Վահանանց պատերազմը

1. Վահանանցպատերազմը

2. Վահան Մամիկոնյանը Պարսից տիրապետության դեմ 481–484 թթ-ի հայ ազգային-ազատագրական կռիվների (Վահանանց պատերազմ) առաջնորդն է: Նրա գլխավորած պայքարի շնորհիվ պաշտոնապես ճանաչվել է Հայաստանի ներքին ինքնավարությունը:

3. Վահանանցպատերազմիպատճառները • Պարսից արքունիքի համեմատաբար մեղմ քաղաքականությունը ժամանակավոր բնույթ էր կրում: Տիզբոնը չէր հրաժարվել իր վաղեմի ծրագրերից, բայց այժմ գործում էր ավելի նուրբ եղանակներով: • Զրադաշտականություն ընդունած նախարարները հարուստ կալվածքներ էին ստանում • պատվի և պարգևների արժանանում: • Սեպուհների որոշ մասն էլ ընդունում էր զրադաշտականություն և բարձր դիրքի հասնում: • Հավատուրացության տարածումը իսկական աղետ էր թե' Հայոց եկեղեցու և թե' հայ ժողովրդի համար: Վտանգ կար, որ հավատուրացությունը կարող էր տարածվել նաև ժողովրդի լայն շրջաններում

4. ԻրադրությունըՀայաստանումՎարդանանցպատերազմիցհետոԻրադրությունըՀայաստանումՎարդանանցպատերազմիցհետո Պարսիկներըտեսնելով, որբռնիուժովչենկարողանումկրոնափոխանելհայերին, որոշումենխորամանկքայլերիդիմել: Նրանքհայնախարաներինխոստանումենմեծկալավածքներ, իսկհայնախարարներըվերցնումենկալվածքները և կրոնափոխենլինում: Դրանիցհետովտանգ է ստեղծվում, որհայերըկրոնափոխկլինեն:

5. ԱպստամբությանՍկիզբը ՀարևանՎիրքըպարսիկներիդեմապստամբեց 481թ: Վաղթանգթագավորըսպանեց Վազգեն բդեշխին, որը ուրանում էր և նա հրաժարվեց ճանաչել պարսից իշխանությունը: Վրաց ապստամբների դեմ ուղարկված հայ նախարարները գախտնի ժողով կազմակերպեցին Շիրակում և որոշեցին ձերբակալել Հայաստանի հազարապետին ու մարզպանին:

6. Հայոց նոր ապստամբությունը գլխավորեցին Մեծ դատավոր՝ Հովհաննես Ա կաթողիկոսը: Ապստամբության կենտրոն դարձավ Դվին քաղաքը: Սպարապետընտրվեց` Վարդան Մամիկոնյանի եղբորորդի Վահան Մամիկոնյանը Մարզպան ` Սահակ Բագրատունին

8. Այնժամ, հայկական այրուձին, աշխարհի լավագույններից մեկը համարվող ռազմական ուժը, անցավ կատաղի գրոհի: Ինչպես Թերմոպիլեում Քսերքսեսին սպարտացիներն էին խելահեղներ թվում, այնպես էլ նրա ժառանգներին խելահեղ էին թվում հայերը: Պարսիկները չդիմացան, բայց եւ հնարավորություն չունեցան նահանջել: Ծայր առավ մի իսկական կոտորած: Դրությունը չփոխվեց անգամ այն ժամանակ, երբ Գարջոյլ Խորխոռունին հարյուր հեծյալներով անցավ թշնամու կողմը: Հայկական այրուձին շարունակեց պարսկական մսաղացը: Պարսից հրամանատարությունը մարզպանով հանդերձ ընկավ: Այսպիսով, 300 հայ ռազմիկները (այն բանակ էլ չես անվանի), հիմնովին ջախջախեցին պարսկական 7 հազարանոց բանակը:

9. Պատերազմիընթացքը • Թշնամուն հանդիպելով Երասխի ափին՝ ապստամբները, հաշվի առնելով իրենց փոքրաթվությունը (ընդամենը 400 հեծյալ), գիտակցաբար խուսափեցին բաց դաշտում ճակատամարտ տալուց: Նրանք կարճատև կռիվներով պարսիկներին քաշեցին դեպի Մասիսի լեռնալանջերը, որտեղ էլ, Ակոռի գյուղի մոտ, տեղի ունեցավ ճակատամարտը: Լեռնային տեղանքում կորցնելով մարտակարգը՝ պարսկական 7000-անոց հետևակ զորաբանակը չկարողացավ օգտվել իր թվական գերազանցությունից, և հայկական փոքրաթիվ այրուձին փայլուն հաղթանակ տարավ:

10. Հայոցբանակըշարժվում է դեպիՎիրքև բանակ է դնումԿուրիափինՃարմանյանիդաշտում: Միքանիօրհետոտեղհասավնաևպարսիցբանակը: Հոները, որոնքխոստացելէինօգնելայդպեսէլօգնությանչեկան: Հայ-վրացականբանակըմիասնականչէին: Հայնախարարներըգիտեին, որհաղթանակիդեպքումՎահանՄամիկոնյանիդիրքերըկբարձրանան: Վրացինախարարներընույնպեսչեինուզում, որՎաղթանգթագավորիդիրքերըկամրապնդվեն: Պարսիկներինհաջողվում է հայուվրացնախարարներինգրավելիրենցկողմը: Պարսիկներինհաջողվեցթուլացնելհայ-վրացականուժերը: Աննպաստպայմաններումտեղիունեցածճակատամարտումհայ-վրացականբանակըծանրպարտությունկրեց: ԱյդմարտիժամանակզոհվեցինմարզպանՍահակԲագրատունինև սպարապետիեղբայրՎասակՄամիկոնյանը:

11. Վիրքըհայերիցօգնությունէրխնդրում և ապստամբությանղեկավարներըորոշեցինօգնել: ՀաղթանակածհայոցզորքըհանգստիհամարմեկնեցԾաղկոտնգավառիՎարշակիջերմուկներիմերձակայքումգտնվողիրամառայինզորակայանը, սակայննրանցհանգստանալչհաջողվեց: ՇուտովվատլուրստացանհայերըՎաղթանգթագավորից, որպարսկականմիխոշորբանակմտել է Վիրք և շարժվում է դեպիերկրիխորքը: Վիրքըհայերիցօգնությունէրխնդրում և ապստամբությանղեկավարներըորոշեցինօգնել:

12. Ներսեհապատի ճակատամարտը Պարսիկները հայաստան ներխուժեցին հարավ արևելքից: Հայկական բանակը կազմված էր 30-հազարանոց զորքից: Պարսիկները Հայերին հանդիպեցին Ավարայրի դաշտի մոտակայքում` Արտազ գավառի Ներսեհապատ գյուղի մոտ: Պատերազմըսկսվեցվաղառավոտյան, թշնամուգրոհով: Հայկականբանակիաջթևընահանջեց, բայցկենտրոնականմասըշարժվեցառաջ, որինշուտովմիացավձախթևըև սպարապետիհեծելազորը: Հայոցզորքիմիմասըթիկունքիցհարձակվեց և խարնաշփոթառաջացրեցվպարսիկներիզորքերիմեջ: Պարսիկներըմեծկորուստներունենալովնահանջեցին:

13. Նվարսակիհաշտություն Պարսիկները 484-թ ամռանըպարտությունկրեցինհեփթաղներից: Պարսիկներըորոշումենհայապստամբներիհետհաշտությանդաշինքկնքել: 484-թ աշնանըհայաստան է ուղարկվումպարսկականդեսպանը: Պարսիկները և հայերըհանդիպումենՆվարսակգյուղում: Պարսիցկողմըհամաձայնվում է բավարարելհայերիպահանջները:

14. ԻշխանՎահանՄամիկոնյանը 483–484-ին հիմնովինվերակառուցել է ՄայրՏաճարը, որիցհետոայնստացել է հատակագծայինուծավալատարածականիրայժմյանտեսքը: 

15. Նյութըպատրաստեցին՝ 7-4 դասարանիՄիդոյանԱրարատը և ՀակոբյանՍարգիսը Ղեկավար՝ ՄարիԳաբանյան http://gradaran.mskh.am/partners http://www.findarmenia.com/arm/history/19/172/177