemleri ve belleğe erişim olanağı sağlar. • Kaynakların kullanımını düzenler.

34. İşletim Sistemleri • En yaygın olarak kullanılan işletim sistemleri iki ana grupta toplanabilir: Microsoft Windows grubu ve UNIX benzeri işletim sistemlerini içeren grup (bu grup içinde pek çok Unix versiyonu, Linux ve Mac OS sayılabilir). • UNIX, akademik çevrelerde ve sunucu olarak kullanılmaktayken, Windows ise evde ve ofislerde masaüstünde tercih edilmektedir. Masaüstü bilgisayarlarında Windows, diğer işletim sistemlerinden çok daha yaygın olarak kullanılmaktadır ve çeşitli araştırmalar Windows'un masaüstünde pazar payının %90 ile %98 arasında olduğunu göstermektedir. • Linux sunucularda yaygın olarak kullanılmaktayken, evlere ve ofis masaüstlerine de yavaş yavaş girmektedir. • UNIX'in ana kısımlarından yararlanan Mac OS ve onun öncülleri ise daha çok masaüstü yayıncılıkta kullanılmaktadır. • Anabilgisayarlar ve gömülü sistemler ise çoğu Windows ve UNIX'le doğrudan bağlantısı olmayan pek çok değişik işletim sistemi kullanmaktadır.

35. Sıkça Kullanılan Kavramlar • Shareware: Paylaşılabilir ücretsiz yazılımlar • Freeware: Dağıtılabilir ücretsiz yazılımlar • Demo: Ücretsiz, kısıtlı özellikleriyle kullanılan deneme yazılımları. • Autorun: Otomatik çalışmaya başlatılan programlardır. Bazı program CD lerinde olduğu gibi. • Multi-User: Çok kullanıcılı • End User: Son kullanıcı • Karakter: Bilgisayara girilen her harf veya rakam • FAT (File Allocation Table): Dosya yerleşim tablosu. İçindekiler (index) bölümü gibi her sabit diskte bulunur. • Format (Biçimlendirmek): Sabit Disk yada disketlerin sektör ve izlere ayrılarak bilgisayarın kullanabileceği duruma getirilmesi işlemidir.

36. Bilgisayar Veri Sistemi • Bilgisayarda işleme tabi tutulan bütün veriler belleğe yerleştirilir. • İşlemci işleyeceği (toplayacağı, çarpacağı ya da birbiriyle karşılaştıracağı) verileri bellekten alır. Sonuçları, istenirse yine belleğe yerleştirir. • Bilgisayarda bu veri iletişimi; 1 ve 0’lar üzerine kurulmuştur. • Bilgisayarlar için bilgi ya var ya da yoktur, ya doğru ya da yanlıştır, yani sadece iki ihtimal bulunmaktadır, bu nedenle bilgisayarlar sadece 0 ve 1’i tanıyabilir, örneğin 0 ile 9 arasındaki sayıları veya alfabe harflerini direkt tanıyamaz.

37. 1 / 0 = Var / Yok

38. Kodlama Sistemi • Bilgisayarda; üzerinde işlem yapılacak olan fiziksel büyüklüklere (gerilim, sıcaklık vs.) ve her türlü veriye (harf, sayı, renk, ses) ikili sayılar karşı düşürülür. • Bu işleme “kodlama” adı verilir. • Kullanım yerlerine ve amaçlarına göre; en çok kullanılan sayı kodlama sistemleri şunlardır. • Decimal: Onluk sayı sistemi • Binary: İkilik sayı sistemi • Octal: Sekizlik sayı sistemi • Hexadecimal: Onaltılık sayı sistemi

39. Onluk (Decimal) Sayı Sistemi • Günlük hayatımızda kullandığımız sistemdir.Bu sistemde sayıları ifade etmek için 10 adet sembol kullanılır. Bunlar 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 rakamlarıdır. • Bu sistemin tabanı 10 dur. Çünkü bu sistemde 10 basamak kullanılır ve katsayıları 10’un kuvvetleriyle çarpılır. Bu sayı sisteminde dört matematiksel işlem bilindiği gibidir. • 647 sayısını 10 tabanına göre şöyle ifade edebiliriz:(647)10=6.102+4.101+7.100 = 6.100+4.10+7.1

40. İkilik (Binary) Sayı Sistemi • Binary sayı sisteminde iki adet sayı bulunur. Bunlar 0 ve 1’dir. Bu yüzden Binary sayı sisteminin tabanı 2'dir. • (1011)2 şeklinde yazılır. Sayı: Kod 0: 0000 1: 0001 2: 0010 3: 0011 4: 0100 Sayı: Kod 5: 0101 6: 0110 7: 0111 8: 1000 9: 1001

41. Binary  Decimal • 1012 Binary sayısını Desimal sayıya çevirelim. • 1 x 2 ² + 0 x 2 ¹ + 1 x 2 º • 1 x 4 + 0 x 2 + 1 x 1 • 4 + 0 + 1 • 510 bulunur.

42. Decimal  Binary • 1110 Desimal sayısını Binary sayıya çevirelim. • 10112 bulunur.

43. Binary Büyüklükler • Bilgisayarlarda 0 ya da 1 değerini depolayabilen her birime bit denir (binary digit teriminin kısaltılmış hali). • 8 Bit bir araya gelerek bir byte’ı (bayt) oluşturur. Bilgisayarda bilgiler byte’lar halinde taşınır ve saklanır. Sayısal kodlamada kullanılan ve anlamlı bilgi içerebilen en küçük veri elemanıdır. • A harfini temsil eden Byte = 0100 0001 bitlerinden oluşur. C harfini temsil eden Byte = 0100 0011'dir. • 1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur. • 1 BYTE 1 karakter ve 8 Bit dir. • 1024 BYTE = 1 KiloByte'dir. (KiloByte = KB) • 1024 KB = 1 MegaByte'dir. (MegaByte = MB) • 1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB) • 1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)

44. Görev Tanımları • Pek çok kuruluşta BİM, BT, IT bölümü vardır. Bu bölümlerde pek çok değişik ünvanlarla çalışan kişiler mevcuttur. Belli başlı görevlere bakacak olursak: • Bilgisayar İşletmeni / Operatörü:Bilgisayar üstündeki yüklenmiş hazır uygulama yazılımlarını kullanan, bilgisayarı monitor eden (izler, gözler), yedekleme, vb rutin işleri yapan kullanıcı. • Bilgisayar Programcısı: Program yazan, test eden, çalıştıran, bakımını yapan kişi. • Ağ Yöneticisi: Bilgisayar ağını / ağlarını idare eden kişi

45. Görev Tanımları • Veri Hazırlayıcısı/ Veri Giriş İşletmeni: Çok sayıda veriyi bilgisayara giren kişi. Online işlemlerin artmasıyla bu görev giderek azalmıştır. • Sistem Çözümleyici: Kullanıcılarla programcılar arasında köprü görevi görür. Yazılım iş akışını ve ilgili veri tabanını hazırlayan kişiye denir . • Sistem Mühendisi: Bilgisayarda yazılım ve donanım ile ilgili problemleri analiz edip projeler üreten ve gerekli donanım özelliklerini belirleyen kişidir. • Programcı: Sistem analisti ve mühendisinin belirlediği çerçevede yazılımı hazırlayan kişi.