ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΡΑΠΕΖΑΣ Οργάνωση: Πανεπιστήμιο Αιγαίου

1. ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΡΑΠΕΖΑΣ Οργάνωση: Πανεπιστήμιο Αιγαίου

2. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Εισηγητής: Σπύρος Λορεντζιάδης (ΟΕΛ, πρώην Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος Arthur Andersen Ελλάδος, νυν Μέλος ΔΣ και Αντιπρόεδρος Επιτροπής Ελέγχου Eurobank)

3. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ • Ποιοι είμαστε: Ενεργά και πρώην ανώτατα διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων που μοιράζονται κοινά βιώματα και εμπειρίες από την 30ετή+ σταδιοδρομία τους σε Ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις, και που έχουν την ίδια ισχυρή διάθεση εθελοντικής προσφοράς έργου στην κοινωνία. • Η Αποστολή μας:Αξιοποίηση της εκτεταμένης τεχνογνωσίας και εμπειρίας των μελών μας με την εθελοντική υποστήριξη της νεανικής επιχειρηματικότητας, μικρών επιχειρήσεων και ΜΚΟς. • Οι αρχές μας: Δωρεάν παροχή υπηρεσιών, εμπιστευτικότητα, αντικειμενικότητα, διαφάνεια, αποτελεσματικότητα, επαγγελματική δεοντολογία • Παροχή υπηρεσιών: Σεμινάρια, projects, one-to-one

4. Πρόγραμμα Παρουσίασης (διάρκεια 60 λεπτά) • Εισαγωγή • Οικονομική Κρίση - Τράπεζες • Γενικά περί Οικονομικών Καταστάσεων • Περιγραφή – Χρήστες - Έλεγχος • Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας • Υπόδειγμα Συν/κώνΟικ/κών Κατ/σεων • Οικονομική Ανάλυση • Χαρ/στικά Στοιχεία – Κίνδυνοι • Ελεγκτικές Διαδικασίες • Ευρήματα - Πιστοποιητικό Ελέγχου • Ερωτήσεις/απαντήσεις

5. Εισαγωγή • ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ - ΤΡΑΠΕΖΕΣ • Το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα, βασικός παράγοντας της Διεθνούς Οικονομικής Κρίσης του 2008 • Ο ρόλος των Τραπεζών, των Rating Agencies και των Ελεγκτικών Εταιριών. • Η διεθνής ανάκαμψη στηρίχθηκε σε κυβερνητικά προγράμματα ενίσχυσης και παρεμβάσεις Κεντρικών Τραπεζών.

6. Εισαγωγή (συνέχεια) • ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ - ΤΡΑΠΕΖΕΣ • Στην Ελλάδα η Δημοσιονομική Κρίση είναι αυτή που κυρίως έπληξε την Οικονομία και τις Ελληνικές Τράπεζες που αντιμετωπίζουν: • Διαρροή καταθέσεων (Απώλεια εμπιστοσύνης) • Εκτίναξη του κόστους δανεισμού (Ψηλοί Τόκοι) • Σημαντικές επισφάλειες λόγω αύξησης των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (μείωση κερδών – ζημίες) Ο δρόμος της ανάκαμψης δύσκολος και μακρύς

7. Γενικά περί Οικ/ών Κατ/σεων ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Συντάσσονται: Βάσει ΔΛΠ • ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ(Αποτύπωση Περιουσιακής Κατάστασης) • ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ (Αποτ/ση Εσόδων – Εξόδων – Κερδών/Ζημιών) • ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ(Αποτ/ση της διανομής των κερδών) • ΤΑΜΕΙΑΚΕΣ ΡΟΕΣ (Αποτ/ση εισροών/εισπράξεων και εκροών/πληρωμών) • ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ(Έκθεση της Διοίκησης που περιγράφει τις Λογιστικές Αρχές που εφαρμόστηκαν, αναλύει κονδύλια και παρέχει πρόσθετη πληροφόρηση) Συνοδεύονται από:ΠΙΣΤ/ΤΙΚΟ ΟΡΚΩΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΗ

8. Γενικά περί Οικ/ών Κατ/σεων • ΧΡΗΣΤΕΣ • ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ • ΔΙΟΙΚΗΣΗ • ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ • ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ • ΜΕΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΔΥΝΗΤΙΚΟΙ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ • ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ • ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ (Εφορία, Εποπτικές Αρχές)

9. Γενικά περί Οικ/ών Κατ/σεων • ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ • ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ • ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ • ΣΩΜΑ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΩΝ (ΣΟΕΛ) • ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΩΝ (ΕΛΤΕ)

10. Γενικά περί Οικ/ών Κατ/σεων • ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (ΣΟΕΛ) • Μέλη του ΣΟΕΛ: • Ορκωτοί Ελεγκτές, Επίκουροι, Δόκιμοι και Ασκούμενοι • Προσόντα εγγραφής Ασκούμενου: • Ελληνική ιθαγένεια ή υπήκοος ΕΚ με μόνιμη κατοικία Ελλάδα • Κάτοχος πτυχίου Οικονομικών Σπουδών • Βαθμίδες: • Ασκούμενος • Δόκιμος – δύο χρόνια Ασκούμενος / εξετάσεις ενότητας Α • Επίκουρος – δύο χρόνια Δόκιμος / εξετάσεις ενότητας Β • Ορκωτός – τρία χρόνια Επίκουρος / εξετάσεις ενότητας Γ

11. Γενικά περί Οικ/ών Κατ/σεων • ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ) • Αρμοδιότητες: Η ΕΛΤΕ είναι η εποπτική αρχή του ελεγκτικολογιστικού επαγγέλματος. • Αποστολή: Η ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης στη λειτουργία του ελεγκτικού και λογιστικού θεσμού. • Στόχοι: Η διασφάλιση της ποιότητας των ελεγκτικών υπηρεσιών και ενίσχυση της αξιοπιστίας και διαφάνειας της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης

12. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας • Υπόδειγμα Συν/κώνΟικ/κών Κατ/σεων ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ (σε δις ευρώ) Ενεργητικό Ταμείο και διαθέσιμα 6 Επενδυτικό Χαρτοφυλάκιο 8 Δάνεια σε επιχ/σεις – ιδιώτες, μείον προβλέψεις 34 Πάγια και λοιπά στοιχεία ενεργητικού 2 Σύνολο Ενεργητικού 50 Παθητικό & Καθαρή Θέση Υποχρεώσεις προς άλλες τράπεζες 14 Καταθέσεις πελατών 30 Λοιπές υποχρεώσεις 2 Καθαρή θέση (ίδια κεφάλαια) 4 Σύνολο Παθητικού και Καθαρής Θέσης 50

13. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας • Υπόδειγμα Συν/κώνΟικ/κών Κατ/σεων ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ (σε δις ευρώ) Τόκοι έσοδα 3.0 Τόκοι έξοδα (1.7) Καθαροί τόκοι 1.3 Λειτουργικά έξοδα (0.6) Επισφάλειες (0.5) Λοιπά έσοδα/έξοδα 0.2 Κέρδη προ φόρων 0.4 Φόρος (0.1) Καθαρά κέρδη 0.3

14. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ορισμένοι από τους κυριότερους Χρηματοοικονομικούς δείκτες για την αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης μιας Τράπεζας είναι: • Δείκτης Κεφαλαιακής Επάρκειας • Η σχέση του συνολικού ύψους των στοιχείων του Ενεργητικού (σταθμισμένο έναντι κινδύνων) προς τα Ίδια Κεφάλαια – Μετρά την αντοχή απορρόφησης μελλ. ζημιών • Δείκτης Δανείων προς Καταθέσεις • Σχέση Δανείων προς Καταθέσεις (ρευστότητα, εξάρτηση από εξωτερικό δανεισμό)

15. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (συνέχεια) • Δείκτης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων • Σχέση Μη Εξυπηρετούμενων προς συνολικά Δάνεια • Δείκτης Κάλυψης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων • Το ποσοστό των Μη Εξυπηρετούμενων δανείων που καλύπτονται από Προβλέψεις • Καθαρό Περιθώριο Επιτοκίου • Διαφορά μεταξύ επιτοκίου που δανείζει και δανείζεται η Τράπεζα • Δείκτης Κόστους προς Έσοδα • Σχέση Λειτουργικών Εξόδων προς Έσοδα

16. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΧΑΡ/ΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ / ΚΙΝΔΥΝΟΙ Ο Εξωτερικός Έλεγχος οφείλει να εστιάσει στις περιοχές υψηλού κινδύνου, που για τον Τραπεζικό Κλάδο ενδεικτικά είναι: • Υψηλός Δείκτης Χρηματοιοικονομικής Μόχλευσης (Σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια) • Υψηλές αποδόσεις σε περιόδους ανάπτυξης της οικονομίας • Υψηλοί κίνδυνοι σε περιόδους ύφεσης (stress tests) • Ρευστότητακυρίως βασίζεται σε μία σταθερή σχέση μεταξύ του ύψους των δανείων και των καταθέσεων (ιδανικά 1/1) • Σε περιόδους κρίσης η μείωση των καταθέσεων οδηγεί σε υψηλού κόστους δανεισμό

17. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΧΑΡ/ΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ / ΚΙΝΔΥΝΟΙ (συνέχεια) • Πιστωτικός κίνδυνος Υψηλός δείκτης δανείων σε καθυστέρηση οδηγεί: • Σε συμπίεση της ρευστότητας • Στην επιβάρυνση των αποτελεσμάτων • Λειτουργικός Κίνδυνος Μεγάλος βαθμός αποκέντρωσης (Δίκτυο Καταστημάτων), Μεγάλος αριθμός προσωπικού, Χιλιάδες συναλλαγές απαιτούν: • Πληροφοριακά συστήματα σύγχρονα και αξιόπιστα • Οργάνωση, διαδικασίες και σύστημα εσωτερικού ελέγχου αποτελεσματικό

18. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΧΑΡ/ΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ / ΚΙΝΔΥΝΟΙ (συνέχεια) • Κόστος Δανεισμού εξαρτάται από την πιστοληπτική ικανότητα και από τα επίπεδα των spreads των κρατικών ομολόγων • Επενδυτικά Προϊόντα (Ομόλογα κρατικά ή επιχειρήσεων, μετοχές κλπ) Κίνδυνος ζημιών αν οι αγορές κινηθούν πτωτικά

19. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Πρόγραμμα Ελέγχου Ο Ορκωτός Ελεγκτής, βάσει της αξιολόγησης των κινδύνων (κλάδου και συγκεκριμένης Τράπεζας) θα σχεδιάσει ένα πρόγραμμα ελέγχου που: • Θα περιγράφει τις ελεγκτικές διαδικασίες που θα εφαρμοστούν • Θα καθορίζει χρονοδιάγραμμα έργου • Θα εκτιμά τον χρόνο που απαιτείται για το έργο • Και θα καθορίζει τα μέλη της ομάδας βάσει εμπειρίας και εξειδίκευσης Συνοπτική παρουσίαση των σημαντικότερων ελεγκτικών διαδικασιών που καθορίζουν τα Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα (ΔΕΠ)

20. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ (συνέχεια) Αξιολόγηση Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου • Μελέτη της εταιρικής διακυβέρνησης, οργανογράμματος, κανονισμών λειτουργίας, πολιτικών και διαδικασιών • Μελέτη της δομής και λειτουργίας των τμημάτων Εσωτερικού Ελέγχου, Κανονιστικής Συμμόρφωσης και Λειτουργικών Κινδύνων • Μελέτη των εκθέσεων των Εσωτερικών Ελεγκτών και των Εποπτικών Αρχών • Μελέτη και δειγματοληπτικός έλεγχος της αξιοπιστίας των μηχαν/κών συστημάτων και συστημάτων MIS και DRP/BCP • Μελέτη συστημάτων και πολιτικών διαχείρισης κρίσεων (κυρίως αναφορικά με θέματα ρευστότητας)

21. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ (συνέχεια) Δάνεια – Τόκοι Έσοδα • Έλεγχος υπολοίπων και σημαντικών διακυμάνσεων στα χαρτοφυλάκια δανείων • Έλεγχος υπολογισμού τόκων και άλλων εσόδων από δάνεια • Αξιολόγηση της ακολουθούμενης πιστωτικής πολιτικής • Αξιολόγηση της πολιτικής προβλέψεων για επισφαλή δάνεια • Δειγματοληπτικός έλεγχος κατά πόσο οιως άνω πολιτικές εφαρμόζονται στην πράξη

22. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ (συνέχεια) Επενδυτικό Χαρτοφυλάκιο • Έλεγχος κόστους απόκτησης (αγοράς), σωστής ταξινόμησης και καταχώρησης στα λογιστικά βιβλία • Έλεγχος εσόδων από συναλλαγές και τόκους • Έλεγχος αποτίμησης στην εύλογη (τρέχουσα) αξία και σωστής καταχώρησης κερδών ή ζημιών Καταθέσεις πελατών – Τόκοι έξοδα • Έλεγχος υπολοίπων και διερεύνηση σημαντικών διακυμάνσεων ανά κατηγορία καταθετικών προϊόντων • Έλεγχος υπολογισμού τόκων και άλλων εξόδων

23. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ (συνέχεια) Δάνεια από Τράπεζες • Μελέτη δανειακών συμβάσεων, δεσμεύσεων, εγγυήσεων, επιτοκίων και όρων αποπληρωμής • Έλεγχος υπολοίπων, τήρησης των όρων και υπολογισμός τόκων και λοιπών εξόδων Λειτουργικά έξοδα (Μισθοδοσία – Ενοίκια, κλπ) • Έλεγχος κυρίως βάσει ανάλυσης και σύγκρισης στοιχείων, διερεύνηση σημαντικών διακυμάνσεων και δειγματοληπτική επισκόπηση τήρησης διαδικασιών Φόροι • Έλεγχος φορολογικών δηλώσεων, υπολογισμού φόρων, εκκρεμών φορολ. υποθέσεων, προβλέψεων για ανέλεγκτες χρήσεις

24. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ • Προτεινόμενες Διορθώσεις επί των Οικονομικών Καταστάσεων • Λόγω λαθών ή παραλείψεων • Λόγω μη πιστής εφαρμογής των ΔΛΠ • Λόγω διαφορετικής εκτίμησης κινδύνων και προβλέψεων Οι προτεινόμενες διορθώσεις είτε γίνονται αποδεκτές είτε καταλήγουν ως παρατηρήσεις στο Πιστοποιητικό Ελέγχου • Αδυναμίες στο σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου Ξεχωριστή Έκθεση προς το Διοικητικό Συμβούλιο, με εισηγήσεις για βελτιώσεις. • aou

25. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟΥ Δομή και Περιεχόμενο Πιστοποιητικού Ελέγχου • Απευθύνεται προς τους Μετόχους • Προσδιορίζει τις Οικονομικές Καταστάσεις • Περιγράφει την ευθύνη της Διοίκησης • Περιγράφει την ευθύνη του Ελεγκτή • Περιγράφει επιγραμματικά τις ελεγκτικές διαδικασίες που εφαρμόστηκαν • Εκφράζει γνώμη επί των Οικ/κών Κατ/σεων • aou

26. Έλεγχος Οικ/ών Κατ/σεων Τράπεζας ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟΥ • Τρόποι Έκφρασης Γνώμης: • Καθαρό Πιστοποιητικό – Ανεπιφύλακτη Γνώμη • Με Παρατηρήσεις – Περιγραφή των Προτεινόμενων Διορθώσεων που δεν έγιναν αποδεκτές και το ποσό που επηρεάζει τα Αποτελέσματα και την Καθαρή Θέση • Αντίθετη Γνώμη – Όταν οι Προτεινόμενες Διορθώσεις που δεν έγιναν αποδεκτές επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις Οικονομικές Καταστάσεις • Άρνηση Έκφρασης Γνώμης – Σοβαρές αβεβαιότητες ή περιορισμοί στο ελεγκτικό έργο • aou

27. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ/ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Q & A • aou

28. ΕΠΙΛΟΓΟΣ • Ευχαριστούμε για την ευκαιρία να βρεθούμε στο πανεπιστήμιό σας • Το ΚΕΜΕΛ στηρίζει τη νεολαία, και ιδίως αυτούς που τους ενδιαφέρει το «επιχειρείν» • Το site μας www.kemel.grπεριλαμβάνει πολλά βοηθήματα και εργαλεία για τον νέο επιχειρηματία • Πέραν τούτου, παρέχουμε υπηρεσίες τηλεφωνικά, με e-mail, και σε κατ΄ ιδίαν συναντήσεις • Πάντα, δωρεάν • aou