Sredstva preduzeća i radni kolektiv

1. Sredstva preduzeća i radni kolektiv

2. Elementi reprodukcije • Proces reprodukcije, da bi započeo, podrazumijeva ulaganje elemenata reprodukcije. • Elementi reprodukcije su: • sredstva za rad • predmeti rada i • rad. Ekonomika preduzeća 2006

3. Uloga sredstava u reprodukciji • Sredstva za rad i predmeti rada su sredstva za proizvodnju. To su materijalni resursi. • Sredstva za proizvodnju kao materijalni elementi procesa reprodukcije su dvije komponente koje se razlikuju po namjeni i ponašanju u tom procesu. • Elementi reprodukcije po strukturi i dinamici moraju biti u odnosu na poslovni zadatak usklađeni: kvantitativno, kvalitativno i vremenski. • Svaki od elemenata proizvodnje troši se na specifičan način, s obzirom na različite uloge u procesu reprodukcije. Ekonomika preduzeća 2006

4. Sredstva kojima preduzeće raspolaže ne reprodukuju se u jednom ciklusu reprodukcije nego u većem broju ciklusa čije se faze vremenski ne podudaraju. Zato se sredstva nalaze u svim oblicima u kojima se mogu javiti u procesu reprodukcije. • Sredstva po funkcionalnoj određenosti javljaju se kao: • Slobodna u odnosu na proizvodnju ili • Vezana za proces proizvodnje Ekonomika preduzeća 2006

5. S obzirom na vrijeme njihovog angažovanja sredstva mogu biti: • u funkciji ili • izvan funkcije Ekonomski kriterijumi za ocjenu načina na koji su sredstva upotrebljena nalazi se u odnosu između veličine sredstava i brzine njihovog kruženja, odnosno vremena njihovog angažovanja i rezultata reprodukcije. Ekonomika preduzeća 2006

6. Sredstva preduzeća diferenciraju se i to: • Prema tehničkim pojavnim oblicima (naturalni aspekt) • Prema ekonomskim pojavnim oblicima (ekonomski aspekt) • Prema pojavnim oblicima i funkciji u proizvodnji sredstva se dijele na: • osnovni materijal na kojem se obavlja tehnološki proces, • Materijal za potpomaganje tehnološkog procesa • Materijal za organizovanje procesa rada i reprodukcije, • Sredstva za rad pomoću kojih se obavlja proces rada. Ekonomika preduzeća 2006

7. Prema ekonomskim oblicima, vremenu transformacije i načinu njihovog reprodukovanja sredstva preduzeća se dijele na: • Stalna sredstva i • Obrtna sredstva Ekonomika preduzeća 2006

8. OBLICI SREDSTAVA PREDUZEĆA • Stalna sredstva su ona koja u jednom ciklusu reprodukcije proizvoda, čijoj proizvodnji služe,samo djelimično prenose svoju vrijednost,zadržavajući upotrebne karakteristike do kraja svog funkcionalnog vijeka. • Obrtna sredstva su ona koja u jednom ciklusu reprodukcije potpuno gube svoju upotrebnu vrijednost i reprodukuju se u jednom ciklusu. Ekonomika preduzeća 2006

9. Usklađivanje sredstava i zadataka • Preduzeća iste grane imaju različitu strukturu sredstava. Ona zavisi od:vrste djelatnosti, karakteristika tehnološkog procesa, stepena tehničke opremljenosti rada, organizacije rada, obima i asortimana proizvodnje, stepena razvoja proizvodnih snaga i dr. • Za uspješno i efikasno obavljanje poslovne aktivnosti potrebno je da su obim i struktura sredstava usklađeni u odnosu na zadatak, tj. da postoji: • Kvalitativna usklađenost, • Kvantitativna usklađenost i • Vremenska usklađenost Ekonomika preduzeća 2006

10. STALNA SREDSTVA • Stalna sredstva se koriste duži vremenski period, a najmanje godinu dana kao posrednici između rada i predmeta rada u procesu reprodukcije. • Ona cijelom upotrebnom supstancom učestvuju u procesu rada, a samo alikvotni dio svoje vrijednosti prenose na gotove proizvode u obliku amortizacije. Njihovo trošenje i reprodukovanje odvija se postepeno kroz više sukcesivnih procesa reprodukcije. • Koeficijent obrta je manji od 1. Ekonomika preduzeća 2006

11. STALNA SREDSTVA • Vrlo su heterogena i njihova struktura je različita u svakom preduzeću. • Struktura zavisi od: djelatnosti preduzeća, vrste i veličine preduzeća, stepena tehničke opremljenosti, razvoja proizvodnih snaga. • Stalna sredstva su širi pojam od sredstava za rad. • Trošenje sredstava može biti: • fizičko trošenje i • ekonomsko ili moralno rabaćenje. • Stalna sredstva obezbjeđuje se od osnivača, vlastitih izvora, kreditnih aranžmana, dobavljača, donatora i sl. • Važno je da preduzeće obezbjedi optimalnu količinu tih sredstava koja će zadovoljiti optimalnu kombinaciju drugih inputa u vrsti i kvalitetu. Ekonomika preduzeća 2006

12. Stalna sredstva mogu biti: • Materijalna sredstvaTo su sredstva koja imaju fizičku supstancu. Ovdje ubrajamo: zgrade, postrojenja, nekretnine, opremu, sredstva za rad. • Prirodni resursiZemljište nabavljeno zbog ekonomske vrijednosti rude, drveta, nafte ili plina, ili drugih resursa koje ono sadrži, rudnici, šume, naftna i plinska polja. • Nematerijalna sredstvaTo su sredstva koja nemaju fizičku supstancu, ali koja obično daju zakonska prava ili prednosti. Ovdje spadaju: patenti, autorska prava, trgovačke marke, goodwill i sl. • UlaganjaTu spadaju zemljišta koja se drže za buduću upotrebu, zgrade koje se trenutno ne koriste i sl. Ekonomika preduzeća 2006

13. SREDSTVA ZA RAD Ekonomika preduzeća 2006

14. Stalna sredstva u obliku stvari • Prema ekonomskoj funkciji u procesu reprodukcije stalna sredstva u obliku stvari dijele se na: • stalna sredstva u upotrebi • stalna sredstva u pripremi (nedovršene zgrade, investiciona ulaganja u toku i sl.) • stalna sredstva van upotrebe (nekada su bila u upotrebi bez perspektive daljeg korištenja; obično se rashoduju ili prodaju). Ekonomika preduzeća 2006

15. Evidencija stalnih sredstava • U preduzećima stalna sredstva predstavljaju velike vrijednosti. • Evidencija stalnih sredstava vrši se u naturalnim i vrijednosnim pokazateljima. • Vrijednosni način može biti preko: • fakturne vrijednosti, tj. vrijednost prema fakturi ili računu prodavca, • nabavne vrijednosti (fakturna vrijednost + troškovi prevoza, montaže), • neotpisane vrijednosti • revalorizacione vrijednosti Ekonomika preduzeća 2006

16. Amortizacija stalnih sredstava • Zadaci amortizacije su: • da odrazi trošenje stalnih sredstava i smanjivanje njihove vrijednosti • služi kao sredstvo za određivanje dijela vrijednosti stalnih sredstava koji je prešao na gotov proizvod • da osigura mogućnost obnavljanja, zamjene dotrajalih stalnih sredstava • Amortizacija, obično, predstavlja kalkulativni, procjenjeni iznos trošenja. Ekonomika preduzeća 2006

17. Osnovica za obračun amortizacije • Osnovica za obračun amortizacije može biti: nabavna, revalorizovana i reprodukciona vrijednost stalnih sredstava. • Stopa amortizacije je procenat istrošenosti stalnog sredstva. U okviru vijeka trajanja stalno sredstvo treba biti 100% amortizovano. • U Nomenklaturi sredstava za amortizaciju stalna sredstva su grupisana u amortizacione grupe, gdje je za svaku grupu propisana stopa amortizacije. Ekonomika preduzeća 2006

18. SISTEMI I METODE OBRAČUNA AMORTIZACIJE Ekonomika preduzeća 2006

19. Vremenski sistem obračuna amortizacije • Ovaj sistem kao bazu za obračun uzima vrijeme, tj. vijek trajanja stalnih sredstava. • Kod ovog sistema razlikujemo sljedeće metode: • Metod ravnomjerne ili konstantne amortizacije.Ovdje su amortizacioni iznosi ravnomjerni – linearni što omogućuje planiranje iznosa amortizacije i jednostavno vođenje evidencije. Nedostatak ove metode je njena linearnost – konstantnost, obzirom da se stalna sredstva ne troše uvijek isto. Ekonomika preduzeća 2006

20. Vremenski sistem obračuna amortizacije • Metod progresivne amortizacije podrazumijeva da iznos amortizacije u periodu korištenja stalnog sredstva progresivno raste. Kod ove metode razlikujemo obračun amortizacije pomoću različite stope na istu osnovu i metod dijelova. • Metod degresivne amortizacije. Prema ovoj metodi, obračun amortizacije u prvim godinama korištenja stalnog sredstva amortizacija je najveća, a svake naredne godine njen iznos se smanjuje, tj. ima degresiju Ekonomika preduzeća 2006

21. Vremenski sistem obračuna amortizacije Pristalice degresivne metode smatraju da su u početku vijeka korištenja stalna sredstva najsposobnija, da daju najveće efekte, pa ih treba najviše amortizovati. Obračun amortizacije može biti na osnovu: - opadajuće stope i - opadajućih dijelova. Ekonomika preduzeća 2006

22. Funkcionalni sistem amortizacije • Funkcionalni sistem obračuna amortizacije za osnovicu obračuna uzima učinak, funkciju koju je ostvarilo stalno sredstvo. • Ovaj sistem ima za cilj da približi amortizaciju fizičkom trošenju sredstva. • Može biti: • metod na osnovu proizvedene količine učinaka i • metoda prema satima rada. • Iznos amortizacije zavisi od upotrebe stalnog sredstva, a obračunata amortizacija izražava realno utrošenu vrijednost sredstava u procesu reprodukcije. Ekonomika preduzeća 2006

23. Kombinovani sistem • Kod ovog sistema prije obračuna amortizacije kombinuju se metode vremenskog i funkcionalnog sistema. Cilj je da se što realnije obračuna amortizacija stalnih sredstava. • Ovaj način obračuna primjenjuju preduzeća koja koriste stalna sredstva u više smjena. • Sistemi i metode obračuna amortizacije kao i rokove obračuna, te stope amortizacije, preduzeće određuje u svojim aktima. Ekonomika preduzeća 2006