Ի ՞ նչ է երկրաշարժը

2. Ի՞նչէ երկրաշարժը Երկրաշարժըբնությանամենասարսափելիև կործանարարերևույթներիցմեկն է: Երկրաշարժիտարեգրությանմեջգրանցվելենմիլիոնավորմարդկայինզոհեր, հարյուրավորավերվածգյուղեր և քաղաքներ, վնասվածուոչնչացվածշինություններ:

3. Ինչու՞և որտե՞ղ է տեղիունենում Երկրաշարժնառաջանում է, երբերկրիմակերևույթիցտասնյակ, իսկերբեմնէլհարյուրավորկիլոմետրերխորությանվրատեղի է ունենումապարներիտեղաշարժ: Այդտեղումառաջանում է երկրաշարժիօջախ, որտեղբնահողիցնցումներնուտատանումնորնառանձնապեսուժեղենլինում:

4. Հայաստանն իր ամբողջ տարածքով գտնվում է երկրաշարժավտանգ գոտում։ Հնարավոր է կանխագուշակել երկրաշարժը և նույնիսկ նրա մեծությունը, բայց ոչ՝ ճշգրիտ ժամանակը։ 1988 թ. Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժի հետևանքով զոհվեցին ավելի քան 25 հազար մարդ, հազարավոր մարդիկ հաշմանդամ դարձան, տասնյակ հազարավոր ընտանիքներ մնացին անօթևան։ Պատմական տվյալները Հայաստանում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժերի բազմաթիվ վկայություններ են պարունակում։ Իսկ Հայաստանու՞մ

5. ՀայկականլեռնաշխարհիառավելերկրաշարժավտանգվայրերըՀայկականլեռնաշխարհիառավելերկրաշարժավտանգվայրերը • Սևանա և Վանալճերիավազաններ • Էրզրում (Կարին) • Մուշ • Ախալքալաք

6. Հայկականլեռնաշխարհումտեղիունեցածառավելուժեղերկրաշարժերը`Հայկականլեռնաշխարհումտեղիունեցածառավելուժեղերկրաշարժերը` • 735 թ. Մոզքաղաքիերկրաշարժ • 1319 թ. Անիիերկրաշարժ • 1679 թ. Հունիսի 4, Գառնիի երկրաշարժ • 1840 թ.Հուլիսի 2, Արարատ լեռան երկրաշարժ • 1931 թ. Ապրիլի 27, Զանգեզուրի երկրաշարժ • 1988 թ.Դեկտեմբերի 7Սպիտակիերկրաշարժ: 25.000 զոհ

7. Երկրաշարժերըտեղիենունենումերկրակեղևիորոշակիզանգվածումկուտակվածէներգիայիկտրուկլիցքաթափմանարդյունքում:Տարբերժամանակաշրջաններումերկրաշարժերիառաջացումըբացատրվել է տվյալժամանակներումընդունվածպատկերացումներիհամաձայն և հիմնականումկապվել է տարատեսակկենդանիներիշարժումներիհետ։ Այսպեսօրինակ, հինՉինաստանումերկրաշարժերի «մեղավորը» ցուլնէր, Ճապոնիայում՝ ձուկը, Հնդկաստանում՝ խլուրդը և այլն։ Առաջինանգամերկրաշարժերիբացատրությունըերկրիընդերքումորոնելուվարկածնարտահայտել է հինհույնփիլիսոփաԱրիստոտելը։

8. Նահամարումէր, որԵրկրիվրաառաջացողքամիներըճեղքերի և քարանձավներիմիջոցովմտնելովԵրկրիընդերք, այնտեղառկակրակիպատճառովուժեղանումեն և սկսումճանապարհորոնելդեպիԵրկրիմակերևույթ, հենցդրաժամանակէլտեղիենունենումերկրաշարժերը։ Այսվարկածըթեևիրմեջչիպարունակումոչմիլուրջգիտականբացատրություն, սակայներկարժամանակընդունվել է որպեսերկրաշարժերիառաջացմանհիմնականվարկած։ Դրաշնորհիվմինչևայժմէլմնացել է «սեյսմավտանգեղանակ» հասկացությունը։

9. 18–րդդարիսկզբինանգլիացիգիտնականՋոնՄիտչելըեկավայնեզրակացության, որԵրկրիցնցումներըերկրաշարժիժամանակտեղիենունենումառաձգականալիքներիշարժմանարդյունքում։ 19-20 դդերբերկրաբանությունը, երկրաֆիզիկան և սեյսմալոգիանսկսեցինլայնթափովզարգանալ, առաջքաշվեցինբազմաթիվտեսություններ՝ Երկրիկառուցվածքի և երկրաշարժերիառաջացմանվերաբերյալ։

10. Ներկայումսառավելընդունվածտեսակետներիցմեկիհամաձայներկրաշարժերըտեղիենունենումայնդեպքում, երբերկրակեղևիլեռնայինապարներիորոշակիզանգվածումառաձգականլարումներնուդեֆորմացիաներըգերազանցումենայդապարներիկարծրությանը։ Ահաթեինչ է գրումռուսխոշորգիտնական Ե.Ֆ. Սավարենսկին. «Մինչայժմգոյությունչունիլիակատարհստակություն, թեհատկապեսինչպիսիկոնկրետպրոցեսներովենպայմանավորվածերկրաշարժերը։ Բավարարվստահությամբմիայնկարելի է ասել, որդրանքկապվածենԵրկրիընդերքումընթացողֆիզիկոքիմիականպրոցեսների և թերմոդինամիկռեժիմիփոփոխություններիհետ»։

11. Երկրաշարժերըըստառաջացմանբնույթիկարելի է դասակարգելերկուխմբերի. • Բնականերկրաշարժեր • Տեխնածիներկրաշարժեր Բնականերկրաշարժերըկապվածենտարբերպրոցեսներիհետ։ Հայտնիենտեկտոնականշարժումներովպայմանվորվածերկրաշարժեր, հրաբուխներիհետկապվածերկրաշարժեր, երկրակեղևումկարստայինխոռոչներիփլուզմանհետևանքովառաջացողերկրաշարժեր և այլն։ Տեխնածիներկրաշարժերասելովպետք է հասկանալայնպիսիերկրաշարժ, որըկապված է մարդկայինգործունեությանհետ։ Օրինակռազմականկամարդյունաբերականպայթյուններիհետևանքովառաջացողցնցումներըկարողեն «տրրիգեր» (շարժիչուժ) հանդիսանալուժեղերկրաշարժիհամար։ Կամօրինակմեծջրամբարիկառուցումըկարող է հանգեցնելտվյալտարածքումսեյսմիկակտիվությանբարձրացման։ ՆշվածբոլորտիպիերկրաշարժերիցՀայաստանիտարածքումառավելուժեղ և առավելտարածվածենտեկտոնականերկրաշարժերը։ .

12. Երկրաշարժիննախապատրաստվելիս անհրաժեշտ է` • Բնակարաններում չկատարել շենքի սեյսմակայունությունը խաթարող ձևափոխումներ (հիմքի թուլացում, կրող պատերում որմնախորշերի բացում և այլն)։ • Չխցանել շենքերի մուտքերը, աստիճանավանդակները և միջանցքներն ազատ ելումուտը խանգարող մեծածավալ առարկաներով։ Պատուհանների մետաղյա ճաղաշարերը դարձնել շարժական, դռները՝ պարզ և արագ բացվող, իսկ վթարային ելքերը պահել ազատ։ • Ծանր սարքերը և կահույքը տեղադրել հիմնական պատերի տակ՝ ամրացնելով այն հատակին կամ պատին։ Մահճակալները տեղադրել պատուհանից հեռու, հիմնական պատի մոտ և գլխավերևում չկախել ծանր առարկաներ։ • Նախապես որոշել տան կամ աշխատանքի ամենաանվտանգ տեղերը (հիմնական պատերը, հիմնական պատերի անկյունները, դռան բացվածքները, հենասյուները և այլն), որտեղ կարելի է պատսպարվելմինչև ցնցումների ավարտը։ • Ձեռքի տակ ունենալ Աղետի կապոց՝ առաջին օգնության արկղիկով, մի քանի օրվա սննդի պաշարով, գրպանի լապտերով, ռադիոընդունիչով, տաք հագուստով և այլն։

13. Ի՞նչ անել երկրաշարժի ընթացքում՝ • Խուճապի չմատնվել, շենքի ստորին հարկերում գտնվելիս՝ անհապաղ դուրս գալ և հեռանալ դեպի բաց, անվտանգ տարածություն։ Վերին հարկերում գտնվելիս՝ պատսպարվել ապահով տեղում՝ հեռու մնալով արտաքին պատերից և պատուհաններից։ Ընկնող բեկորներից կարելի է պաշտպանվել՝ մտնելով սեղանների և մահճակալների տակ։ • Փողոցում գտնվելիս՝ հեռանալ շենքերից և հաղորդալարերից դեպի բաց տարածություն, իսկ տրանսպորտում գտնվելիս՝ այն կանգնեցնել բարձրահարկերից հեռու և մնալ տեղում մինչև ցնցումների ավարտը։ • Գիշերը տեղի ունեցող ստորգետնյա ցնցումների ժամանակ արթնանալիս՝ օգտվել միայն գրպանի լապտերից (հնարավոր հրդեհներից խուսափելու համար), հագնվելու վրա ավելորդ ժամանակ չկորցնելով` վերցնել Աղետի կապոցը և գործել իրավիճակին համապատասխան։

14. Ի՞նչ անել երկրաշարժից հետո՝ • Փլատակներում գտնվելիս պետք չէ հուսահատվել, հնարավորության սահմաններում հարկավոր է տեղափոխվել ավելի անվտանգ տեղ, կարիքի դեպքում՝ ցուցաբերել առաջին օգնություն։ Պետք է ջանալ կապ հաստատել (բղավել, հարվածել հնչեղ առարկաներով) հարևան փլատակներում և դրսում գտնվողների հետ։ Կարելի է փորձել սողանցք բացելով ինքնուրույն դուրս գալ փլատակներից՝ խուսափելով իրար վրա կուտակված մեծ բեկորներից։ • Փլատակում գտնվելու առաջին օրերին չհայտնաբերվելու դեպքում խուճապի մի՛ մատնվեք, խնայեք ուժերը, ավելորդ շարժումներ մի՛ կատարեք, սննդի առկայության դեպքում պաշարը բաժանեք մի քանի մասի՝ խնայողաբար օգտագործելով այն։ Հիշեք, որ ձեզ որոնում են և կփրկեն։ • Եթե ձեր կացարանը քիչ է տուժել, և հնարավոր է այնտեղ ապրել, ապա առաջին հերթին պետք է ստուգել՝ արդյոք չե՞ն վնասվել էլեկտրահաղորդալարերը, վառարանների ծխնելույզները, կոյուղին, չկա՞ գազի արտահոսք, չե՞ն թափվել վտանգավոր հեղուկներ և այլն։ • Համաճարակներից (հատկապես ամռանը) և հրդեհներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է խստորեն պահպանել սանիտարահիգիենիկ և հակահրդեհային կանոնները։

16. 2011 թվականիերկրաշարժՃապոնիայիՀոնսյուկղզում(ճապ. 東北地方太平洋沖地震) — 9.0մինչև 9,1մագնիտուդ երկրաշարժ, որը, ընթացիկգնահատականներով, տեղի է ունեցել 2011 թվականիմարտի 11-ին տեղականժամանակովժամը 14:46-ին (8:46 Մոսկվայիժամանակով): Երկրաշարժիէպիկենտրոնըգտնվումէր 38,322° Հս. լ. 142,369° Աե. ե. կոորդինատներովկետում, Հոնսյուկղզուարևելյանմասում, Սենդայքաղաքից 130 կմդեպիարևելք և Տոկիոյից 373 կմդեպիհյուսիս.արևելք: Ամենաավերիչստորերկրյացնցումի (տեղի է ունեցել 05:46:23 UTC) հիպոկենտրոնըգտնվումէրԽաղաղօվկիանոսում32 կմխորությանվրա: Երկրաշարժի էպիկենտրոնը ցույց տվող քարտեզ

17. Հղումներ Հղում բառի վրա: Հղում նախադասության վրա: Word. Excel