З охистой хооллолт

1. Зохистой хооллолт МОНГОЛЫН МЯНГАНЫ СОРИЛТЫН САН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨСӨЛ

2. 1. ЗӨВ ЗОХИСТОЙ ХООЛЛОХ /“ГЭР” зөвлөмж/ 2. ХҮНС, ХООЛОО ЗӨВ СОНГОХ /хүнснийбүтээгдэхүүний шошгыгзөвунших/

3. ЗӨВ ЗОХИСТОЙ ХООЛЛОХ “ГЭР” ЗӨВЛӨМЖ • Нэртөрөлолонбайх • Тэжээллэгчанар • Хоолныилчлэгийгхянах

5. “Гэр”- Зөвлөмж • Үр тарианбүтээгдэхүүн 11-16 • Хүнснийногоо3-5 • Махмаханбүтээгдэхүүн 2-3 • Сүүцагаанидээ 2-3 • Жимсжимсгэнэ2-3

6. Хүнс, хоолны найрлага дах шимт бодисууд • Үндсэн шимт бодис: уураг, өөх тос, нүүрс ус (1гр уураг, нүүрс ус – 4ккал, 1гр өөх тос – 9 ккал) • Аминдэм (усанд уусдаггүй – А, Д, Е, К усанд уусдаг – С, В-ийн төрөл) • Эрдэс бодис (макро – Fe, Ca, Mg, Na микро – I, Zn, Se, Cu, Co, F) • Ус

7. Үр тарианы бүтээгдэхүүн • Нүүрс ус (нийлмэл), цардуул, эслэг, тиамин, рибоôлавин, төмөр, ниацин, уураг, магни, аминдэм В төрөл агуулдаг • Өдөрт 11-16 нэгж • Хооллох нэгж  талх 1 зүсэм, чанасан/агшаасан будаа 1 аяга, боорцог 2ш, жижиг еэвэн 1ш, жигнэмэг 4ш, мантуу 1ш, чанасан гоймон 1 аяга, чанасан төмс 1ш

8. НҮҮРC УС (энгийн, нийлмэл) Үр тариа, талх, төмс, будаа, гурилан бүтээгдэхүүн гэх мэт.

9. БОЛОВСРУУЛСАН • Боловсруулалтын явцад хэрэгцээт аминдэм, эрдэс бодис, эслэг нь алдагдсан: • цагаан талх • цагаан будаа • гоймон • БОЛОВСРУУЛААГҮЙ • Бүтээгдэхүүнд агуулагдах эслэг, аминдэм, эрдэс нь алдагдаагүй: • хар талх • боловсруулаагүй үр тариа будаа

10. Мах махан бүтээгдэхүүн • Уураг, төмөр, витамин B6, цинк, тиамин, ниацин, аминдэм А, B12агуулдаг • Өдөрт 2-3 нэгж • Хооллох нэгж бууз, хуушуур 2ш, бөөрөнхий мах 1ш, банш 10-12ш, төрөл бүрийн мах ба загас 80 гр, өндөг 1ш, самар 1 аяга, бүдүүн хиам 2 зүсэм, нарийн хиам 6 зүсэм, лаазалсан загас 1/6, чанасан борц 1 аяга, бүдүүн зайдас 1

11. УУРАГ (төгс ба төгс бус) мах, загас, өндөг, самар, шар буурцаг

12. Хүний биед уургийн гүйцэтгэх үүрэг: • эд эсийн өсөлтөнд оролцох /шинэ эд, эс үүсэх/ • алдагдсан аминхүчлийг нөхөх • химийн урвалд биохурдасгагчийн үүргээр оролцох • халдварын эсрэг • илч, дулаан үүсгэх

13. ЖИМС, ХҮНСНИЙ НОГОО Өдөрт ямар хэмжээгээр идэх шаардлагатай вэ?

14. Яагаад жимс, хүнсний ногоог өдөр бүр идэх шаардлагатай вэ? Жимс, хүнсний ногоо нь хүний эрүүл мэндэд чухал хэрэгцээтэй маш олон төрлийн аминдэм, эрдэс бодисыг агуулж байдаг.

15. Хүнсний ногоо • Аминдэм А, С, фолийн хүчил, магни, кали, эслэг, нүүрс ус агуулдаг • Өдөрт 3-4 нэгж • Хооллох нэгж  түүхий ногоон навчит ургамал 1 аяга, лууван 1 ш, улаан лооль 1 ш, өргөст хэмх 1/2

16. Жимс жимсгэнэ • Аминдэм А, С, эслэг, энгийн нүүрс ус, эрдэс бодис агуулдаг • Өдөрт 2-3 нэгж • Нэг хооллох нэгж  хатаасан жимс 1/2 аяга, жимсний цэвэр шүүс 1 аяга, бүх төрлийн шинэ жимс 1ш, жимсгэнэ 1/2 ш, тарвас 1 зүсэм

17. Сүү цагаан идээ • Кальци, уураг, рибофлавин, цинк, аминдэм А, Д агуулдаг • Өдөрт 2-3 нэгж • Хооллох нэгж  сүү, тараг, хоормог, айраг тус тус 1 аяга, бяслаг 1 зүсэм, жижгэвтэр ааруул 1ш, ээзгий аяганы ёроол, аарц 2 хоолны халбага, хуурай сүү 8 цайны халбага, сүү 1 аяга, ээдэм 1 аяга, мөхөөлдөс 1 ш

18. СҮҮ, СҮҮН БҮТЭЭГДЭХҮҮН Сүү, бяслаг, ээдэм тараг, айраг

19. Сүү, цагаан идээ хүний биед: Кальциар баялаг. Кальци нь: - яс, шүд зэрэг тулгуур эд, эрхтний бүтцэд, мэдрэл булчингийн агшилт зүрхний үйл ажиллагаанд оролцдог

20. Өөх тос, чихэр, давс, согтууруулах ундаа • Илчлэг ихтэй • Тэжээлийн бодисоор туйлын хомс • Өөх тос ихтэй: цөцгий, цөцгийн тос, шар, цагаан тос, маргарин, майонез, бяслаг, ургамлын тос, сүмс, махны шөл, шаржигнуур төмс, шоколад

21. Ханасан өөх тосыг: • Насанд хүрсэн эрэгтэй хүн хоногт 30 граммаас • Насанд хүрсэн эмэгтэй хүн хоногт 20 граммаас хэтрүүлэхгүйгээр хэрэглэх ёстой.

22. Чихэр ихтэй: элсэн чихэр, бялуу, кекс, пончик, чихэртэй талх, хийжүүлсэн ундаа, чихэр, сироï, цэлцэгнүүр, амтат зууш, зөгийн бал • Давс ихтэй: Хоногийн хэрэглээ 6 граммаас бага байх ёстой. Шарсан, даршилсан, нөөшилсөн, утсан, хатаасан загас, мах, хиамны төрөл, түрс, ногоо, мөөг, давстай бяслаг, цөцгийн тос

23. ӨӨХ ТОС, ЧИХЭР Цөцгийн тос, тослог ихтэй сүү, шоколад, бялуу, жигнэмэг гэх мэт

24. Бүх өөх тос, чихэр муу биш, гагцхүү хязгаартай хэрэглэх ¸стой. Амьтны гаралтай өөх тос, чихэр ихтэй хүнс, хоолыг ихээр хэрэглэх нь биед илүүдэл илчийг үүсгэж, жин нэмэгдүүлэх ба аажмаар ХБӨ–өөр өвчлүүлнэ. Иймээс ургамлын гаралтай тос, жимс, жимсгэнэ түлхүү хэрэглэ.

25. Илчлэг багатай хүнс, хоол • хатаасан болон шинэ жимс, ногоо • өөхгүй, туранхай мах • ууранд жигнэж, усанд болгосон • цөцгийн тос, маргарин бага хэрэглэх • өөх тос ихтэй хүнс, хоолноос татгалз • түргэн хоолноос татгалз • чихэр ихтэй ундаа, чихэрлэг бүтээгдэхүүнээс татгалз

26. Ширхэглэг бодис • Хүнсний бүтээгдэхүүнд агуулагдах ширхэглэг бодисууд -эслэг, ïектин болон бусад төрлийн бодисоос тогтоно. • Хүний биед бараг шингэдэггүй боловч бие махбод болон хоол боловсруулах эрхтэний хэвийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай. • Хүнсний ширхэглэг бодисууд нь хоол хүнсний чухал шаардлагатай бодисуудын нэг юм.

27. УC • Хүндхоногт 2.5 л ус шаардлагатай. • биеийнэд, эсийншингэнийгбүтээнэ • бодисынсолилцоо, биедявагдахбүх л химийнурвалынïроцесст оролцоно • доргилтоос хамгаална • биеийндулааныгтохируулна • биедхэрэгцээгүйзүйлсийггадагшлуулна • амныцангаагаргана

28. СҮҮ Тослог багатай сүү нь биед хэрэгцээтэй шимт бодисыг өгөхөөс гадна шингэний дутагдлыг нөхнө!

29. ХИЙЖҮҮЛСЭН УНДАА • Чихэр ихтэй ундаанаас татгалз • Хийжүүлсэн ундаанаас татгалз • Чихэргүй, илчлэг багатай ундаа сонгохыг хичээ.

30. ÆÈÌÑÍÈÉ ØҮҮÑ Чèõýðã¿é, ýëäýâ òºðëèéí õîëüöã¿é, öýâýð æèìñíèé ø¿¿ñ ë ýð¿¿ë ìýíäýä õàìãèéí ñàéí.

31. Илчлэгийн хуваарилалт • Өглөө: 20-25% • Бага үд: 10-15% • Өдөр: 35-40% • Их үд: 10-15% • Орой: 15-20%

32. Хүний бие хоол хүнсийг Юунд зарцуулдаг вэ? Хэвийн үйл ажиллагаа хангах Ажил ба бусад үйл ажиллагаа Өсөлт, хөгжил Ялгадас

33. Биеийг хэлбэржүүлэгч хоол хүнс: уураг агуулсан хүнс, хоол Ямар хүнсэнд илүү агуулагдах вэ? амьтны гаралтай бүтээгдэхүүн мах, загас, өндөг, сүүн бүтээгдэхүүн, мөн шош, буурцаг, самар

34. Илчлэг өгөгч хоол хүнс: • Нүүрс ус, өөх тос агуулсан хүнс, хоол • - Ямар хүнсэнд илүү агуулагдах вэ? • будаа, гурил, талх, боорцог, төмс, цардуул, элсэн чихэр, өөх, ургамлын тос

35. Биеийг зохицуулагч хүнс, хоол: аминдэм, эрдэс бодисыг агуулсан • Ямар хүнсэнд илүү агуулагдах вэ? ногоон навчит ногоонууд, шар, улбар өнгөтэй жимс ногоо, бусад үр жимснүүд, сүү сүүн бүтээгдэхүүн

36. Хүнсний бүтээгдэхүүний шошгыг зөв унших Уг хүнсний бүтээгдэхүүний өргөн хэрэглэгддэг нэр Үйлдвэрлэгч, савлагч эсвэл борлуулагчийн нэр хаяг Цэвэр жин Хүнсний бүтээгдэхүүний орц, найрлага /буурах дарааллаар/ Бүтээгдэхүүний нэг удаад идэх хэмжээ, саванд агуулагдах нийт хэмжээ Тэжээлийн бодисын найрлага, тоо, хэмжээ

37. Дэлхий дээр 10 хүүхэд тутмын 1 нь таргалалттай, жингийн илүүдэлтэй. Манайд - 38.1% (15-64 насныханд) Үүнээс: 21.8%-жин илүү 9.8% - тарган Бид юу хийх хэрэгтэй вэ?

38. Биеийн жингийн индекс /БЖИ/БЖИ= биеийн жин/өндөр2

39. ДҮГНЭЛТ Олоннэртөрлийнхүнсхоолхэрэглэх БЖИ-ээ тогтмол 18-25 хоорондбарих Өөхтос, чихэрдавсыгхязгаартайхэрэглэх Цэвэршүүлсэнбүтээгдэхүүнийхэрэглээгбагасгах Хүнснийногоо, жимсийгтүлхүүхэрэглэх Согтууруулахболонхийжүүлсэнундаахэрэглэхгүйбайх Аюулгүйхоол, хүнсхэрэглэх

40. ЗӨВ ЗОХИСТОЙ ХООЛЛОЦГООЁ !!!