Download
1 / 27
E N D
اهل حق اهل حق
معرفی اجمالی اهل حق • اهل حق بر عده‌اي از غلات (مبالغه کنندگان) اطلاق مي‌گردد كه حضرت علي (ع) را تجسم خدا بر روي زمين مي‌دانند و در اواخر قرن هفتم هجري توسط شخصي بنام سلطان اسحق در غرب كشور بنيانگذاري شده و هم اكنون با تقسيم به يازده خاندان يا دوده در اكثر استان هاي كشور گسترده‌اند و در استان كرمانشاه بصورت متمركز ساكن مي‌باشند. اين خاندانها در كليات و اصول اعتقادي با يكديگر مشترك و در برخي آداب و رسوم اختلاف دارند. هر يك از خاندانهاي فرقه داراي يك مسندنشين يا قطب است كه محل رجوع مشكلات اعتقادي و اجتماعي مريدان خود مي‌باشد.
ويژگيهاي عمده اعتقادي فرقه اهل حق: • 1- اعتقاد به تناسخ ارواح يا دراصطلاح اهل حقي «دونادون» • 2- اعتقاد به حلول روح خداوند در ائمه اطهار و بزرگان اهل حق • 3- كتاب مقدس فرقه اهل حق شامل دست نوشته هايي است كه بنام دفاتر كلام يا سرّ‌‌مگو شهرت داشته و معمولاً‌در دسترس عموم قرار ندارد و صرفاً‌نزد برخي از سادات و بزرگان فرقه محفوظ و توسط آنان تفسير مي‌گردد. • 4- در بين اهل حق، پيروي از اوامر اقطاب و بزرگان فرقه در زمينه‌هاي اعتقادي و اجتماعي و حتي سياسي يك امر مقدس تلقي مي‌شود. • 5- اجراي آداب و رسوم خاص شامل شركت در جم‌خانه يا جمعخانه به جاي مساجد، برگزاري مراسم نذر و نياز و ... • 6- داشتن شارب بلند از مقدسات آنها محسوب شده و نسبت بدان حساسيت ويژه‌اي دارند.
شاخه های اهل حق • شناسنامه دوده آتش بیگی از مهمترین شاخه های اهل حق • مهمترین شاخه اهل حق ، فرقه آتش بیگی یکی از شاخه های یازده گانه اهل حق می باشد و در ایران حدود سیصد هزار نفر جمعیت دارد . رهبر فرقه ، سید نظام الدین مشعشعی 65 ساله و ساکن تهران می باشد. • امكانات اقتصادي فرقه: • فرقه آتش بيگي داراي دو مجتمع مسكوني،كشاورزي در مهرآباد شهرستان رودهن و گره‌بان شهرستان هرسين كرمانشاه مي‌باشد كه از اهميت خاصي در فرقه برخوردار است.
شناسنامه دوده آتش بیگی از مهمترین شاخه های اهل حق • گستره جغرافيايي فرقه در كشور: • استانهاي آذربايجان غربي، آذربايجان‌شرقي، تهران و مازندران • نوسازي و استحاله فرقه: • با تعامل مثبت وزارت اطلاعات با رهبران فرقه اقدامات زير در حال انجام است: • 1- ترويج فريضه نماز در فرقه به طوري كه اول خود رهبر شروع و سپس به مريدان اعلام نموده است و اين اقدام در طول فعاليت فرقه سابقه نداشته است. • 2- خرافه زدايي و تلاش براي جلوگيري از تند روي پيروان فرقه • 3- فعال نمودن فرقه در جهت مشاركت سياسي ـ اجتماعي با نظام از جمله حضور در انتخابات
تاريخچه اهل حق در باره پيدايش اهل حق در ميان مورخين و منابع اختلاف وجود دارد. در كتابهاي مربوط به قبل از قرن پنجم نامي از اهل حق برده نشده ولي اگر ريشه اهل حق را غلو در باره امام علي و ساير ائمه (ع) بدانيم، در اين صورت بايد پيدايش فرقه را در زمان حيات آن بزرگواران ريشه‌يابي نمائيم. اهل حق اهل حق
تاريخچه اهل حق نقل قولهاي متفاوت درخصوص پيدايش اهل حق: 1. بنابه گفته كتاب «نامه سرانجام» از متون مقدس اهل حق، اين مسلك از زماني كه خداوند با ارواح آدميان به محاوره و سخن پرداخت و از آنان برالوهيت خويش اقرارگرفت آغاز و هم چنان ادامه دارد. اهل حق اهل حق 2. در كتاب شاهنامه حقيقت آمده است: پايه‌گذار اهل حق فردي بنام نُصير از غلات زمان حضرت علي (ع) بوده است.
تاريخچه اهل حق 3. برخي مي‌گويند اين مسلك در قرن دوم هجري توسط فردي بنام بهلول ماهي و يارانش با استفاده از عقايد و آراي ايراني مانند زرتشتي، مانوي و مزدكي و با بهره‌گيري از دين اسلام، مسيحيت و كليمي و افكار فرقه‌هاي غالي پس از اسلام پي‌ريزي شده است و برخي پيدايش اهل حق را به قرن سوم توسط فردي بنام شاه فضل برمي‌گردانند. و برخي ديگر معتقدند در قرن چهارم هجري با تولد مردي بنام مبارك شاه خوشين از مادري باكره بنام ماماجلاله در ميان ايلات لُر اهل حق پيدايش يافت. اهل حق اهل حق
تاريخچه اهل حق 4- معروف آن است كه اهل حق توسط سلطان اسحق «صحاك» در قرن هشتم تأسيس گرديده است و اگر او را مؤسس اهل حق ندانيم لااقل بايد او را بزرگترين مجدد و احياگر اين مسلك بدانيم زيرا او مذهبي را با عقايد و آئين مشخص ابداع و پيروان اهل حق از مناطق مختلف را بدور خود جمع كرد و آنها را سازماندهي نمود. سلطان اسحق براي تداوم آئين خود، يارانش را سازماندهي كرد ابتدا يكي از يارانش بنام پيربنيامين را به سِمت پيري و فرد ديگري بنام داود را به سمت دليلي برگزيد، سپس هفت تن از يارانش را به عنوان هفت خاندان براي رهبري اهل حق انتخاب كرد اهل حق اهل حق
خاندانها و رهبران اهل حق سلطان اسحق هفت تن از پيروانش را كه از منزلت خاصي برخوردار بودند به ترويج مرام اهل حق مأمور و آنها را به هفت تن لقب داد و سپس در قرون يازده تا سيزده هجري خاندانهاي ديگري به آنها اضافه شد و امروزه اهل حق داراي يازده خاندان مي‌باشد. خاندانهاي اهل حق از نظر اعتقادي و آداب و رسوم تقريباً با هم مشترك هستند و اختلاف نظرهاي جزئي در برخي مراسم‌هاي درون فرقه‌اي با همديگر دارند. اهل حق اهل حق
خاندانها و رهبران اهل حق اهل حق اهل حق • خاندانهاي يازده گانه اهل حق كه به آنها دوده و طايفه نيز مي‌گويند عبارتند از: • شاه ابراهيمي • خاموشي • بابايادگاري • عالي قلندري • ميرسوري • مصطفايي • باويسي • باباحيدري • آتش بيگي • شاه حياسي • ذوالنوري • اكثريت قريب به اتفاق رهبران و مسندنشينان دوده‌هاي اهل حق در ايران سكونت دارند و اهل حق هاي كشورهاي همسايه از جمله عراق، تركيه، سوريه و ... از آنها تبعيت مي‌نمايند. • رهبران و اقطاب در بخش سنتي اهل حق جايگاه بسيار والايي دارند و در بعضي از دوده‌ها قطب را تا حد جلوه‌اي از خدا و ائمه معصومين بالا مي‌برند و براي آنها ولايت مطلقه قائل هستند.
پراکندگی اهل حق پيروان اهل حق در كشورهاي گوناگون از جمله: ـ تركيه به نام علويون يا بكتاشي ـ سوريه به نام نصريه يا علويون ـ عراق‌به‌نام‌كاكائي،قلخاني‌و گوران ـ ايران به نام‌هاي اهل حق، علي‌اللهي و‌گوران و در‌آلباني و افغانستان و برخي كشورهاي آسياي ميانه با نام‌هاي مختلفي پراكنده هستند.
پراکندگی اهل حق پراكندگي جمعيتي و جغرافيايي اهل حق در ايران: كانون اصلي تمركز جمعيتي فرقه در استان كرمانشاه مي‌باشد و ليكن در برخي استانهاي ديگر نيز پراكنده مي‌باشند. از جمله مي‌توان به استانهاي لرستان، همدان، كردستان، زنجان، آذربايجان شرقي و غربي، مازندران و تهران اشاره كرد. آمار دقيقي ازجمعيت پيروان اهل حق در كشور وجود ندارد ولكن طبق ادعاي برخي منابع، پيروان فرقه درايران حدود يك ميليون تا سه ميليون ذكر شده است اما برآوردي كه اخيرا از جمعيت مذكور به عمل آمده حكايت از وجود حدود 650 تا 700 هزار نفر از پيروان مسلك اهل حق در ايران دارد.
اهل حق اهل حق
آموزه‌هاي ديني وتعاليم پيروان اهل حق انحرافات اهل حق به برخي آموزه‌ها برمي‌گردد كه آنها را تا مرز كفر و انكار معاد پيش برده است. اين اعتقادات عبارتند از: 1- حلول: از مجموعه آثار اهل حق چنين برمي‌آيد كه خداوند در علي (ع) حلول كرده است و در‌باره بزرگان خود نيز برهمين عقيده‌اند و به حلول روح هر يك از ائمه(ع) در يكي از آنان باور دارند. آنها براي اين‌كه خود را از اتهام علي‌اللهي بودن مبرا كنند مي‌گويند: «علي خدا نيست ولي از خدا هم جدا نيست». بعضي از اهل حقي‌ها مانند نورعلي الهي و پدرش، حلول را با تعابيري مانند مظهر و ظهور آوردهاند و مي‌گويند: ما مظهر صفات خداوند هستيم ولي درجه والاي آن صفات را چهارده معصوم دارا مي‌باشند.
آموزه‌هاي ديني وتعاليم پيروان اهل حق 2- تناسخ: دومين ركن مذهب اهل حق تناسخ است. مي‌گويند روح انسان هرگاه نتواند در قالب اوليه به كمال برسد در قالبهاي بعدي به دنيا بازمي‌گردد تا تصفيه شود. دوره‌هاي عمر تكرار مي‌گردد و ثواب و عقاب در اين دنياست نه در دنياي آخرت. تناسخ در هر دوره هزار و يك بار صورت مي‌گيرد. 3- سرسپردگي: از ديگر تعاليم اهل حق سرسپردگي به يكي از خاندانهاي فرقه و به معناي قبول كردن روش سلطان اسحق و اطاعت بي چون و چرا از مسندنشين بدون هيچ قيد و شرطي است.
اهل حق و تعاليم اسلام اهل حق شريعت اسلام را قبل از مرحله حقيقت قلمداد نموده و آن را شريعت ابتدايي مي‌پندارند. از اين روي به قرآن احترام مي‌گذارند و به وحدانيت خدا معتقدند و ليكن مظهر ذات خداوندي را در حضرت علي (ع) و سپس سلطان اسحق و ... متجلي مي‌دانند. اهل حق نبوت را جزء عقايد خود به حساب نياورده زيرا آن را دوره‌اي از شريعت مي‌دانند كه مقدمه حقيقت است. پيروان فرقه امامت را نيز در قالب پير و مراد درآورده و سادات و اقطاب خودشان را مظهر امام مي‌دانند و براساس تناسخ معتقدند روح بعضي از ائمه معصومين (ع) در بزرگان اهل حق حلول كرده است. البته پيروان و حتي بعضا سران فرقه بخصوص در مناطق دوردست هيچگونه اطلاعاتي نسبت به اسلام و تعاليم عاليه آن ندارند و عقايدشان به غيراز يك سلسله خرافات نيست. ناگفته نماند عده‌اي از اهل حق كه تعداشان هم كم نيست معتقدند مسلك اهل حق چيز جداي از اسلام نيست و هويت مستقل ديني ندارند بلكه آنان مسلمان بوده و ليكن نسبت به احكام و فرائض ديني پايبند نيستند.
جايگاه نماز در ميان اهل حق اهل حق اهل حق نیاز و نذر در جمعخانه نماز را در مرحله شريعت و موضوعي مجازي و امري جداي از حقيقت مي‌دانند و خود را اهل حقيقت تلقي كرده و مي‌گويند لزومي ندارد نماز بخوانيم و به جاي آن نياز و نذر در جمعخانه‌هاي خود بجا مي‌آوريم و به همين دليل به جاي مسجد، جمعخانه مي‌سازند. ناگفته نماند كه رهبران برخي از دوده ها از جمله آتش بيگي و مكتب نورعلي به پيروان خود دستور داده‌اند مانند شيعيان نماز بخوانند و روزه بگيرند. پيروان اهل حق در برخي مناطق جبرا ً‌و يا بصورت استحاله به احكام و شريعت اسلامي پايبند شد‌اند و در مواردي مانند وضو، غسل، تيمم، نماز،نمازميت، آداب دفن ميت،قبله و ... همانند ساير مسلمانان و در مناطق شيعه‌نشين مانند شيعيان عمل مي‌نمايند.
برخي رسوم اهل حق اهل حق اهل حق
برخي رسوم اهل حق مراسم نياز: روزها و يا شبهاي جمعه مراسم نياز بصورت دسته جمعي انجام مي‌پذيرد وهر خانواده مقداري ميوه از جمله انار و يا مقداري نان شيريني تهيه و نزد سيد يا پير مي‌برند كه پس از خواندن دعاي مخصوص توسط سيد و پير جمعخانه در ميان حاضرين توزيع مي‌شود.
برخي رسوم اهل حق تنبورنوازي:تنبور ساز مقدس و تنبور زني از اركان جدايي ناپذير اهل حق است بگونه‌اي كه آنان در مراسمات مختلف اعم از عزاداري يا مراسم عبادي كه در جمعخانه برگزار مي‌شود همزمان با خواندن اشعاري از كلام (كتب مذهبي خود) به آواي تنبور نيز گوش مي‌دهند كه اصطلاحاً اين مراسم را در مواقع شادي «مجازي» و در مواقع سوگواري «حقاني» مي‌نامند. حتي در روز عاشورا نيز عزاداري، همراه با نواي تنبور صورت مي‌گيرد.
روزه، حج و خمس در اهل حق براساس كتاب «سرانجام» از كتب ديني اهل حق، واجب است هرساله از دوازدهم تا پانزدهم يكي از ماههاي قمري كه در چله زمستان قرار گيرد بمدت3 روز روزه بگيرند و روز پانزدهم را روز عيد سلطان مي‌نامند و جشن حقيقت مي‌گيرند. در بعضي تيره‌هاي اهل حق سه روز ديگر به آن اضافه نموده و تا هفدهم روزه مي‌گيرند و سه روز اولي را به دليل پنهان شدن سلطان اسحق در غار(سندركوه) روزه غار و سه روز دوم را روزه قولطاسي مي‌گويند. در دودة آتش بيگي اينگونه روزه‌ها در هر سال 12 روز مي‌باشد كه به مناسبتهاي مختلف بجا مي‌آورند. در مسلك اهل حق خمس و زكات جايگاهي ندارد و سرانه‌اي را كه پيروان فرقه به مسندنشينان مي‌دهند بمنزله خمس و نذر و نيازهايي كه در جمعخانه اطعام مي‌دهند به منزله زكات محسوب مي‌شود. حج نيز در نزد اهل حق متروك بوده و معتقدند انجام حج الزامي نيست ولي اگر كسي خواست انجام دهد مانعي ندارد و افرادي نيز اين فريضه را بجا آوردهاند و حاجي مي‌باشند و از آنجايي كه پيروان اهل حق زيارت قبر سلطان اسحق بنيانگذار فرقه در نقطه مرزي پاوه را در حد ثواب حج و زيارت خانه خدا مي‌دانند هر كسي كه به زيارت سلطان مي‌رود به منزله اين است كه حج بجاي آورده است.
مطالبات اهل حق پيروان اهل حق از اول پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون مطالباتي را در فرصتهاي پيش آمده با مسئولين نظام بصورت رسمي و غيررسمي مطرح نموده‌اند كه اهم آنها به شرح ذيل مي‌باشد: ـ رسميت يافتن به عنوان يك اقليت مذهبي در قانون اساسي كشور ـ تأمين كامل حقوق شهروندي آنها اهل حق اهل حق
مطالبات اهل حق ـ دارابودن نماينده مستقل و اهل حقي در مجلس شوراي اسلامي همانند اقليتهاي ديني ـ عدم برخورد با سران اهل حق در پادگانهاي نظامي و خصوصاً در مورد تراشيدن سبیل ـ رفتار با پيروان فرقه همانند جامعه اكثريت و عدم ايجاد محدوديت در هيچ زمينه‌اي اهل حق اهل حق
مطالبات اهل حق ـ رفع محدوديتهاي گزينشي و استخدامي در ادارات دولتي ـ مجوز انتشار كتب و نشريات اهل حقي ـ تأييد صلاحيت عناصر اهل حقي در انتخاباتهاي مختلف ـ انتصاب مشاور اهل حقي براي رئيس جمهور اهل حق اهل حق
پيروان اهل حق اكثراً كشاورز، دامدار و كارگر هستند. از نگاه جامعه‌شناختي به عنوان جامعه‌اي عقب مانده بلحاظ پيشرفت و تحصيل و جامعه‌اي بسته به لحاظ فرهنگي مي‌باشند. اكثريت جمعيت فرقه خصوصاً نسل‌هاي قبلي بي‌‌سواد بوده و حتي تعدادي از سادات و مسندنشينان دوده‌ها سواد خواندن و نوشتن ندارند. فقر دانش موجب تعصب شديد افراد به فرقه شده است و اساساً توان مطالعه وتحقيق در مورد مسلك و مرامشان را ندارند. تحليل جامعه شناختي از پيروان فرقه اهل حق تحليل جامعه شناختي از پيروان فرقه اهل حق اهل حق اهل حق
خوشبختانه طي سالهاي اخير مشاهده مي‌شود افراد بعد از تحصيل و گذراندن دوره‌هاي آموزشي متوسطه و دانشگاهي نسبت به مسلك و مرام فرقه سست شده و حتي بعضا از وابستگي به فرقه تبري مي‌جويند و در جامعه اسلامي مستحيل مي‌شوند. اهل حق عموماً به دليل محروميت از تعاليم انسان ساز اسلام و متكي بودن بر انديشه‌هاي ناقص بشري در طول تاريخ 700 ساله خود دچار انحرافات و لغزشهاي زياد شده است. در عصر حاضر نيز آن دسته از اهل حق كه در مناطق دورافتاده و بن بست زندگي مي‌كنند، كمتر مورد توجه متوليان امور حكومتي واقع شده و در استضعاف فكري و فرهنگي بسر مي‌برند. تحليل جامعه شناختي از پيروان فرقه اهل حق تحليل جامعه شناختي از پيروان فرقه اهل حق اهل حق اهل حق
