Μηχανική Λογισμικού ΙΙ Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (ΕΛΛΑΚ)

1. Μηχανική Λογισμικού ΙΙ Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (ΕΛΛΑΚ) Παναγιώτης Σφέτσος, PhD http://aetos.it.teithe.gr/~sfetsos/ sfetsos@it.teithe.gr

2. Ορισμός Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (ΕΛΛΑΚ) Ελεύθερο λογισμικό είναι το λογισμικό που δίνει σε όλους: • την ελευθερία να το χρησιμοποιήσουνκαι να έχουνπρόσβαση στον πηγαίο κώδικα, • την ελευθερία να το διανείμουν, • την ελευθερία να το μελετήσουν, να το βελτιώσουνκαι να το αναδιανείμουν • την ελευθερία να βεβαιώσουν ότι οι αλλαγές θα κοινοποιηθούν σε όλους Οι ανωτέρω ελευθερίες παρέχονται με την άδεια της: GNU General Public License (GPL).

3. Τι είναι το ΕΛΛΑΚ Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ • Η ελεύθερη αναδιανομή του λογισμικού - οποιοσδήποτε μπορεί να διαθέσει ή και να πουλήσει το ΕΛΛΑΚ • Η διάθεση του πηγαίου κώδικα - μαζί με το εκτελέσιμο πρόγραμμα παρέχεται και ο πηγαίος κώδικας • Η δυνατότητα για τροποποίηση του αρχικού προγράμματος - το πρόγραμμα που θα προκύψει από τις αλλαγές μπορεί να διατίθεται με την ίδια άδεια χρήσης όπως το αρχικό πρόγραμμα (Ελεύθερες βελτιωμένες εκδόσεις). • Όχι διακρίσεις σχετικά με το ποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα πρόγραμμα ΕΛΛΑΚ - χρήση από όλους και για οποιονδήποτε σκοπό

4. Η ιστορία του ΕΛΛΑΚ • Το 1983, ο Richard Stallman ξεκινά να γράψει ένα ελεύθερο λειτουργικό σύστημα, το ονομαζόμενο έργο GNU (GNU is Not Unix). • Στα τέλη του 1985, ο Stallman ίδρυσετο γνωστό ίδρυμα FSF (Free Software Foundation). • Το 1989, μερικοίκατασκευαστές -GNU δημιούργησαν την εταιρεία Cygnus Solutions διαθέτοντας προϊόντα Ελεύθερου Λογισμικού. • Ο πυρήνας GNU, που αργότερα ονομάστηκε "GNU Hurd" , ολοκληρώθηκε το 1991. Ο μεταγλωττιστής GNU Compiler Collection, αλλά και ο GNU Debugger, σημείωσαν μεγάλη επιτυχία στην παγκόσμια αγορά λογισμικού. • Το 1991, ο Linus Torvalds, έκδοσε την πρώτη έκδοση του πυρήνα Linux, με ανοικτό και τροποποιήσιμο κώδικα. • Το 1992, με την έκδοση 0.12 του πυρήνα, ακολούθησε την άδεια GNU (General Public License). Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

5. Η ιστορία του ΕΛΛΑΚ Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

6. Η φιλοσοφία του ΕΛΛΑΚ • Το λογισμικό θεωρείται ως γνώση, που εμπεριέχει ιδέες, και όχι προϊόν, και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να διακινείται ελεύθερα και να θεωρείται κοινό ψηφιακό αγαθό. • Στηρίζεται στην ελεύθερα προσβάσιμη γνώση και τη συμμετοχική διαδικασία τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην ανάπτυξη του λογισμικού. Έτσι χρησιμοποιεί: - τις ανοικτές αρχιτεκτονικέςστο σχεδιασμό - τα ανοικτά πρότυπα, που επιτρέπουν τη διαλειτουργικότητα με άλλα συστήματα που επίσης χρησιμοποιούν τα ίδια ανοικτά πρότυπα. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

7. Εφαρμογή – Πλεονεκτήματα (1/4) • Εναλλακτική λύση για χρήση από το δημόσιο τομέα για την παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες. • Υιοθέτηση ανοικτών προτύπων, οδηγούν σε μείωση του κόστους και σε ανεξαρτησία από μονοπωλιακά κλειστά προϊόντα λογισμικού (συγκεκριμένες τεχνικές λύσεις). • Το ΕΛΛΑΚ μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην εκπαίδευση. Πλεονεκτήματα: • τομειωμένο κόστος, • η δυνατότητα βελτίωσης του εκπαιδευτικού λογισμικού και • η επαναχρησιμοποίηση του από όλους τους εκπαιδευτικούςκαι εκπαιδευόμενους. • Το ΕΛΛΑΚ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην έρευνα. Στους ερευνητές είναι ήδη γνωστά τα πλεονεκτήματα και οι δυνατότητες του ΕΛΛΑΚ. Χρήση για την παραγωγή καινοτομίας. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

8. Εφαρμογή – Πλεονεκτήματα (2/4) • Το ΕΛΛΑΚ μπορεί να αξιοποιηθεί και από τις επιχειρήσεις, κυρίως τις μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις. Έλλειψη ενημέρωσης για το ΕΛΛΑΚ. Σήμερα, το ΕΛΛΑΚ διαθέτει μια πληθώρα ώριμων εφαρμογών που μπορούν να καλύψουν όλες τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Πλεονεκτήματα με μια ματιά: • Μείωση κόστους για την προμήθεια και χρήση λογισμικού, • Αυξημένη ασφάλεια λογισμικού και προϊόντων, • Αυξημένη διαλειτουργικότητα και καλύτερες υπηρεσίες, • Μείωση εξαρτήσεων και τόνωση του υγιούς ανταγωνισμού, • Αυξημένη κοινωνική συνεισφορά στην ανάπτυξη ΕΛΛΑΚ με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, • Ανάπτυξη επιχειρηματικότητας γύρω από το ΕΛΛΑΚ Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

9. Εφαρμογή – Πλεονεκτήματα (3/4) • Στηρίζεται στην ελεύθερα προσβάσιμη γνώση και τη συμμετοχική διαδικασία στο σχεδιασμό και στην ανάπτυξη του λογισμικού. • Υιοθετεί τις ανοικτές αρχιτεκτονικές στο σχεδιασμό του και υποστηρίζει ανοικτά πρότυπα, που επιτρέπουν τη διαλειτουργικότητα με άλλα συστήματα (που επίσης χρησιμοποιούν τα ίδια ανοικτά πρότυπα). • Έτσι η έννοια του ΕΛΛΑΚ είναι συνυφασμένη με τις έννοιες των ανοικτών αρχιτεκτονικών και προτύπων και της διαλειτουργικότητας. • Έτσι επιτυγχάνεται η ευκολία συντήρησης και επέκτασης των συστημάτων, αλλά και η δυνατότητα συνδυασμού (και ανα-συνδυασμού) μικρότερων συστημάτων για τη σύνθεση μεγαλύτερων. • Σταδιακή και κατάλληλο σχεδιασμό η μετάβαση στο ΕΛΛΑΚ. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

10. Εφαρμογή – Πλεονεκτήματα (4/4) • Σταδιακή μετάβαση εξυπηρετητών σε ελεύθερα λειτουργικά συστήματα και υπηρεσίες βασισμένες σε ανοιχτό λογισμικό. Δοκιμασμένες λύσεις ΕΛΛΑΚ που είναι καλύτερες αυτών του εμπορικού λογισμικού και κατέχουν πάνω από το 70% της αντίστοιχης αγοράς. • Παράλληλα, προτείνεται η σταδιακή μετάβαση των χρηστών σε εφαρμογές γραφείου ή άλλες ειδικότερες ΕΛΛΑΚ εφαρμογές. • Αποφυγή μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών καταστάσεων. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

11. Κοινά Ψηφιακά Αγαθά • Κίνημα για την προστασία και ενίσχυση των δημόσιων αγαθών (commons), που θα αποκαλούμε στη συνέχεια κοινά αγαθά. • Είναι ο τομέας που συμπληρώνει αλλά και εξισορροπεί τον τομέα των ιδιωτικών οικονομικών δραστηριοτήτων(μετριάζει τις αρνητικές του επιπτώσεις, όπως ολιγοπώλιο, μονοπώλιο, κλπ.). Kοινά αγαθά θεωρούνται : • τα ευρυζωνικά δίκτυα (ανοικτά ασύρματα δίκτυα σε πόλεις, δήμους, κλπ.) • το λογισμικό (διάφορα προϊόντα), • το περιεχόμενο και • οι ραδιοσυχνότητες Πρέπει να υπάρχει μέριμνα για την ορθή διαχείριση και ανάπτυξή τους. Απαιτούνται:Δημιουργοί, Συντηρητές, Χορηγοί και Υπερασπιστές. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

12. Το λογισμικό ως κοινό ψηφιακό αγαθό • Η ελεύθερη διακίνηση ιδεών έχει αποδειχθεί ως απόλυτα αναγκαία για τη δημιουργικότητα και την παραγωγή καινοτομίας. • Πολύπλοκα πακέτα λογισμικού στηρίζονται σε λύσεις που αναπτύχθηκαν παλαιότερα και διδάσκονται σε πανεπιστήμια και σχολές (συσσωρευτική γνώση). • Άρα το λογισμικό και οι ιδέες που εμπεριέχει θα πρέπει να είναι ελεύθερα διακινήσιμο και εκμεταλλεύσιμο από όλους (κοινό ψηφιακό αγαθό). • Πρωτοπόρος ο Ακαδημαϊκός χώρος. Η ελεύθερη διακίνηση ιδεών συνέβαλε στην ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας αλλά και του εμπορικού λογισμικού. • Άδειες χρήσης, δίνουν πλήρη ελευθερία και προωθούν την ανταποδο- τικότητα (κάποια βελτίωση ή προσθήκη σε υπάρχον λογισμικό το αποτέλεσμα να είναι και πάλι κοινό ψηφιακό αγαθό). Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

13. Άδειες χρήσης λογισμικού Συνήθως οι χρήστες αγοράζουν είναι η άδεια χρήσης κάποιου προγράμματος, που αποτελεί το συμβόλαιο μεταξύ της εταιρίας και του χρήστη. Στο εμπορικό / κλειστό λογισμικό συνήθως απαγορεύεται: • η αντιγραφή του. • η ταυτόχρονη χρησιμοποίηση του σε παραπάνω από έναν υπολογιστή. • η μεταπώληση του. • η τροποποίηση του. • η απαίτηση οποιασδήποτε αποζημίωσης από τον χρήστη σε περίπτωση που το λογισμικό προκαλέσει οποιοδήποτε πρόβλημα στο χρήστη του. Για το Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα υπάρχουν πολλές διαφορετικές άδειες χρήσης (πάνω από 50), που όλες διαθέτουν κάποια βασικά κοινά χαρακτηριστικά: την ελεύθερη αναδιανομή του λογισμικού, • την διάθεση του πηγαίου κώδικα, • την δυνατότητα για τροποποίηση του αρχικού προγράμματος, • την δυνατότητα χρήσης του για οποιονδήποτε σκοπό. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

14. Διαφορετικά Μοντέλα ανάπτυξης λογισμικού Το εμπορικό/κλειστό λογισμικό: • Έρευνα αγοράς, αναλυτικός σχεδιασμός, λεπτομερής οργάνωση του έργου κλπ. • Ανάθεση του έργου σε ομάδες ανάπτυξης (υπό την επίβλεψη κάποιου διευθυντή). • Επηρεασμός από τα τμήματα πωλήσεων και marketing. • Όταν το προϊόν είναι έτοιμο το διαθέτει στην αγορά και δεσμεύεται για τον χρόνο που θα το υποστηρίζει. Το ΕΛΛΑΚ: • Σχεδιάζεται, αναπτύσσεται και διατίθεται με ένα ανοιχτό συνεργατικό μοντέλο. • Όταν προκύπτει η δημιουργία /αλλαγή κάποιου προγράμματος, διαθέτουν τον κώδικα μέσω του διαδικτύου. Μια μικρή ομάδα συντονιστών αναλαμβάνει να θέσει τις προτεραιότητες και τις κατευθύνσεις για την περαιτέρω εξέλιξη του. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

15. Διαφορετικά Μοντέλα ανάπτυξης λογισμικού (1/2) • Ο κάθε προγραμματιστής, έχει την ελευθερία να προσθέσει τις δικές του λειτουργίες στην αρχική εφαρμογή. • Αν οι προσθήκες/αλλαγές αποδειχθούν ουσιαστικές, συμπεριλαμβάνονται στο βασικό κομμάτι της εφαρμογής. • Ο ποιοτικός έλεγχος μιας εφαρμογής πραγματοποιείται από εθελοντές χρήστες που ελέγχουν (χρησιμοποιούν) την εφαρμογή και καταγράφουν τα όποια προβλήματα που στην συνέχεια τα διορθώνουν. • Έτσι στο ΕΛΛΑΚ υπάρχουν αρκετά συχνά νέες εκδόσεις των προγραμμάτων και των εφαρμογών. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

16. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του ΕΛΛΑΚ • Ασφάλεια • Το ΕΛΛΑΚ θεωρείται εξίσου ασφαλές αν όχι πιο ασφαλές από το εμπορικό λογισμικό (τον κώδικα σαρώνουν εκατοντάδες προγραμματιστές) • Στον ανοικτό κώδικα φαίνονται πιθανόν “κερκόπορτες” (backdoors)που δεν είναι ορατές στα εκτελέσιμα αρχεία του εμπορικού λογισμικού. • Κόστος • Το συνολικό κόστος ενός προγράμματος ή μιας εφαρμογής (το κόστος απόκτησης αδειών χρήσης + κόστος της συντήρησης/υποστήριξης) είναι μικρότερο στο ΕΛΛΑΚ. Η συντήρηση /υποστήριξη στο ΕΛΛΑΚ γίνεται με δύο τρόπους: - πληρωμή εταιρείας - βοήθεια από την κοινότητα των χρηστών του ΕΛΛΑΚ (δεσμοί ισχυροί) Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

17. Μειονεκτήματα του ΕΛΛΑΚ • Απρόβλεπτα έξοδα και εφόδια (προσθήκη υλικού ή λογισμικού) • Έλλειψη συντονισμού (μέχρι και χάος στην ανάπτυξη) • Ανεπαρκής Τεχνική Υποστήριξη • Κίνδυνος διακοπής - συνέχειας Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

18. Το ΕΛΛΑΚ στην Ευρώπη και στην Ελλάδα (1/2) • Σχετική ομάδα εργασίας από το 1998 με χρηματοδότηση αρκετών διεθνών ερευνητικών έργων για την περαιτέρω ανάπτυξη και διάδοση του ΕΛΛΑΚ. • Βέλτιστη πρακτικήη χρήση του ΕΛΛΑΚ: στον δημόσιο τομέα και στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση. • Χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία ενθαρρύνουν την υιοθέτηση του ΕΛΛΑΚ στον δημόσιο τομέα. Σε υψηλό βαθμό χρήσης στις χώρες Ισπανία, Βέλγιο και Σκανδιναβικές χώρες. Στην Ελλάδα: • Αρκετά περιορισμένη. • Μεγάλη χρήση και απήχηση στα ΑΕΙ. • Κίνηση και για την Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (για εκμάθηση GNU/Linux). • Ομάδα Ι3 για την εφαρμογή των αδειών CreativeCommons και GPL & LGPL σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην Ελλάδα. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

19. Το ΕΛΛΑΚ στην Ευρώπη και στην Ελλάδα (2/2) • Η Ένωση Ελλήνων Χρηστών και Φίλων Λίνουξ (http://www.hellug.gr) και ο δικτυακός τόπος του ΕΛΛΑΚ (http://www.ellak.gr). Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις – ΜΜΕ • πειρατικό λογισμικό • κόστος λογισμικού που δεν υπολογίζεται • έλλειψη ενημέρωσης για τις εφαρμογές του ΕΛΛΑΚ • αναβαθμίσεις και συντήρηση λογισμικού Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

20. Υπάρχουσες Εφαρμογές Φυλλομετρητής Δικτύου (Web Browser): Ο κώδικας του NetscapeCommunicator στην κοινότητα του ΕΛΛΑΚ, συνέβαλε στη δημιουργία του Mozilla Firefoxκαι SeaMonkey(ασφαλέστεροι και δημοφιλέστεροι). Προγράμματα Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου (E-mail Clients): Επιτυχημένα προγράμματα, ασφαλέστερα στις επιθέσεις των ιών όπως: το Evolution, το Kmail, το Mozilla Messenger και το Mozilla Thunderbird. Εφαρμογές Γραφείου: Η ολοκληρωμένη σουίτα εφαρμογών γραφείου το Open Office. Πλεονέκτημα η δυνατότητα να αναγνωρίζει τα κλειστά πρότυπα εγγράφων του κλειστού / εμπορικού λογισμικού, άλλα και η παρεχόμενη υποστήριξη στα ανοιχτά πρότυπα. Λειτουργικά Συστήματα: Λειτουργικά συστήματα ΕΛΛΑΚ: GNU/Linux, FreeBSDκαι ΟpenSolaris. Εφαρμογές Υποστήριξης: Εξυπηρετήτης ιστοσελίδων Apache, πρόγραμμα δρομολόγησης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου sendmail, κλπ. Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

21. Live Linux • Ξεκίνημα του υπολογιστή από CD-ROM χωρίς την ανάγκη σκληρού δίσκου. • Κανένας κίνδυνος για απώλειες σε δεδομένα. • Επικοινωνία και με άλλο λειτουργικό σύστημα. • Μεγάλη ποικιλία υποστηριζόμενων προγραμμάτων. • Περισσότερα προγράμματα και πληροφορίες :http://www.frozentech.com/content/livecd.php Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

22. MandrakeMove • Ξεκίνημα του υπολογιστή από CD-ROM χωρίς την ανάγκη σκληρού δίσκου (Mandrake Linux). • Κανένας κίνδυνος για απώλειες σε δεδομένα. Αποθήκευση USB. • OpenOffice.org 1.1 – Δουλεύει παντού! • Μεγάλη ποικιλία υποστηριζόμενων προγραμμάτων. Plugins – Flash, Acrobat Reader, RealPlayer, GAIM, Java, DivX, κλπ. • Περισσότερα :http://www.mandrakesoft.com/products/mandrakemove Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ

23. MandrakeMove Παναγιώτης Σφέτσος, Μηχανική Λογισμικού ΙΙ