Κ έντρο Π εριβαλλοντικής Ε κπαίδευσης Μολάων (Κ.Π.Ε. Μολάων)

1. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μολάων(Κ.Π.Ε. Μολάων) «Σημασία των προστατευόμενων περιοχών για την εκπαίδευση την αειφορία και τις τοπικές κοινωνίες». Π.Ο. ΚΠΕ Μολάων - Παπαδάκης Νίκος Υπ. ΚΠΕ Μολάων

2. Ωςβιολογική ποικιλότητα ή βιοποικιλότητα ορίζεται η ποικιλίατων ζωντανών οργανισμών (χερσαίων, θαλάσσιων και άλλωνυδατικών) και των οικολογικών συμπλεγμάτων που σχηματίζουν (Πρόγραμμα Περιβάλλοντος Ηνωμένων Εθνών, Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα, Ρίο 1992). • Προσεγγίζοντας την έννοια της βιοποικιλότητας μπορούν ναδιακριθούν πέντε επίπεδα μελέτης της: • 1) γενετική ποικιλότηταείδους, • 2) ποικιλότητα ειδών, • 3) ποικιλότητα οικοσυστημάτων, • 4)ποικιλότητα τοπίου και • 5) πολιτισμική ποικιλότητα, που περιγράφουνκαι αναλύουν διαφορετικές, αν και αλληλοεξαρτώμενες, πλευρές τωνζωντανών συστημάτων.

3. Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ • Η σημασία της βιοποικιλότητας για τη διατήρηση της ανθρώπινηςζωής είναι προφανής. Οι βιολογικοί πόροι και η ποικιλία τους με τα«αγαθά» που εξασφαλίζουν • (τροφή, φαρμακευτικές ουσίες,οικοδομικά υλικά, καύσιμα, βιομηχανικές πρώτες ύλες κ.ά.) κι οι«υπηρεσίες» των φυσικών οικοσυστημάτων • (καθαρισμός του αέρακαι του νερού, αποδόμηση αποβλήτων, μερική σταθεροποίηση τουκλίματος, ανακύκλωση θρεπτικών συστατικών, δημιουργία εδάφουςκαι αύξηση της γονιμότητάς του, προστασία από τη διάβρωση, τιςπλημμύρες και την ξηρασία, επικονίαση καλλιεργούμενων φυτών καιέλεγχος των ζιζανίων, δυνατότητες βελτίωσης των οικονομικάεκμεταλλεύσιμων ποικιλιών και αύξηση της απόδοσης των αγροτικώνδραστηριοτήτων, δυνατότητες ανάπτυξης της βιοτεχνολογίας και τουτουρισμού, αισθητική απόλαυση κ.ά.) συνιστούν παράγοντεςπρωταρχικής σημασίας για την επιβίωση του είδους μας και τηνανάπτυξη των πολιτισμών μας. • Εκτιμάται εξάλλου ότι το 40% τηςπαγκόσμιας οικονομίας βασίζεται σε βιολογικά προϊόντα καιδιεργασίες (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2004). • Σε συνδυασμό με όσα αναφέρθηκαν η σύγχρονη επιστημονικήκοινότητα αναγνωρίζει σε κάθε είδος μια αυθύπαρκτη, εγγενή αξίαανεξάρτητα από την ενδεχόμενη αξιοποίησή του από τον άνθρωπο,και ανεξάρτητα από τον οικολογικό του ρόλο.

4. Προστατευόμενες περιοχές • Ως προστατευόμενη περιοχή ορίζεται, σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωσηγια την Προστασία της Φύσης και των Φυσικών Πόρων (IUCN), «μιαχερσαία ή υδάτινη έκταση αφιερωμένη στην προστασία καιδιατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και των φυσικών καισυναφών πολιτισμικών πόρων, η οποία υπόκειται σε διαχείριση μενομικά μέσα ή άλλους αποτελεσματικούς τρόπους».

5. Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000 • Σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις, η διατήρηση ενός μεγάλου αριθμού ειδών προϋποθέτει την ύπαρξη ενός συνόλου βιώσιμα διαχειριζόμενων περιοχών, εκτάσεων που καλύπτουν τις ανάγκες των πληθυσμών τους σε χώρο αλλά και τις διαφορετικές απαιτήσεις τους στο χρόνο (εκτάσεις που επιτρέπουν π.χ. τις περιοδικές μετακινήσεις μεταναστευτικών πληθυσμών). • Στην κατεύθυνση αυτή και ως μια πρωτοβουλία ουσιαστικής επικύρωσης της Διεθνούς Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας». Η συγκεκριμένη οδηγία αφορά πρακτικά στη δημιουργία ενός δικτύου ζωνών προστασίας, του επονομαζόμενου «Natura 2000» («Φύση 2000»). • Στο Δίκτυο εντάσσονται περιοχές που χαρακτηρίζονται ως Κοινοτικού Ενδιαφέροντος καθώς φιλοξενούν συγκεκριμένα είδη χλωρίδας και πανίδας ή υποστηρίζουν ιδιαίτερους τύπους οικοτόπων. • Στο Δίκτυο «Natura 2000» ενσωματώνονται παράλληλα οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Special Protection Areas – SPAs), περιοχές με διαχειριστικό σχεδιασμό που στοχεύει πρωτίστως, βάσει της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, στη διατήρηση των άγριων πουλιών. • Στον Εθνικό Κατάλογο περιοχών προς ένταξη στο Δίκτυο «Natura 2000», η χώρας μας έχει συμπεριλάβει συνολικά 359 περιοχές.

6. Οι προστατευόμενες περιοχές αποτελούν κοινό αγαθό και πέρα απότην ιδιαίτερη οικολογική σημασία τους, εξυπηρετούν παράλληλαευρύτερες κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές ανάγκες,παράμετρος που λαμβάνεται υπόψη και διαμορφώνει τιςεφαρμοζόμενες διαχειριστικές πρακτικές. • Το 1986 υπογράφηκε ο νόμος πλαίσιο για το περιβάλλον (Ν.1650/86), σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του οποίου οι προστατευόμενεςπεριοχές διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες: • 1.Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης(περιοχές όπουπροβλέπεται η ανάπτυξη μόνο ερευνητικών δραστηριοτήτων) • 2.Περιοχές προστασίας της φύσης(περιοχές όπου επιτρέπονταιπαραγωγικές δραστηριότητες σε κλίμακα και ένταση που δεναναιρούν τους βασικούς στόχους της θεσμοθέτησής τους ωςπροστατευόμενες) • 3.Εθνικά πάρκα(μεγάλες εκτάσεις που μπορεί ναπεριλαμβάνουν περιοχές της 1ης και της 2ης κατηγορίας -εθνικοί δρυμοί, εθνικά θαλάσσια πάρκα) • 4.Προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί, προστατευόμενα τοπία και στοιχεία του τοπίου (μεμονωμένα φυσικά στοιχεία ή τοπία με ιδιαίτερη αισθητική ή πολιτισμική αξία – διατηρητέα μνημεία της φύσης, αισθητικά δάση) • 5.Περιοχές οικοανάπτυξης(περιοχές μεγάλης έκτασης που μπορεί να περιλαμβάνουν οικισμούς και χωριά και στις οποίες οι παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων εναρμονίζονται με τη βιώσιμη διαχείριση των τοπικών φυσικών πόρων)

7. Η θεσμοθέτηση μιας προστατευόμενης περιοχής: • Αποσκοπεί στη διατήρηση αξιών που ανήκουν σ’ όλες τις γενιές και δεν επιτρέπεται να αναλωθούν ή να καταστραφούν από μία, όπως • αρχαιολογικών τόπων και μνημείων, • φυσικών χαρακτηριστικών (γεωλογικών), • παραδοσιακών τρόπων ζωής και παραγωγής και τέλος • της βιοποικιλότητας, του συνόλου δηλαδή των εν αλληλεξαρτήσει ζωντανών ειδών, φυτών και ζώων, μιας περιοχής.

8. είναι μια προστατευόμενη περιοχή απλώς ένα σύνολο από απαγορεύσεις; Ασφαλώς όχι • Προστατευόμενη περιοχή δεν σημαίνει ότι κάνουμε δύσκολη τη ζωή ντόπιων και επισκεπτών. • Ναι μεν κάποιες δραστηριότητες όπως η υπερβολική βόσκηση, η ανεξέλεγκτη υλοτομία, οι σκόπιμες πυρκαγιές, το κυνήγι μπορεί να τεθούν υπό περιορισμό, • η ένταξη όμως σε καθεστώς προστασίας μιας περιοχής σημαίνει επίσης και κυρίως ότι αυτή θα έχει νέου τύπου αναπτυξιακές ευκαιρίες, ευκαιρίες μάλιστα που θα είναι διαρκείς και ανανεώσιμες και όχι απλά ληστρική εκμετάλλευση πόρων.

9. η έννοια της προστατευόμενης περιοχής έχει κοινωνικές επιπτώσεις στον τοπικό πληθυσμό, η οποία μπορεί να αποδεχτεί ή να απορρίψει την έννοια αυτή. • Για μια όμως ουσιαστική αποδοχή, η κοινωνία θα πρέπει από την αρχή να αναμειχτεί στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του γενικότερου πλάνου προστασίας και διαχείρισης της περιοχής, • Σε πολλές προστατευόμενες περιοχές Natura στη Μεσόγειο έχει διαπιστωθεί πως η επιτυχία της διατήρησης τους είναι ανάλογη του βαθμού ανάμιξης της τοπικής κοινωνίας • Έτσι, η εύρεση τρόπων για την καλυτέρευση και ενίσχυση της θετικής αντίληψης των ντόπιων κατοίκων για την ανάγκη διατήρησης της προστατευμένης περιοχής είναι κρίσιμη για τη διαρκή και επιτυχή διατήρηση του περιβάλλοντος.

10. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ • ηθική υποχρέωση του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στις μελλοντικές γενιές. • ευαισθητοποίηση των σύγχρονων κοινωνιών σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης • ενημέρωση και δραστηριοποίηση των ατόμων και των κοινωνιών τους με στόχο την ανάπτυξη μιας ισορροπημένης σχέσης ανάμεσα στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και στη διατήρηση ενός βιώσιμου περιβάλλοντος. • Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μπορεί να καλλιεργήσει στους πολίτες θεμιτές στάσεις και συμπεριφορές δημιουργώντας τελικά περιβαλλοντικά υπεύθυνα άτομα

11. Ο εκπαιδευόμενος συνειδητοποιεί μεταξύ άλλων τα οφέλη της διατήρησης της υπάρχουσας βιοποικιλότητας και προσανατολίζεται σε αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισής της. • Εξοικειώνεται παράλληλα με εναλλακτικούς, περιβαλλοντικά θεμιτούς, τρόπους διαχείρισης των οικοσυστημάτων και αξιοποίησης των φυσικών τους πόρων.