58 Seminarium Interdyscyplinarne u Koźmińskiego Katedra Nauk Społecznych Dr Piotr Pilch

1. Mobbingjako problem społeczny na podstawie badań CBOS-u oraz badań specyfiki i skali mobbingu uczelnianego w Polsce. Konsekwencje mobbingu uczelnianego dla rozwoju wiedzy naukowej. 58 Seminarium Interdyscyplinarne u Koźmińskiego Katedra Nauk Społecznych Dr Piotr Pilch

2. Definicjemobbingu • Psychologiczne • Socjologiczne • W kontekście zagrożeń w miejscu pracy • Prawne

3. Definicjamobbingu - psychologiczna • Mobbing jest przemocą psychologiczną, zachodzącą pomiędzy, co najmniej dwoma partnerami interakcji społecznej, systematycznie i celowo kierowaną przez prześladowcę (rzadziej prześladowców) przeciw ofierze (rzadziej ofiarom) w powtarzających się napaściach werbalnych i behawioralnych.

4. Definicjamobbingu - psychologiczna • Jest to zjawisko głównie subiektywne, a jego skutkiem jest obiektywnie zauważalna psychiczna destabilizacja ofiary, poczucie krzywdy i absurdu oraz przeżywanie silnego stresu psychicznego. • Mobbingjest procesem: systematycznie, w miarę eskalacji prześladowań, maleje u ofiary poczucie własnej wartości oraz kompetencji zawodowych i społecznych wraz ze wzrostem poczucia bezradności (Durniat, 2008).

5. Definicjamobbingu - socjologiczna • Psychologiczna agresja będącą konsekwencją działań częściej podejmowanych raczej przez grupę osób niż jednostkę w stosunku do określonej osoby. Mobbing jest ekstremalnym typem stresu społecznego w pracy (Zapf, 1999). • Zjawisko społeczne prowadzące do eskalacji konfliktu (Zapf i Gross, 2001).

6. Definicjamobbingu– w kontekście zagrożeń w miejscu pracy • Powtarzalne, nieuzasadnione zachowania skierowane przeciwko pracownikowi, lub grupie pracowników, które stwarzają zagrożenie jego/ich zdrowia i bezpieczeństwa • Zachowania, które świadoma i rozsądna osoba, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, identyfikuje, jako spychające ją do roli ofiary, poniżające i naruszające jej godność.

7. Definicjamobbingu– w kontekście zagrożeń w miejscu pracy • Zachowania te obejmują działania pojedynczych osób lub grup, jak również system pracy, który może być wykorzystywany, jako narzędzie wiktymizujące pracownika, poniżające i uwłaczające jego godności. • (Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy za Merecz, Mościcka i Drabek, 2005).

8. Definicjamobbingu - prawna • Mobbingoznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. • (Dz.U. nr 213, poz. 2081 w art. 943k.p. – 14 listopada 2003 – 4 państwo europejskie, które wprowadziło do swojego ustawodawstwa pojęcie mobbingu i przepisy antymobbingowe).

9. Mobbing - oddziaływaniazaburzającemożliwościkomunikowaniasię 1. Ograniczanieprzezprzełożonegomożliwościwypowiadaniasię2. Stałeprzerywaniewypowiedzi3. Ograniczanieprzezkolegówmożliwościwypowiadaniasię. 4. Reagowanienauwagikrzykiemlubgłośnymwymyślaniemi pomstowaniem5. Ciągłekrytykowaniewykonywanejpracy6. Ciągłekrytykowanieżyciaprywatnego7. Napastowanieprzeztelefon8. Ustnegroźby i pogróżki9. Groźbynapiśmie10. Ograniczaniekontaktuprzezponiżające, upokarzającegesty i spojrzenia11. Różnegorodzajualuzje, bezjasnegowyrażaniesięwprost

10. Oddziaływania zaburzające stosunki społeczne 12. Unikanieprzezprzełożonegorozmów z ofiarą13. Niedawaniemożliwościodezwaniasię14. W pomieszczeniu, gdzieofiarapracuje, przesadzenienamiejsce z dala od kolegów15. Zabronieniekolegomrozmów z ofiarą16. Traktowanie “jakpowietrze”

11. Działaniamającenaceluzaburzyćspołecznyodbiórosoby 17. Mówienieźlezaplecamidanejosoby18. Rozsiewanieplotek19. Podejmowaniepróbośmieszenia20. Sugerowaniechorobypsychicznej21. Kierowanienabadaniepsychiatryczne22. Wyśmiewanieniepełnosprawnościczykalectwa23. Parodiowaniesposobuchodzenia, mówienialubgestów w celuośmieszeniaosoby24. Nacieranienapolitycznealboreligijneprzekonania

12. Działaniamającenaceluzaburzyćspołecznyodbiórosoby 25. Żarty i prześmiewanieżyciaprywatnego26. Wyśmiewanienarodowości27. Zmuszanie do wykonywaniapracnaruszającychgodnośćosobistą28. Fałszyweocenianiezaangażowania w pracy29. Kwestionowaniepodejmowanychdecyzji30. Wołanienaofiaręużywającsprośnychprzezwisklubinnych, mającychjąponiżyćwyrażeń31. Zalotylubsłownepropozycjeseksualne

13. Działania mające wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej 32. Niedawanieofierzeżadnychzadań do wykonania33. Odbieranieprac, zadanychwcześniej do wykonania34. Zlecaniewykonaniapracbezsensownych35. Dawaniezadańponiżejjegoumiejętności36. Zarzucaniewciążnowymipracami do wykonania37. Poleceniawykonywaniaobraźliwych dla ofiaryzadań38. Dawaniezadańprzerastającychmożliwości i kompetencjeofiary w celujejzdyskredytowania

14. Działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary 39. Zmuszanie do wykonywaniapracszkodliwych dla zdrowia40. Grożenieprzemocąfizyczną41. Stosowanieniewielkiejprzemocyfizycznej42. Znęcaniesięfizyczne43. Przyczynianiesię do ponoszeniakosztów, w celuzaszkodzeniaposzkodowanemu44. Wyrządzanieszkódpsychicznych w miejscuzamieszkanialubmiejscupracyofiary45. Działania o podłożuseksualnym

15. Działania mobbingowe – wyniki badania (Kisiel-Dorohnicki, 2009)

16. Opis badań • Badanie pierwsze – Szykany w miejscu pracy • Reprezentatywna próba losowo-adresowa dorosłej ludności Polski, „Aktualne problemy i wydarzenia” (144), 10-13 maja 2002 (N=1047). • Badanie drugie • Reprezentatywna próba losowo-adresowa dorosłej ludności Polski Badanie „Omnibus”, 14–21 maja 2013 roku (N=1072).

17. Informacja o badaniu drugim • Prezentowane badanie z 2013 roku jest rezultatem umowy o współpracy między Fundacją CBOS a Akademią Leona Koźmińskiego. Umowa ta umożliwia studentom ALK systematyczny udział w badaniach opinii publicznej, realizowanych na reprezentatywnych próbach dorosłej ludności kraju. Studenci przygotowują projekty bloków pytań na wybrane przez siebie tematy, a następnie opracowują wyniki badania. Możliwość uczestnictwa w badaniach stanowi element studiów na ALK unikalny w skali nie tylko polskiej, ale i światowej. Badania zostały zaprojektowane i opracowane w ramach studiów socjologicznych na ALK, pod kierunkiem prof. dr hab. Krzysztofa Zagórskiego.

18. Szykany w miejscu pracy • Dlaczego „szykany” a nie „mobbing” • 2002 • wyraziste – łatwo uchwytne (poznawcza dostępność) • przykłady z prasy • molestowanie seksualne • Pytania o: • zasięg • charakter • sprawców i ofiary

19. Respondenci • Badanie pierwsze – aktywni zawodowo pracownicy najemni • Pracownicy najemni, na podstawie umowy o pracę • 35% ogółu badanych N=369 osób • Badanie drugie • Pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze godzin (bez właścicieli i współwłaścicieli prywatnych i rolników indywidualnych) • 36% ogółu badanych N=387 osób

20. Samopoczucie w miejscu pracy

21. Poczucie szykanowaniaprzez przełożonego CZY W CIĄGU OSTATNICH PIĘCIU LAT ZDARZYŁO SIĘ, ŻE BYŁ(A) PAN(I) W PRACY SZYKANOWANY(A) PRZEZ SWOJEGO KIEROWNIKA LUB KIEROWNICZKĘ (PRZEŁOŻONEGO CZY PRZEŁOŻONĄ), SZEFA? 2002 2013

22. Poczucie szykanowaniaprzez współpracowników CZY W CIĄGU OSTATNICH PIĘCIU LAT ZDARZYŁO SIĘ, ŻE BYŁ(A) PAN(I) W PRACY SZYKANOWANY(A) PRZEZ KOLEGÓW, KOLEŻANKI, WSPÓŁPRACOWNIKÓW, INNYCH PRACOWNIKÓW? 2002 2013

23. Opinie o miejscu pracy - poczucie szykanowania przez przełożonych Czy w Pana(i) miejscu pracy zdarzały się, czy też nie, takie sytuacje, że pracownicy byli niewłaściwie traktowani, tzn. szykanowani: przezswoichprzełożonych, szefów?2002 2013

24. Opinie o miejscu pracy - poczucie szykanowaniaprzez współpracowników Czy w Pana(i) miejscu pracy zdarzały się, czy też nie, takie sytuacje, że pracownicy byli niewłaściwie traktowani, tzn. szykanowani: przezkoleżanki, kolegów, współpracowników?2002 2013

25. Wnioski porównawcze z badań2002 / 2013 • Doświadczanie mobbingu • ze strony przełożonego • ze strony współpracowników • brak istotnych statystycznie różnic • Postrzeganie środowiska pracy • mobbing ze strony przełożonych - spadek • mobbing ze strony współpracowników – wzrost!

27. Mobbinghoryzontalny i wertykalny I • Badani, którzy byli (w swoim odczuciu) szykanowani przez innych pracowników , w większości (blisko 60%) byli także nękani przez zwierzchników . • Odwrotny związek występuje znacznie rzadziej, ponieważ tylko jedna czwarta szykanowanych (26%) przez przełożonych  doznała tego również ze strony współpracowników (w obu przypadkach traktujemy łącznie odpowiedzi „tak, często” i „tak, ale rzadko lub tylko raz”).

28. Mobbinghoryzontalny i wertykalny II • Analogicznie jest przy odpowiedzi tylko „tak, często”, ponieważ respondenci, którzy byli szykanowani przez innych pracowników , w zdecydowanej większości (ponad 80%) byli także nękani przez zwierzchników . • Tu także odwrotny związek występuje znacznie rzadziej – ponad 1/3 (37%) szykanowanych przez przełożonych  doświadczyła tego również od współpracowników .

30. Samopoczucie szykanowanych przez przełożonych – w ogóle oraz często

31. Samopoczucie szykanowanych przez współpracowników – w ogóle

32. Wnioski natury praktycznej I • Mobbing wkracza na arenę: • Wejście do publicznego dyskursu • Atrakcyjny temat dla mass mediów • Wzrost powszechnej świadomości zjawiska • „Import” pojęcia • wiedza na temat zjawiska • uregulowania antymobbingowe • Nowa nazwa dla starych zjawisk: - Uspójnieniei uwspólnienie percepcji - Jednoznaczna ocena moralna

33. Wnioski natury praktycznej II • Uwrażliwienie pracowników i pracodawców • Rola działów HR • Akcja informacyjna • Otwarcie kanałów komunikacji • Kodeksy etyczne • Orzeczenia sądów • Relacje praktyki i nauki • Mobbingw dyskursie naukowym • Artykuły teoretyczne • Prace badawcze • Publikacje książkowe • Konferencje interdyscyplinarne • Prace dyplomowe

34. Pytania Dziękuję za uwagę!