Od koordynacji do partnerstwa – polityka społeczna i polityka rynku pracy w Polsce

1. Od koordynacji do partnerstwa – polityka społeczna i polityka rynku pracy w Polsce Regiony – wczoraj, dziś, jutro Tendencje i perspektywy rozwoju Agnieszka Chłoń-Domińczak Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

2. Dzisiejsze wyzwania • Polska należy do krajów o jednym z najwyższych zróżnicowań dochodowych w krajach OECD („Growing unequal”) • Świadczenia społeczne są relatywnie najmniej ukierunkowane do 20% osób o najniższych dochodach • Ryzyko ubóstwa dotyka w największym stopniu dzieci • Duże zróżnicowania regionalne • Nie tylko pomiędzy województwami, ale także w ramach województw • Na obszarach miejskich i wiejskich

3. Dzisiejsze wyzwania • Określenie roli i koordynacja działań na poziomie centralnym i regionalnym • „Wczoraj” • 2000, 2003: zmiana w obszarze instytucji rynku pracy • 1999, 2004: zmiany w systemie pomocy społecznej • 2004: zmiany w systemie świadczeń rodzinnych • „Dziś” • Poszukiwanie bardziej efektywnego wykorzystania istniejących struktur • Polityka ukierunkowywana na aktywność • Określanie standardów i wskazywanie na dobre praktyki

4. Jakie instrumenty jutro? • Poszukiwanie dróg rozwoju dla obszarów najmniej rozwiniętych • Ukierunkowanie wsparcia • Aktywizowanie lokalnego potencjału • Przykład: Poakcesyjny Program Wsparcia Obszarów Wiejskich

5. PPWOW – wybór gmin do projektu • 500 gmin wybranych do projektu w oparciu o zmienne: • Demograficzne (udział osób starszych, migracje) • Społeczne (przedszkola, pomoc społeczna, udział w wyborach) • Gospodarcze (bezrobocie, praca w rolnictwie, dochody gmin) • Położenie geograficzne (na granicy województwa)

6. PPWOW - Program Integracji Społecznejgminy objęte Programem w poszczególnych województwach

7. PPWOW - Cele Programu Integracji Społecznej • Działaniapodjęte w ramachProgramuIntegracjiSpołecznejprzyczynićsięmają do podniesieniapoziomuintegracjispołecznejmieszkańcówgmin. Majątemusłużyć: • I. Budowapotencjałuinstytucjonalnegoispołecznego w zakresiestrategicznegoplanowaniairealizowaniapolitykispołecznejnapoziomielokalnym. • II. Poprawadostępumieszkańcówgmin do usług, nowych form współpracyizorganizowanejaktywności: • zwiększenieofertyistandarduusługdlamieszkańcówgmin, • budowaniesieciusługodawców, • wzrostliczbyinicjatywpodejmowanychprzezspołecznośćlokalną, • zwiększenieudziałumieszkańców w doraźnychibardziejtrwałychformachzorganizowanejaktywności.

8. Program Integracji Społecznejgłówne etapy Wszystkie etapy realizacji Programu, w których uczestniczy gmina, odbywają się z uwzględnieniem zasady partycypacyjności.

9. PPWOW - Wyróżniające cechy programu • Nacisk na rzetelną diagnozę problemów społecznych na poziomie lokalnym i strategiczne podejście do ich rozwiązywania. • Mobilizowanie społeczności lokalnych do podejmowania i pielęgnowania inicjatyw obywatelskich, zmierzających do samodzielnego zaspokajania potrzeb społecznych (powstawanie i rozwój organizacji pozarządowych, budowanie partnerstw lokalnych). • Nastawienie na generowanie nowych usług społecznych i obejmowanie usługami nowych grup beneficjentów. • Subsydiarność Programu – należy pokrywać z jego środków przede wszystkim koszty tych usług, których nie da się sfinansować z wykorzystaniem innych programów i środków pomocowych.

10. PPWOW - Wyróżniające cechy programu • Zakazfinansowaniazakupówinwestycyjnych – co skłania do: • uwaginasferzeusługspołecznych, • poszukiwaniazróżnicowanychźródełfinansowaniaplanowanychprojektówspołecznych, w tym z EFS • Kreowanienowegopodejściainstytucjipublicznych do politykispołecznej – poprzezszkoleniaorazaktywnyudział w Programie ROPS, władzgmin, OPS. • Stworzeniesystemupozyskiwaniainformacjiiwymianydoświadczeń w dziedziniepolitykispołecznej, podnoszeniejakościświadczonychusługpoprzezszkolenia (10% alokacji w każdejgminie) oraz system zbieraniaiudostępnianiadobrychpraktyk.

11. Diagnoza sytuacji na lokalnych rynkach pracy • Projekt realizowany w ramach SPO RZL • Cel: • Ocena sytuacji na wybranych lokalnych rynkach pracy – wybór powiatów o zróżnicowanych charakterystykach • Opracowanie narzędzi do monitorowania sytuacji na lokalnych rynkach: • Opracowanie modelu dla prognozowania sytuacji na lokalnych rynkach pracy • Tworzenie lokalnych ocen rynków pracy przez PUP

12. Dlaczego warto badać powiatowe rynki pracy? • Zróżnicowanie sytuacji na powiatowych rynkach pracy jest znaczne i nie zmniejsza się w czasie; • Przyczyny zróżnicowania są złożone i wsparcie publiczne musi być dobrze zaprojektowane i dostosowane do lokalnych uwarunkowań, by przynieść wymierny efekt; • Szczególnym wyzwaniem stojącym przed polityką rynku pracy jest modernizacja rolnictwa i wsparcie dopasowania kwalifikacji do popytu; • Dobre rozpoznanie warunków na rynku pracy jest szczególnie istotne wobec realizacji projektów finansowanych z funduszy strukturalnych.

13. Zmiany zróżnicowania – współczynnik zmienności stopy bezrobocia Źródło: IBS

14. Zmiany zróżnicowania – rozkład stopy bezrobocia rejestrowanego Źródło: IBS

15. Dane oraz informacje na temat powiatowych rynków pracy W trakcie badania sytuacji na rynku pracy w wybranych sześciu powiatach wykorzystane zostały następujące źródła informacji: • Dane ze statystyki publicznej dotyczące gmin i powiatu oraz – do celów porównawczych – województwa i kraju, • Dane własne PUP pochodzące z rejestrów, • Dane z dokumentów, analiz, materiałów informacyjnych PUP lub lokalnych władz samorządowych (starostw, urzędów miejskich) • Dane zbadania ankietowego obejmującego mieszkańców powiatu w wieku produkcyjnym, • Dane zbadania ankietowego przeprowadzonego wśród przedsiębiorstw z terenu powiatu • Informacje uzyskane w trakcie wywiadów z pracownikami PUP, starostwa, urzędów gminy, organizacji pozarządowych, pracodawców i innymi kluczowymi informatorami.

16. Dane oraz informacje na temat powiatowych rynków pracy - wnioski • Dane publiczne są niezwykle skromne i skupiają się w zasadzie na informacjach o bezrobociu rejestrowanym (których zresztą pierwotnym źródłem jest PUP) i szczątkowych informacjach dotyczących pracujących. • Bardzo rzadko zdarza się, aby jakaś instytucja lokalna prowadziła swoje własne badania, mogące stanowić dodatkowe źródło danych statystycznych. Częściej natomiast urzędy pracy wykonują proste analizy na własny użytek na podstawie danych rejestrowych. • Wobec skąpości informacji statystycznych, konieczne okazało się przeprowadzenie dwóch specjalnych badań ankietowych, które w sumie stanowiły podstawę informacyjną dla oceny sytuacji na rynku pracy: • badania ludności powiatu (podaż pracy), • badania zatrudnienia w przedsiębiorstwach i dokonywanych w tym zakresie zmian (popyt na pracę).

17. Działania PUP w zakresie realizacji polityk rynku pracy Wnioski: 1. Ocena działania PUP nie może być oparta na analizie celowości wyznaczenia oraz zrealizowania zadań zidentyfikowanych i ustalonych na szczeblu lokalnym, gdyż pomimo obowiązku ustawowego nie wszystkie badane PUP opracowały lokalny program promocji zatrudnienia. Co więcej, nawet jeśli program taki powstał, to na ogół jest on bardzo ogólny, co oznacza, że: • nie precyzuje, przy pomocy jakich narzędzi mają być osiągnięte zaplanowane cele, • określone w nim zadania nie są sparametryzowane.

18. Działania PUP w zakresie realizacji polityk rynku pracy • Podstawą do przeprowadzenia analizy ilościowej były obligatoryjne sprawozdania sporządzane przez PUP (MPiPS-01, MPiPS-02, MPiPS-06), gdyż jest to jedyne źródło w miarę szczegółowych i porównywalnych na poziomie powiatu danych dotyczących bezrobocia rejestrowanego. Dane te mają jednak szereg ograniczeń z punktu widzenia analizy skuteczności działań PUP: • Różne okresy sprawozdawcze, • Nierozłączność kategorii bezrobotnych wykazywanych w sprawozdaniach, • Wielokrotne kwalifikowanie bezrobotnego do danego programu, • Brak grupy kontrolnej. • W z związku z tym, że w programach aktywnych bierze udział niewielki odsetek zarejestrowanych bezrobotnych (kilka do kilkunastu procent), badanie efektywności aktywnych działań PUP nie powinno być oparte na danych z badania ankietowego, ale na danych z systemu PULS (dotyczących pełnej populacji zarejestrowanych bezrobotnych).

19. Szkolenia pracowników PUP • Wnioski: • W każdym PUP powinien być pracownik posiadający odpowiednie kwalifikacje do analizowania – w podstawowym zakresie – danych statystycznych, oraz wiedzę z zakresu ekonomii rynku pracy (w badanych PUP niemal nie było takich osób, a można przypuszczać, że do udziału w badaniu zgłosiły się najlepsze urzędu pracy) • Konieczna jest koordynacja poczynań władz samorządowych z potencjałem wiedzy o rynku pracy, zgromadzonym w PUP; (np. wnioski PUP powinny wpływać na powiatową politykę edukacyjną, dotyczącą przedsiębiorczości, przezwyciężania wykluczenia, transportu publicznego itp.), • Powinny regularnie (ale nie z nadmierną częstotliwością) powstawać raporty dotyczące sytuacji na powiatowym rynku pracy. Muszą one jednak mieć nie administracyjny a ekonomiczno-społeczny charakter, zatem np. nie powinny diagnozować rynku pracy z punktu widzenia kategorii osób określonych ustawowo, ale takich, w odniesieniu do których zauważa się szczególne cechy. Nie są one – i nie mogą być – jednakowe we wszystkich powiatach.

20. Mojapolis.pl – mapa społecznościowa • Projekt realizowany przez KLON/JAWOR z funduszy norweskich • Interaktywna strona z wizualizacją wybranych wskaźników rozwojowych: • Ocena sytuacji na poziomie województwa/powiatu/gminy • Możliwość porównania wybranych regionów • Budowanie „wizytówek” • Kompendium wiedzy dla wsparcia polityki lokalnej, regionalnej i centralnej • Komunikacja: odgórna, ale także i oddolna