E N D
Хувьсгалын дуу Ард түмнээс эрх чөлөөнийхөө төлөө тэмцлийг явуулж байсан ширүүн тулалдаан дунд шинэ утга зохиол үүсэхдээ ардын аман зохиолын яруу найргийн хэлбэрээр ардын дууны баялаг уламжлалаар хөгжижээ. 1921 онд ялсан ардын хувьсгал нь Шивээ хиагт, Магнаг үсэгтэй туг, Улаан туг, өвгөн Лувсан хуурчийн зохиолсон “Агаараар нисдэг аэроплан” зэрэг дуунууд орно. 1921 îíû 3-ð ñàðûí 18-íä àðäûíæóðàìòöýðýãØèâýýÕèàãòõîòûãõàðüõÿòàäûíò¿ðýìãèéëýã÷äýýñ ÷ºëººëñºíõóâüñãàëûíàíõíû ò¿¿õòÿëàëòûíîðîéáºãòºðÄàìäèíñ¿ðýíãèéíäàðãàëñàíïóëåìёíòынñóìàíãèéõàíõóó÷èíäóóãààîðõèæõóâüñãàëûíäóóçîõèîõîîðñàíàëíýãäýíõóóð÷ Ãàâàð,äóó÷ Ãîìáîæàâìºí ×èìýääîðæ, Áÿìáàà, Íàâààíæàâíàðûíçýðýãàâúÿàñòíóóäîðîëöîí “ØèâýýÕèàãò” äóóãçîõèîæýý.Шивээ хиагт дуунд: ШивээхиагтыгавàхадШилэндэнлүүхэрэггүйШийдэжирсэнгамингШирмэнбөмбөгөөрсөнөөвДөрвөлжинсүмийнүүдэндДөрвөнпулемонтзоогоодДүрэмгүймуусайнгамигДөтийнзамаартонилгов
Магнаг үсэгтэй туг дуу АðäûíæóðàìòöýðýãÍèéñëýëõ¿ðýýã ÷ºëººëºõººðÿâàõçàìäаа “Ìàãíàã ¿ñýãòýéòóã”дууг зохиожээ. “Ìàãíàã ¿ñýãòýéòóã”дуунд: МагнагүсэгтэйтугийгээМагнайдээрээмандуулсанюмаахөМандажбаршгүйгаминчандруугМагадүнэнээрдарсанюмаахөАйхөзэхөАрдыннамынжурамтцэрэгээхөТодхонүсэгтэйтугийгээТолгойдээрээмандуулсанюмаахөТоолжбаршгүйгаминчандруугТойрчбүслээддарсанюмаахө
Улаан туг “Óëààíòóã” äóóãçîõèîõîäõóâüñãàëûí ¿éëõýðãèéíòóëãûí ÷óëóóãòàâèëöñàíòºäèéã¿é, ìîíãîëûíøèíý ¿åèéíõºãæìèéí óðëàãèéã ¿íäýñëýñýíÌ.Äóãàðæàâîðîëöæýý. Улаантугдуунд: УлаантугийгмандуулаадУлсынсүрийгбадруулаадУрвасанхулгайНайданвангУухайхийгээддарсанюмаахө хэмээнтүүхэнхүнийнэрийгдурдсанболон Шартугийгмандуулаад Шашнысүрийгбадруулаад Шавьнарболсонбандьнарбид Шамбалындайндмордовоохө хэмээндуулснаасүзхэдэнэдууньхувьсгалынэрхашигаасуравсанНайданванболонэнэхүүхувьсгалдоролцожяваа ч чухамучрыгньүлойлгосонламсүсэгтэнцэргүүд “Шамбалындайнд ”оролцожявнахэмээнитгэжбайгаазэргээсХиагтыгялсныдараажурамтцэрэгхүрээгэзлэхээрявахзамдаазохиосонболохньхарагдажбайна.
Ýäãýýðäóóõóâüñãàëûíøèíý ¿çýëñàíààãààðààòýð ¿åäýðñÿëãàð÷ àðäò¿ìíèéãõóâüñãàëûí ¿éëñòóðèàëàíäóóäàæáàéëàà. Òýãýõäýý “Õóâüñãàëûíàíõíûäóóíóóäíüøèíýóòãàñàíààãõóó÷èíõýëáýðýýðèëýðõèéëñýíàíòèòåçèéíõóóëèàðçîõèîãäñîíáºãººä /Ø.Ãààäàìáà 1964/ “ØèâýýÕèàãò”äóóãàíõ “Õ¿ðýëсүмийнүүдэндхүжээтавиадмөргөнө” õýìýýõõóó÷èíäóóíûàÿø¿ëãèéíõýëáýðèéãäóóðàéëãàíçîõèîñîíáîë “Ìàãíàã ¿ñýãòýéòóã”, “"Арванөнгийнцэцэг” гэдэгдууныаяаарзохиогдсонбол “Óëààíòóã” çýðýãàðäûíæóðàìòöýðãèéíæàãñààëûíäóóã “Дүнжингаравынард ”äóóíаасóëàìæëàëáîëгонзохиожээ. /Д.Цэдэв “Монголяруунайргийнуламжлалшинэчлэл” Уб.1974 тал.150-154/
Агаараар нисдэг аэроплан дуу Агаараар нисдэг аэроплан дуу нь 1921 онд алдарт хуурч Лувсан зохиожээ. Гол санаа нь ардын журамт цэргийн сүр хүч түүний байлдааны хүчит шинэ техникийг иагтсан байна. Тухайлбал: Агаараар нисдэг аэроплан нь Ардын намын журамт цэргийн зэвсгээ Алимад муусайн гамин чандрууг Алдалгүй сөнөөн дарсан юм аа хө хэмээн дуулдаг. Зураач Ү.Ядамсүрэн “Лувсан хуурч” 1968 70х 50 см