SEMINARIUM

1. SEMINARIUM Rekompensata i studium wykonalności w kontekście działania 4.1. – gospodarka odpadami Wrocław 24 października 2011 Rafał Szporko DS Consulting

2. Plan Seminarium O czym będziemy mówić?

3. Plan Seminarium (I) • Przegląd dokumentów dot. tematu (aktów prawnych, wytycznych itp.) • Wprowadzenie do zagadnień oceny efektywności projektów inwestycyjnych • Studium wykonalności z zakresu gospodarki odpadami – najważniejsze elementy

4. Plan Seminarium (ii) • Pomoc publiczna w projektach odpadowych – identyfikacja i ocena wysokości form pomocy • Legalizacja pomocy publicznej w gospodarce odpadowej – wytyczne MRR w zakresie zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług w ramach zadań własnych JST w gospodarce odpadami • Formy przysporzenia występujące w projektach odpadowych • Obliczanie wysokości rekompensaty - Przykłady kalkulacji ekwiwalentu dotacji brutto pomocy udzielanej w różnych formach • Umowa wykonawcza i rekompensata • Wymagane elementy umów wykonawczych • Mechanizmy określenia wysokości rekompensaty i jej kontroli • Zagadnienia dyskusyjne • Przykład analizy finansowej ZZO z wyliczeniem wysokości rekompensaty • Konsekwencje nowej ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminie

5. Przegląd dokumentów dotyczących tematu Spis lektur obowiązkowych

6. Analiza finansowa i ekonomiczna - dokumenty • POLSKA - Wytyczne do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska współfinansowanych przez Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w latach 2007-2013 (JASPERS) • Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowywaniem projektów inwestycyjnych w tym generujących dochód (MRR, styczeń 2009) • Metodologia opracowania studium wykonalności – analiza ekonomiczno-finansowa na potrzeby RPO WD 2007-2013 (03.03.2010)

7. pomoc publiczna i rekompensata – Dokumenty (I) • Decyzja Komisji z dnia 28 listopada 2005 r. w sprawie stosowania art. 86 ust. 2 Traktatu WE do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym • Wytyczne w zakresie zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w ramach zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce odpadami, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2 marca 2010 r. (Wytyczne MRR) • Najczęściej zadawane pytania dotyczące Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego (lipiec 2010 r.) • Podstawowe elementy umowy o świadczenie usług publicznych (umowy wykonawczej) w zakresie gospodarki odpadami komunalnym (lipiec 2010 r.)

8. pomoc publiczna i rekompensata – Dokumenty (II) • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz.U. Nr 194, poz. 1983 z późn. zm. • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, informacji o nieudzieleniu takiej pomocy oraz sprawozdań o zaległościach przedsiębiorców we wpłatach we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych, Dz. U. Nr 153, poz. 952 z późn. zm. • Komunikat Komisji Europejskiej w sprawie zmiany metody ustalania stóp referencyjnych i dyskontowych (Dz. U. C 14 z 19.1.2008, str. 6) (Komunikat KE)

9. Wprowadzenie do zagadnień oceny efektywności projektów inwestycyjnych Kiedy projekt jest opłacalny a kiedy uzasadniony ekonomicznie?

10. Wprowadzenie do zasad obliczania Efektywności finansowej i luki w finansowaniu PROJEKT 1 PROJEKT 2 Który projekt jest lepszy?

11. Dyskontowanie • zdyskontowanie przyszłych strumieni pieniężnych oznacza sprowadzenie ich do aktualnej wartości uwzględniając określoną stopę dyskontową gdzie: Kd – aktualna wartość przyszłej płatności d – stopa dyskontowa n – liczba okresów Kp – suma przyszłej wartości po upływie n okresów

12. Dyskontowe miary oceny projektu • Na bazie rachunku dyskontowego stworzone zostały tzw. dyskontowe miary oceny projektów inwestycyjnych: • NPV (zaktualizowana wartość netto – net present value) • IRR (wewnętrzna stopa zwrotu – internal rate of return) • B/C (Wskaźnik Przychody / Koszty)

13. Zaktualizowana wartość netto (NPV) – suma bieżących wartości wszystkich przyszłych przepływów gotówkowych. NBt– różnica pomiędzy przychodami a kosztami w okresiet , r – stopa dyskontowa.

14. Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) • Maksymalna stopa dyskontowa przy której projekt będzie do zaakceptowania (opłacalny). • Stopa przy której przepływy gotówkowe dają zerową wartość NPV. • NBt– różnica pomiędzy przychodami a kosztami w okresiet,r – IRR.

15. Wskaźnik Przychody /Koszty (B/C) • Bierzemy pod uwagę sumę zdyskontowanych korzyści oraz kosztów (w okresie projekcji) a nie absolutne wartości korzyści. • Bt- przychody w okresiet, • Ct- koszty w okresiet • r - stopa dyskontowa

16. Kryteria wyboru projektu • NPVdodatnie (większe od zera) oznacza, że przychody wygenerowane przez projekt są większe niż wydatki/koszty – projekt jest wykonalny, do zaakceptowania • Jeżeli projekt ma IRRwiększą niż stopa dyskontowa,która pokrywa koszt kapitału utraconych korzyści, projekt należy uznać za atrakcyjny. • Wskaźnik B/C większy od jedności – zdyskontowane przychody z projektu przewyższają zdyskontowane koszty – projekt jest efektywny finansowo. • W projektach infrastrukturalnych kryteria te odnoszą się do wskaźników ekonomicznych. Finansowo projekty te mogą być nierentowne.

17. Studium wykonalności z zakresu gospodarki odpadami

18. Etapy oceny wykonalności projektów inwestycyjnych Faza Zakres analiz Zakres Wariantów Proces decyzyjny Definiowane problemów i warunków brzegowych Analizy wielokryterialne Analizy wykonalności wybranych wariantów (techniczne. Organizacyjne, marketingowe, środowiskowe, finansowe, ekonomiczne) Szczegółowa analiza wybranego wariantu Projekt techniczny dla wybranego wariantu 1 Duża liczba możliwych rozwiązań – wariantów projektu Wstępne SW 2 Kilka możliwych wariantów projektu w tym wariant inwestycyjny Studium Wykonalności 3 Jeden wariant projektu Dokumentacja techniczna 4

19. Układ ramowy studium wykonalności • Definicja celów projektu, • Identyfikacja projektu • Analiza wykonalności i rozwiązań alternatywnych • Analiza finansowa • Analiza kosztów i korzyści • Analiza wrażliwości i ryzyka Metodologia opracowania studium wykonalności – analiza ekonomiczno-finansowa na potrzeby RPO WD 2007-2013 (03.03.2010)

20. Analiza finansowa - cele analiza mająca na celu: • ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu, • weryfikację trwałości finansowej projektu oraz • ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE.

21. Analiza finansowa - Podejście Wpływy • Dokonywana jest ona zazwyczaj z punktu widzenia właściciela infrastruktury. W przypadku, gdy właściciel i operator (np. infrastruktury) są odrębnymi podmiotami, można zastosować skonsolidowaną metodę analizy. • W analizie finansowej, w celu ustalenia wskaźników efektywności finansowej oraz wyliczenia luki w finansowaniu, stosuje się metodę zdyskontowanego przepływu środków pieniężnych(DCF). Właściciel Operator Wypływy

22. Opracowanie analizy finansowej Rozdział 7.2. Wytycznych Określenie założeń dla analizy finansowej. Zestawienie przepływów pieniężnych projektu, w tym planu inwestycyjnego projektu. Ustalenie poziomu dofinansowania projektu z funduszy UE. Określenie źródeł finansowania projektu (montaż finansowy) Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu. Weryfikacja finansowej trwałości.

23. Metodyka przeprowadzenia analizy finansowej Rozdział 7.3. Wytycznych • Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych – analiza DCF (Discounted Cash Flow) bierze pod uwagę: • Podejście skonsolidowane (gdy właściciel infrastruktury i operator to inne podmioty) • wyłącznie rzeczywiste przepływy pieniężne (+ewentualne nakłady niepieniężne) • ujęcie przepływów pieniężnych w momencie ich ponoszenia • uwzględnia wartość rezydualną • uwzględnia wartość pieniądza w czasie

24. Założenia do Analizy finansowej Rozdział 7.4. Wytycznych • Ceny nominalne jak i realne • ceny brutto lub ceny netto (gdy VAT nie stanowi wydatku kwalifikowalnego) • Scenariusze makroekonomiczne: podstawowy i pesymistyczny z Wariantów Rozwoju Gospodarczego Polski (MG) • finansowa stopa dyskontowa: 8% (ceny nominalne), 5% (ceny stałe) lub wyższa dla projektów PPP • okres objęty analizą – okres życia ekonomicznego projektu (dla odpadów przyjęto 15 lat) • okres amortyzacji – ekonomicznie uzasadniony okres użytkowania

25. Metody analizy finansowej w zależności od kategorii inwestycji Rozdział 7.5. Wytycznych • Czy możliwe jest oddzielenie strumienia przychodów inwestycyjnych od ogólnegostrumienia przychodów beneficjenta? • Czy możliwe jest oddzielenie strumienia kosztów operacyjnych i nakładów związanych z inwestycją od ogólnego strumienia kosztów operacyjnych i nakładów beneficjenta? NIE przynajmniej na jedno pytanie TAK Metoda Standardowa (analiza przepływów dla samego Projektu) Metoda Złożona (model przyrostowy (różnicowy))

26. metoda standardowaRozdział 7.5. Wytycznych • ZASTOSOWANIE: inwestycje, dla których możliwe jest oddzielenie przepływów pieniężnych projektu od przepływów ogólnych beneficjenta. • Projekty w formule PROJECT FINANCE • Do określenia prognozy obejmujące: • wydatki, tj. nakłady inwestycyjne projektu współfinansowanego ze środków UE, nakłady odtworzeniowe w ramach ww. projektu, zmiany w kapitale obrotowym netto oraz koszty działalności operacyjnej, • przychody generowane przez projekt.

27. metoda złożonaRozdział 7.5. Wytycznych • ZASTOSOWANIE: inwestycje, dla których niemożliwe jest rozdzielenie przepływów pieniężnych projektu od ogólnych przepływów pieniężnych beneficjenta • Analiza finansowa prowadzona metodą złożoną opiera się na różnicowym modelu finansowym • Dwa podejścia: • Podmiot z Projektem minus podmiot bez Projektu (branże regulowane w tym odpady) • Działalność z Projektem minus działalność bez Projektu

28. metoda złożonaRozdział 7.5. Wytycznych Podmiot/działalnośćgospodarcza „Z PROJEKTEM” Podmiot/działalnośćgospodarcza „BEZ PROJEKTU” • Nakłady inwestycyjne: • nakłady inwestycyjne na projekt UE • inne nakłady inwestycyjne • Nakłady odtworzeniowe: • nakłady odtworzeniowe na projekt UE, • nakłady odtworzeniowe innych inwestycji • nakłady odtworzeniowe istniejących aktywów • Koszty operacyjne • Przychody • Zmiany w kapitale obrotowym • Nakłady inwestycyjne: • inne nakłady inwestycyjne • Nakłady odtworzeniowe: • nakłady odtworzeniowe innych inwestycji • nakłady odtworzeniowe istniejących aktywów • Koszty operacyjne • Przychody • Zmiany w kapitale obrotowym Wariant Różnicowy

29. Zagadnienia w analizie finansowej • Koszty inwestycyjne • Harmonogram amortyzacji • Wartość rezydualna • Koszty działalności operacyjnej • Przychody operacyjne • Kapitał obrotowy • Obliczanie dofinansowania • Harmonogram spłaty pożyczki/kredytu • Efektywność finansowa i trwałość projektu • Sprawozdania finansowe (rachunek zysków i strat, bilans, rachunek przepływów pieniężnych)

30. Koszty inwestycyjne – Kategorie we wniosku o dofinansowanie • Opłaty za planowanie/projekt • Zakup gruntów • Budynki i budowa • Zakłady i maszyny • Nieprzewidziane wydatki • Pomoc techniczna (JRP) • Podanie do wiadomości (promocja) • Nadzór podczas realizacji budowy Nakłady inwestycyjne – wydatki ponoszone w związku z realizacją projektu do momentu oddania powstałego majątku do użytkowania

31. koszty projektu – pozostałe zagadnienia • Całkowity koszt projektu – nakłady inwestycyjne powiększone o ewentualne rezerwy, VAT • Rozliczenie kosztów pośrednich (koszty nadzoru, finansowe etc.) • Harmonogram projektu

32. Zagadnienie kwalifikowalności kosztów • Wydatek kwalifikowalny to wydatek lub koszt poniesiony przez Beneficjenta (lub podmiot upoważniony do ponoszenia wydatków kwalifikowalnych wskazany w umowie o dofinansowanie) w związku realizacją projektu, zgodnie z zasadami obowiązującymi w Wytycznych, który kwalifikuje się do refundacji ze środków przeznaczonych na realizację programu operacyjnego w trybie określonym w umowie o dofinansowanie • Zasady kwalifikowalności znajdują się w Krajowych wytycznych dotyczących kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 20007-2013 oraz wytycznych dotyczących kwalifikowalności wydatków w ramach poszczególnych programów operacyjnych

33. Amortyzacja • Równowartość zużycia składników majątku trwałego zaliczana w koszty działalności, obliczona zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami • Cel odpisów amortyzacyjnych: • Odtworzenia majątku, • Spłata zobowiązań • Wpływ amortyzacji na dofinansowanie: • Poprzez wartość rezydualną • Poprzez przychody – gdy stosujemy zasadę pokrycia wszelkich kosztów

34. Wartość rezydualna • Wartość rezydualna nie powinna być niższa niż wartość księgowa netto aktywów Projektu UE i związanych z nim inwestycji odtworzeniowych • Wartość rezydualna jest uwzględniana w liczeniu dofinansowania i we wskaźnikach efektywności projektu

35. Koszty działalności operacyjnejNa co zwrócić uwagę? • Poziom kosztów ponoszonych dotychczasowo jako punkt wyjścia • Wpływ dokonywanych inwestycji na pozycje kosztów • Koszty stałe i zmienne (zależne od poziomu usług) • Zależność opłat środowiskowych od technologii • Koszty monitoringu i rekultywacji kwater powinny wynikać z harmonogramu ich wypełniania • Amortyzacja nie powinna być brana pod uwagę przy liczeniu luki finansowej i efektywności finansowej inwestycji

36. Przychody operacyjneNa co zwrócić uwagę? • Rodzaje przychodów operacyjnych: z odbioru odpadów (opłata na bramie) oraz z innych źródeł • Rozliczenie dotacji ujęte w pozostałych przychodach operacyjnych • Zasada „zanieczyszczający płaci”(Polluter Pays Principle) jest zachowana jeśli prognozowane przychody odpowiadają kosztom funkcjonowania systemu (marża zysku na sprzedaży jest dodatnia) • Zagadnienie ścieżki cenowej: „Scenariusz bez projektu" powinien zakładać taką samą lub niższą marżę zysku na sprzedaży niż „scenariusz z projektem”.

37. Przychody operacyjne na potrzeby wyliczenia luki (I)Zagadnienie dostępności cenowej • Niesymetryczny rozkład dochodu gospodarstw domowych – mediana jako miara średnia • Określenie dochodu do dyspozycji wg metodyki JASPERS (Wytyczne do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska) • Określenie poziomu cen odpowiadającemu 0,75% dochodu do dyspozycji (SPOD – sektorowy próg obciążenia dochodów) • Ceny muszą uwzględniać opłatę na bramie + cenę pobieraną przez firmy transportujące odpady

38. Przychody operacyjne na potrzeby wyliczenia luki (II)Zagadnienie dostępności cenowej • Dualizm cenowy: inna ścieżka cenowa dla potrzeb wyliczenia luki finansowej, inna w projekcji finansowej operatora • Ograniczenie dostępnością cenową cen w wariancie z Projektem; ceny w wariancie bez Projektu nie są ograniczane

39. Wyznaczenie poziomu dofinansowania (i)Metodyka luki finansowej • Projekty generujące dochód (przychód netto, dochód netto) - zdyskontowane przychody projektu > zdyskontowane koszty operacyjne projektu (bez względu na wielkość wartości rezydualnej) • Metoda luki w finansowaniu gwarantuje, że projekt będzie miał wystarczające zasoby finansowe na realizację oraz pozwala uniknąć przyznania nienależnych korzyści odbiorcy pomocy, czyli finansowania projektu w wysokości wyższej niż jest to konieczne. • Wskaźnik luki w finansowaniu – to ta część zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych na realizację projektu, która nie jest pokryta sumą zdyskontowanych dochodów z projektu

40. Wyznaczenie poziomu dofinansowania (III)Przykładowa Kalkulacja

41. Źródła finansowania ProjektuMontaż finansowy • Przegląd i porównanie dostępnych instrumentów finansowych (form finansowania); • Identyfikacja i dokonanie wyboru potencjalnych instytucji finansowych uczestniczących w finansowaniu projektu inwestycyjnego; • Określenie proporcji środków pochodzących z różnych źródeł, z których dany projekt będzie współfinansowany • Możliwe źródła: • środki własne, • finansowanie zwrotne (kredyt, pożyczka, emisja obligacji), • dotacje, granty, • partnerstwo publiczno-prywatne, • leasing.

42. Harmonogram spłaty kredytu • Annuitet– łączna płatność zawierająca zarówno odsetki jak i kapitał jest stała w okresie prognozy • Równe raty kapitałowe – łączna płatność zawierająca zarówno odsetki jak i kapitał będzie malała w okresie prognozy

43. Projekcja sprawozdań finansowych • Rachunek zysków i strat • Przychody operacyjne • Koszty działalności operacyjnej • Pozostałe przychody/koszty operacyjne • Przychody/koszty finansowe • Zyski/straty nadzwyczajne • Zysk/strata brutto/netto • Rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow) • Przepływy z działalności operacyjnej • Przepływy z działalności inwestycyjnej • Przepływy z działalności finansowej • Stan środków pieniężnych na koniec okresu • Bilans • Aktywa • Aktywa trwałe • Aktywa obrotowe • Pasywa • Kapitał własny • Zobowiązania i rezerwy

44. Analiza wskaźnikowa • Analiza płynności finansowej • Wskaźnik bieżącej płynności (aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe) • Analiza rentowności • Wskaźnik rentowności sprzedaży ( ROS = zysk netto / przychody ze sprzedaży) • Wskaźnik rentowności majątku (ROA = zysk netto / aktywa) • Wskaźnik rentowności kapitałów (ROE = zysk netto / kapitały własne) • Analiza zadłużenia • Wskaźnik ogólnego zadłużenia (zobowiązania i rezerwy / aktywa) • Wskaźnik pokrycia obsługi długu (WPOD)

45. Efektywność finansowa projektu (i) • Wskaźniki efektywności finansowej projektu: • FNPV/C - Finansowa zdyskontowana wartość netto inwestycji • FRR/C - Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji • FNPV/K - Finansowa zdyskontowana wartość netto kapitału • FRR/K - Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z kapitału

46. Efektywność finansowa projektu (ii) • FNPV/C < 0 • FRR/C < stopa dyskontowa • ZASADA - wartość FNPV/C mniejsza od zera a FRR/C mniejsza od zastosowanej stopy dyskontowej (lub ujemna) • Wskaźniki FNPV/C i FRR/C liczy się bez dotacji i z dotacją • Projekt (bez uwzględnienia dotacji ma ujemny FNPV/C oraz posiada niski lub ujemny wskaźnik FRR/C) staje się wykonalny finansowo (tzn. wskaźnik FRR/C z uwzględnieniem dotacji jest na odpowiednim poziomie – mieści się w przedziale 0%<FRR/C<stopa dyskontowa).

47. Efektywność finansowa projektu (iii) • FNPV/K – suma zdyskontowanych strumieni pieniężnych netto wygenerowanych dla beneficjenta w wyniku realizacji inwestycji. Pozwala ocenić rentowność zaangażowanych środków krajowych. • FRR/K – stopa dyskontowa, przy której finansowa zdyskontowana wartość netto kapitału równa jest zero • FNPV/K oraz FRR/K oblicza się dla „dużych projektów” • Projekt uznaje się za efektywny dla podmiotu realizującego jeśli FNPV/K jest większe od zera (zdyskontowane wpływy przekraczają zdyskontowane wydatki). • Dla projektów współfinansowanych z funduszy UE FRR/K nie powinien przewyższać stopy dyskontowej (celem uniknięcia nadmiernego zwrotu z projektu kosztem podatnika unijnego).

48. Analiza trwałości finansowej • Analiza trwałości wykazuje, że zasoby finansowe na realizację przedsięwzięcia zostały zapewnione i są wystarczające do sfinansowania jego kosztów w fazie realizacji i eksploatacji. • Należy sprawdzić trwałość podmiotu odpowiedzialnego za inwestycję, a nie jedynie samej inwestycji • Analiza przepływów pieniężnych powinna wskazywać, że beneficjent / operator ma dodatnie skumulowane saldo przepływów pieniężnych na koniec każdego roku wdrażania inwestycji i jej eksploatacji. • Analiza wskaźnikowa jako element oceny trwałości finansowej: • w przypadku podmiotów publicznych objętych ustawą o finansach publicznych stosunek długu do wykonanych dochodów ogółem nie przekracza 60% (oraz nowy indywidualny wskaźnik zadłużenia). • w przypadku spółek podlegających Kodeksowi spółek handlowych, wskaźnik pokrycia obsługi długu jest nie 1,5 dla sektora odpadów stałych.

49. Analiza ekonomicznarodzaje podejść Analiza ekonomiczna Analiza kosztów i korzyści Analiza wielokryterialna Analiza efektywności kosztowej

50. Analiza kosztów i korzyściPodobieństwa i różnice w stosunku do analizy finansowej