CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATI (1923-1940)

2. CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATI (1923-1940) • Cumhuriyet dönemi, millileşme akımının devamı olarak, hızlı bir gelişme göstermiştir. • Halk ve aydın arasındaki uçurum kapatılmaya çalışılmıştır • Cumhuriyet'in ilk yıllarında Beş Hececiler", en parlak dönemlerini yaşamıştır. • Cumhuriyet'in kuruluşuyla 1940 (İkinci Dünya Savaşı) yılları arasında eser veren şair ve yazarla genellikle daha önceki Milli Edebiyat akımının etkisinde tam anlamıyla "yerli" ve "halka doğru" bir anlayışla yapıt vermişlerdir.

3. Kimileri de Batı'nın, özellikle Fransız edebiyatının etkisinde kendi yolunda yürümüştür. • Yine bu dönemde 1928'de ortaya çıkan "Yedi Meşaleciler", "Beş Hececileri” gerçeklere dayanmayan "memleket edebiyatı" anlayışına sahip olmakla suçlamışlardır. • "Yedi Meşaleciler" adını almalarının nedeni ise "Yedi Meşale" adlı derginin etrafında toplanmış olmaları ve bu adla ortak bir yapıt yayınlamalarıdır. • Hikâye, roman ve tiyatro eserlerinde "yurt" ve "köy" sorunlarına yönelim başlar.

4. 1940 yılında Orhan Veli Kanık, Melik Cevdet Anday, Oktay Rıfat Horozcu, "Garip" adlı bir şiir kitabı yayınlayarak yeni bir hareketi başlatırlar. • Buna "Birinci Yeni" adı verilmiştir.

5. Cumhuriyet Dönemi edebiyatının özelliklerini şöyle sıralayabiliriz : • Edebiyatımız bu dönemde toplumcu bir karakter kazanmış, edebiyatta gerçekçi bir anlayış güdülmüştür. • Aruz ölçüsünün yerini hece ölçüsü almış, şiirlerde de günlük konuşma dili kullanılmıştır. • Bu dönemde şiirin, biçimce daha da serbestleşmesi sağlanmıştır. • Şiir, roman, hikaye ve tiyatro gibi türler gelişmiş, bu türlerde başarılı ürünler verilmiştir.

6. Edebiyat, sadece ayrıcalıklı bir kesimin ilgi alanı olmaktan çıkmış; İstanbul dışında da birçok edebiyatçı yetişmiştir. • Uluslararası düzeyde şair, romancı ve eleştirmenler yetişmiştir. • Öykü ve romanda toplumsal gerçekçilik egemen olmuştur.

7. CUMHURİYET DÖNEMİ SANATÇILARI • SAİT FAİK ABASIYANIK (1906-1954 ) • Şiir, hikâye, roman ve röportaj türlerinde ürünler vermiştir. • Çocukluk gençlik izlenimlerini günlük yaşamı şiirli bir dille anlatır, Konuya, olaya fazla önem vermez. • Hikâyelerinde çoklukla balıkçılar, yoksullar,avareler, serseriler, sohbet edip selamlaştığı, uzaktan yakından tanıdığı insanlar yer alır.

8. Onların yaşamlarına dikkat çeker. • Ezilenlerin yanında yer alır. • Onların dramatik yanlarını şiirli etkili bir anlatımla verir. • Herkesin anlayacağı biçimde bir Türkçe kullanır. • İnsanı büyüleyen, şaşırtan, süssüz, yer yer argolu cümlelerle hikâyelerini anlatır.

9. Yazmadaki amacının daha iyi bir dünya hazırlamak olduğunu söyler. • Şiir yazmaya İstanbul Sultanisi'ndeki öğrencilik günlerinde başlamış, öyküye ise Bursa'daki öğrencilik zamanında geçmiştir. • İlk dönem öykülerinde Adapazarı ile İstanbul'daki çocukluk ve ilk gençlik yıllarını anlatır.

10. Sonraki yapıtları giderek şiirselleşir. "Lüzumsuz Adam", "Mahalle Kahvesi "Havada bulut" gibi. • Eserlerinde esnaf, işsizler gibi dertli insanlara, toplumun acı çeken kesimlerine yönelir. • "Kumpanya" ile öykülerine giren karakterler artmıştır. • Gezgin tiyatro topluluğu, cambazhane çalışanları, emekli miralay, Malata, Samatya Yedikule'deki deri işçileri, meyhaneler, sabahçı kahveleri, çımacılar, garsonlar bu kişilerdendir.

11. Son Kuşlarda bir tür düş kırıklığı hissedilir. • "Alemdağ’da Var Bir Yılan gerçeküstücülüğe yönelir. • Sürekli kullandığı ana tema yaşama sevincidir. • Sıradan insanlar, işsizler, hamallar, balıkçılar, sokak kadınları, kimsesiz çocuklar, ekmekçiler ve küçük burjuvalar onun insanlarıdır.

12. Aynı zamanda bir İstanbul öykücüsüdür. • İstanbul'un doğa güzellikleri karşısında başı döner. • Toplumsal sorunlar onu bireysel planda bir hayıflanmaya sürükler. • Böyle anlarda karamsar bir tablo çizer. • Toplumsal çelişkiler karşısındaki tavrı öfke, yenilgi ve kaçış olur.

13. Eserleri: Öykü: • Semaver, Sarnıç, Şahmerdan, Lüzumsuz Adam, Mahalle Kahvesi, Havada Bulut, Kumpanya, Havuz Başı, Son Kuşlar, Alemdağ'da Var Bir Yılan, Az Şekerli, Tüneldeki Çocuk, Mahkeme Kapısı, Balıkçının Ölümü, Yaşasın Edebiyat, Açık Hava Oteli, Müthiş Bir Tren Şiir: • Şimdi Sevişme Vakti Roman: • Medar-ı Maişet Motoru, Kayıp Aranıyor, Yaşamak Hırsı

14. SABAHATTİN ALİ (1907-1948) • Yazmaya Balıkesir'de yayımlanan "Çağlâyan dergisinde çıkan şiirleriyle başlamıştır. • Öyküleri ve yazılarıyla tanınmıştır. • İlk toplumsal gerçekçi öyküleri "Resimli Ay" dergisinde yayınlanmıştır. • Şiirler, hikâyeler, romanlar yazmış, çeviriler yapmıştır. 1937'de yayınlanan "Kuyucaklı Yusuf" romanı, gerçekçi Türk romanının en özgün örneklerindendir.

15. İlk hikâyelerinde dış gözlemcilik çerçevesinde kalırken, sonraki hikâyelerinde toplumsal gerçekliğe yönelir. • Romanlarında uzun konuşmalar olmasına karşın, öykülerinde karşılıklı konuşmalar en aza indirgenmiştir. • Yoksul köy ve kasaba çevrelerinde acıklı olaylar içinde yer alan güçsüz, yoksul ezik kişilerle ilgili görüntüleri, başarılı betimlemelerle ve kısa çözümlemelerle verir.

16. Eserleri: • Şiir: • Dağlar ve Rüzgâr, Kurbağaların Serenadı, Öteki Şiirler, Tüm Şiirleri • Roman: • Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan, Kürk Mantolu Madonna • Öykü: • Değirmen, Kağnı, Ses, Yeni Dünya, Sırça Köşk, Esirler

17. MEMDUH ŞEVKET ESENDAL (1883-1952) • Türk öykücülüğünün çığır açan öykücülerindendir. • Hayatının büyük kısmı siyasi mücadeleler ve bürokratik görevlerle geçmesine rağmen, okunurluğunu ve önemini bugün bile yitirmeyen çok sayıda öykü ve üç de roman yazmıştır.

18. Eserlerinin çoğu ölümünden sonra bir araya getirilmiştir. • Siyasi arenadaki tanınmışlığını edebiyat alanında kullanmak istemediğinden, hikâyelerini “M.Ş”, “M.Ş.E.”, “Mustafa Yalınkat”, “M. Oğulcak”, “İstemenoğlu” gibi on iki takma adla yayınlamıştır. • Edebiyatımıza getirdiği en önemli yenilik, ele aldığı konuları büyük bir sadelikle işlemesidir.

19. Ömer Seyfettin'in izinden gitmiş; Üslubunda “Çehov" un etkileri açıkça görülür. • Hatta bazı öyküleri, "Çehov" dan yapılmış uyarlamalardır. • İnsanları üzüntüye düşüren yazılardan hoşlanmaz; "Zaten tam bir refah ve huzur içinde yaşamayan bizler, bir de karanlık, kötü şeylerden bahseden yazılarla karşılaşırsak bu, insanı bir havana koyup ezmeye benzer." der.

20. Çehov gibi, öyküye hayatın rasgele seçilmiş bir anından söz ederek başlar, çok canlı insan tiplerini anlatır. • Bu tipler, eski edebiyatın yüceltilmiş kahramanları değildir. • Şimdiki zamanda karşılıklı konuşmalarla ilerleyen öyküleri, okuyucuyu daha etkin kılmaya yöneliktir.

21. Memduh Şevket Esendal, hayattan aldığı konuları konuşur gibi, temiz bir dille, sadelik, içtenlik ve rahatlıkla, edebiyatsız, oyunsuz bir üslupla yazar. • Gündelik bir olayı nesnel bir yaklaşımla ayrıntıya girmeden, ilgi çekici, yergili, mizahlı, canlı bir anlatımla verir. • Gazete ve dergilerde yayınlanan öyküleriyle ünlenmiştir

22. Eserleri: • Öykü: • Otlakçı, Mendil Altında, Temiz Sevgiler, Ev Ona Yakıştı, İhtiyar Çilingir, Bir Küçük Çiçek, Veysel Çavuş • Roman: • Miras, Ayaşlı ve Kiracıları, Vassaf Bey

23. ABDÜLHAK SİNASİ HİSAR (1883 - 1963) • Geçmişe dönük, geleneksel yaşam ya da beğeniden etkilenen bir yazardır. • Osmanlıcanın konuşulan sözcükleriyle ve geçmiş zaman kipiyle yazmıştır.

24. Eserleri: • Roman: • Fehim Bey ve Biz, Çamlıca'daki Eniştemiz, Ali Nizami Bey'in Alafrangalığı ve Şeyhliği • Anı ve deneme: • Boğaziçi Mehtapları, Boğaziçi Yalıları, Geçmiş Zaman Köşkleri, İstanbul ve Pierre Loti, Yahya Kemal'e Veda • İnceleme: • Ahmet Haşim'in Şiiri ve Hayatı • Antoloji: • Aşk İmiş Her Ne Var Âlemde (şiir), Geçmiş Zaman Fıkralar

25. ERCÜMENT EKREM TALU (1888- 1956) • Pek çok dergi ve gazetede söyleşi,fıkra ve makaleler yazmış; şiir, hikâye ve roman türlerinde eserler vermiştir. • Yaygın şöhretini ise "Meşhedi" serisi adı verilen mizahi romanlarıyla kazanmıştır. • Cumhuriyet döneminin ilk gülmece yazarı sayılmaktadır. • Anlatımda abartıdan yararlanır.

26. Eserleri: • Evliya-yı Cedit, Asriler, Gün Batarken, Kopuk, Sabir Efendi’nin Gelini, Şevketmeap, Meşhedi ile Devri Âlem, Gemi Aslanı, Kodaman, Papeloğlu, Beyaz Şemsiyen, Bir Gönül Böyle Sevdi, Mesnedinin Hikâyeleri, Çömlekoğlu ve Ailesi

27. NEYZEN TEVFİK (1879- 1953) • Hiciv sairlerimizin en ünlülerindendir ve büyük bir ney üstadıdır. • Nef'î ve Eşreften sonra üçüncü büyük hiciv ve taşlama ustası olarak bilinir sanatçının bilinen tek bestesi "Nihavent Saz Semaisi"dir. • Eserleri: • Şiir: • Hiç, Azab-ı Mukaddes

28. AHMET HAMDİ TANPINAR (1901-1962) • Edebiyat, sanat tarihi,estetik,mitoloji öğretmenlikleri ve Yeni Türk Edebiyatı profesörlüğü yapmıştır. • İçe dönük bir bakışla doğa ile iletişim kurmaya çalışır. • Şiirlerinde dış öğe olarak "ahenk", iç öğe olarak da "zaman" kavramı ve bilinçaltı" ağır basar. • Renkli ve pürüzsüz görüntüleriyle insanı içten kavrayan bir şairdir.

29. Şiirindeki zaman kavramı, Bergson felsefesinden kaynaklanmaktadır. • Onun eserlerinde zaman, basit bir süreklilik değil, çok katlı ve karmaşık bir akıştır. • "Ne İçindeyim Zamanın", "Bursa'da Zaman" şiirleri bu olgu­nun örnekleridir. • Yurt sevgisi, geçmiş özlemi şiirlerinde sıkça karşımıza çıkan motiflerdir. • Huzur Tanpınar'ın en yetkin romanı sayılır.

30. Eserleri: • Şiir: Bütün Şiirleri • Roman: • Mahur Beste, Huzur, Sahnenin Dışındakiler, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Aynadaki Kadın • Öykü: • ■ Abdullah Efendi'nin Rüyaları, Yaz Yağmuru, Hikâyeler • Deneme: • Beş Şehir, Edebiyat Üzerine Makaleler, Yaşadığım Gibi • İnceleme: • Tevfik Fikret, Namık Kemal, Yahya Kemal, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi

31. PEYAMİ SAFA (1899-1961) • Kardeşi İlhami ile çıkardığı "Yirminci Asır" adlı akşam gazetesinde "Asrın Hikâyeleri" başlığıyla yazdığı magazin hikayeleriyle dikkat çeker. • Para kaygısıyla yazdığı sıradan yazılarda annesi "Server Bedia"nın adından esinlenerek yarattığı "Server Bedii" takma adını kullanmıştır

32. Eserleri: • Roman: • Gençliğimiz, Şimşek, Sözde Kızlar, Mahşer, Bir Akşamdı, Süngülerin Gölgesinde, Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü, Canan, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih-Harbiye, Atilla, Bir Tereddüdün Romanı, Matmazel Noraliya'nın Koltuğu, Yalnızız, Biz İnsanlar, Cumbadan Rumbaya

33. Öykü: • Hikâyeler • Oyun: • Gün Doğuyor • İnceleme - deneme: • Türk İnkılâbına Bakışlar, Büyük Avrupa Anketi, Felsefî Buhran, Millet ve İnsan • 'Mahutlar, “Mistisizm, Nasyonalizm, Sosyalizm”, “Doğu -Batı Sentezi”, “Sanat - Edebiyat-Tenkid”, “Osmanlıca -Türkçe – Uydurmaca”, “Sosyalizm - Marksizim – Komünizm”, “Din - İnkılâp – İrtica”, “Kadın - Aşk – Aile”, “Yazarlar -Sanatçılar – Meşhurlar”, “Eğitim - Gençlik – Üniversite”, “20. Asır- Avrupa ve Biz

34. Ders Kitapları • Cumhuriyet Mekteplerine Millet Alfabesi, • Cumhuriyet Mekteplerine Alfabe, • Cumhuriyet Mekteplerine Kıraat, • Yeni Talebe Mektupları, • Büyük Mektup Numuneleri, • Türk Grameri, • Dil Bilgisi, • Fransız Grameri, • Türkçe İzahlı Fransız Grameri

35. NECİP FAZIL KISAKÜREK (1905-1983) • "Kaldırımlar" adlı şiir kitabı büyük ilgi görmüştür. • Bu kitabın ardından uzun süre "Kaldırımlar Şairi" olarak anılmıştır. • Uzunca bir aradan sonra 1955'te "Sonsuzluk Kervanı" isimli şiir kitabını yayınlar. • Anı, makale, inceleme türü eserlerinde daha çok dinsel ve siyasal konuları ele alır. • Tekke şiirimizin verilerini modern Fransız şiiri ölçüleriyle değerlendirmiştir. • Şiirlerinde soyut insanın evrendeki yerini araştırmış; madde ve ruh problemlerini, iç âlemin duygu ve tutkularını dile getirmiştir.

36. Bütün mesele iç şekli bulmaktır; fakat bu iç şeklin gergefi dış kalıptır. • Esrarlı iç âlemini sağlam bir teknikle, etkileyici biçimde dile getirir. • Hırçın karakter yapısı, kalem kavgalarında kendini gösterir. • Çağdaş insanın dinsel bunalımlarını, oyunlarında işler. • Şiirin yanı sıra, fıkra, makale, tarih, eleştiri, biyografi, monografi, hikâye türlerinde de yapıtlar vermiştir.

37. Eserleri: • Şiir: • Örümcek Ağı, Kaldırımlar, Ben ve Ötesi, Sonsuzluk Kervanı, Çile, Şiirlerim • Öykü ve roman: • Birkaç Hikâye, Birkaç Tahlil, Ruh Burkuntularından Hikâyeler, Aynadaki Yalan, Kafa Kâğıdı

38. Oyun: • Tohum, Bir Adam Yaratmak, Künye, Satırbaşı, Namı Diğer Parmaksız Salih, Ahşap Konak, Reis Bey, Para, Abdülhamit Han • Monografi-makale- fıkra-anı: • Birkaç Hikâye Birkaç Tahlil, Namık Kemal, Çerçeve, Son Devrin Din Mazlumları, Hitabe, İhtilal, Yılanlı Kuyudan, Hac, Babıâli, Çöle İnen Nur, İman ve İslam Atlası

39. CAHİT SITKI TARANCI (1910-1956) • Cumhuriyet dönemi şiirimizin öncülerindendir. • Estetik ve bireysel bir şiir görüşüyle hemen bütün şiirlerinde "yalnızlık", "ölüm" ve "fanilik" konularını işler. • Mutluluk kokan duyguları arasında karamsarlığını, yaşama sevinci ile dolu olduğu anlarda yalnızlık ve ölüm korkusunu duymamak olanaksızdır.

40. Türkçeyi tüm doğallığı ve sıcaklığıyla şiire aktaran, "Yeni Şiir"i hazırlayan şairlerden biridir. • Kendine özgü, yalın, açık, duru ve içten bir söyleyişi vardır. • Bir çok şiirinde çoklukla dörtlüklerden oluşan nazım biçimlerini, dokuzlu, onlu, on birli, on dörtlü hece ölçüsünü, çapraz uyak örgüsünü kullanmış; serbest nazma da yer vermiştir.

41. Eserler • Şiir: • Ömrümde Sükût, Otuz Beş Yaş, Düşten Güzel, Bütün şiirleri • Mektup: • Ziyaya Mektuplar (edebi mektup) • Öykü: • Cahit Sıtkı'nın Hikâyeciliği ve Hikâyeleri • Seçme yazılar: • Sonrası

42. AHMET MUHİP DIRANAS (1909-1980) • Sür kelimelerle dördüncü bir boyut yaratma çabasıdır. • Şiirin amacı insandır. • En çok kullandığı dörtlüklerden-oluşan nazım biçimleri yanında ikilik, üçlük, beşlik, yediliklerden oluşanlar sone, terza-rima biçiminde olanlar da vardır.

43. Yalın söyleyişinde her zaman açık olmayan yer yer imgeler ve benzetmelerle izlenimci bir özellik görülmektedir. • Bazen yepyeni sözcükler kullanmakta, karşısındaki kişiyle konuşan bir anlatım göze çarpmaktadır. • Aşk ve mutluluk özlemi, mevsimlerin, gecelerin, bulutların esinleri, çevreden, insanlardan ve nesnelerden gelen duygular, insanın iç dünyası, tarih, metafizik, doğa aşkı, yitirilenler, umut ve umutsuzluklar, şiirlerindeki başlıca temalardır.

44. Eserleri: • Şiir. • Şiirler, Kırık Saz • Oyun: • Gölgeler, Çıkmaz, O Böyle İstemezdi, Oyunlar

45. FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA (1914-...) • İlk şiirlerinde Necip Fazıl Kısakürek etkisinde kalmış, kendi şiir çizgisine yönelişi "Çocuk ve Allah", "Daha" kitaplarıyla başlamıştır. • Şiirleri genellikle epik-dramatik, lirik-didaktik ve toplumsal gerçekçilik çerçevesindedir.

46. Günlük konuşmaların yanında arı dile, hayali kamçılayan çağrışımlara, şiirin güzelliğini yansıtan kompozisyonlara geniş yer verir. • 1970 sonrasında yoğunlukla çocuk şiirleri yazmıştır. • Hem Türkiye'de hem uluslararası düzeyde birçok ödül kazanmış, kitapları birçok dile çevrilmiş, şiirleri birçok ülkede okunmuştur. • Dağlarca, eserlerinin özü, sayısı ve hacimleri bakımından Tanzimat'tan bu yana şiirimizin en verimli sanatçısıdır

47. Şiir: • Havaya Çizilen Dünya, Çocuk ve Allah, Daha, Çakırın Destanı, Taş Devri, Üç Şehitler Destanı, Toprak Ana, Aç Yazı, İstiklal Savaşı- Samsun'dan Ankara'ya, İstiklal Savaşı- İnönüler, Sivaslı Karınca, İstanbul-Fetih Destanı, Anıtkabir, Asu, Delice Böcek, Batı Acısı, Mevlana'da Olmak (Gezi), Hoo'lar, Özgürlük Alanı, Cezayir Türkü­sü (Fransızca, İngilizce ve Arapça çevirileriyle birlikte), Aylam, Türk Olmak, Yedi Memetler, Çanakkale Destanı, Dışarıdan Gazel, Kazmalama, Yeryağ, Vietnam Savaşımız, (İngilizcesiyle) Kubilay Destanı, Haydi, 19 Mayıs Destanı, Vietnam Körü (destan-oyun), Hiroşima (Fransızca, İngilizce çevirileriyle), Malazgirt Ululaması, Kınalı Kuzu Ağıdı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Horoz, Hollandalı Dörtlükler, Çukurova Koçaklaması, Nötron Bombası, Yunus Emre'de Olmak, Çıplak, İlk Yapıtla 50 Yıl Sonrakiler, Uzaklarda Giyinmek, Dildeki Bilgisayar

48. NURULLAH ATAÇ (1898-1957) • Ataç, İlkokulu 1909 yılında bitirmiş, aynı yıl annesini yitirmiştir. Daha sonra dört yıl Mekteb-i Sultanî'de (Galatasaray Lisesi) okumuş, okulda Burhan Asaf (Belge) ve Vedat Nedim (tör) gibi sonradan yazar olacak arkadaşlar edinmiştir. • Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı sanatçısıdır. • Kendisini "edebiyatı, sanatı kendine dert edinmiş, gece gündüz edebiyat düşünen bir adam" olarak niteleyen Ataç'ın ilk yazısı 1921 yılında Dergâh dergisinde çıkmıştır. • Bu yazının Ahmet Haşim'in yeni çıkan Göl Saatleri adlı şiir kitabı üzerine olduğunu belirten Ataç, daha sonra tiyatro eleştirileri yazmaya başlamıştır.

49. Ataç'ın bir de Yahya Kemal Bayatlının yönettiği Dergâh dergisinde şiir yaşamı vardır. • Ancak, kendi sözleriyle "şair olmadığını, olamayacağını anlatan" Ataç, şiiri bırakıp 1922 yılında Falih Rıfkı Atay'ın çağrısıyla Akşam gazetesinde yazmaya başlamıştır. • Bu yazılarda Ataç, özellikle tiyatro üzerine yoğunlaşmıştır. • Ataç, daha sonra doğrudan yazın yapıtlarına, yazın sorunlarına yönelir, eleştiri ve deneme yazmayı başlıca uğraş edinir. • Türk edebiyatında modern anlamda deneme türünde ürün veren ilk yazar ve eleştirmendir. • Ataç, çeviri, deneme ve eleştirileriyle Cumhuriyet dönemine damgasını vurmuştur.

50. Yeni bir kültür ve dil arayışı içinde, kendi türettiği sözcükleri', devrik tümceleri ve kendine özgü biçemiyle dili bir uygarlık sorunu olarak ele almış; Batılılaşma, Divan şiiri, yeni şiir, eleştiri gibi çeşitli konularda, kişisel yönü ağır basan yazılarındaki kuşkucu ve cesur tavrıyla pek çok genç yazarı da etkilemiştir.