T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

1. T.C. • ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI • SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ • SU KALİTESİ YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI • YERALTI SUYU KALİTE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ • YÖNLENDİRME GRUBU 1. TOPLANTISI • 10.07.2012- ANKARA

2. Mevzuat Düzenlemeleri • Görev, yetki ve sorumluluklar • Yönetmelik ile İlgili Süreçler • Yapılan Çalışmalar • Planlanan İşler ve Hedefler • Yeraltı Suyunda Temel Tanımlar • Yeraltı Suyu Kütlelerinin Belirlenmesi • Yeraltı Suları İçin Başlangıç ve İleri Karakterizasyon • YAS Kütlelerinde Eşik Değerlerin Belirlenmesi İÇİNDEKİLER

3. MEVZUAT DÜZENLEMELERİ

5. Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik AMAÇ İyi durumda olan yeraltı sularının mevcut durumunun korunması, yeraltı sularının bozulmasının önlenmesi ve bu suların iyileştirilmesi için gerekli esasları belirlemektir.

6. Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik • Temel çalışma konuları; • Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi ve karakterizasyonu, • Yeraltı sularının miktar ve kimyasal açıdan durumunun değerlendirilmesi, • Yeraltı sularının izlenmesi, kirleticilerin ve eşik değerlerinin belirlenmesi, • Yeraltı sularının kirlenmesini ve bozulmasını önlemek, kontrol etmek ve iyileştirmek için tedbirlerin belirlenmesidir.

7. Yönetmelik Kapsamında Görev, Yetki ve Sorumluluklarımız…

11. Yönetmelikte Yer Alan Süreçler

15. Avrupa Birliği'nin Yeraltı Suyuna İlişkin Rehber Doküman Ve Teknik Raporları

16. Yeraltı Suyu Çalışmaları Yönlendirme Grubu (02.05.2012 Toplantı Kararı) ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü DSİ Genel Müdürlüğü Etüd ve Planlama Dai. Bşk. YAS ve Jeoteknik Hizmetler Dai. Bşk. Su Kalitesi Yönetimi Dairesi Başkanlığı TAKK Dai. Bşk.

17. Projelerimiz

19. Türkiye’de Yeraltı Suyu Yönetimi Konusundaki Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi Sunulan Program :ESEI 2012 PROGRAMI Projenin Bütçesi : 2.900.000 AVRO AB Katkısı : 2.715.000 AVRO Başlangıç Tarihi :2014

20. TÜRKİYE’DE YERALTI SUYU YÖNETİMİ KONUSUNDAKİ KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ Türkiye’de Yeraltı suyu Direktifi (2006/118/EC) ve Su Çerçeve Direktifi’nin yeraltı suyu ile ilgili konuları hakkında ilk uygulama adımlarının uygulanması amacıyla kapasite geliştirilmesi. 1.Bileşen; - Yeraltı suyu yönetimi konusunda SYGM, DSİ ve ÇYGM personelinin eğitimi, yasal, kurumsal ve teknik kapasitenin yeterli düzeye getirilmesi, - Üye Ülkelerin, 2006/118/AT Yeraltı suyu Direktifi ve 2000/60/AT Su Çerçeve Direktifi’nin ilgili maddeleri ile ilgili mevzuat ve uygulama konularındaki tecrübelerinin paylaşımı, 2. Bileşen; - 2 Pilot Havzada direktiflerin uygulanması ve yeraltı suyu izleme çalışması 3.Bileşen ; - Direktifin Uygulama Planının hazırlanması çalışması

21. YERALTI SUYU KÜTLELERİNİN KİMYASAL DURUM VE MİKTAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE İYİ YERALTI SUYU DURUMUNA ULAŞMAK İÇİN HEDEFLERİN BELİRLENMESİ Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması Sunulan Program :TÜBİTAK 1007 KAMAG Başlangıç Tarihi : 2013 Ocak Çağrı Amacı : Yeraltı suyu kütlelerinin kimyasal durum ve miktar açısından değerlendirilmesi ve iyi yeraltı suyu durumuna ulaşma amacı doğrultusundaki hedeflerin belirlenmesine yönelik metodoloji geliştirilmesi ve pilot bölge ölçeğinde önlemler programının oluşturulması.

22. YERALTI SUYU KÜTLELERİNİN KİMYASAL DURUM VE MİKTAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE İYİ YERALTI SUYU DURUMUNA ULAŞMAK İÇİN HEDEFLERİN BELİRLENMESİBüyük Menderes Havzası Pilot Çalışması

23. Avrupa Birliği Çalışmaları 23

24. AB Çalışmaları • Çevre Faslı Su Sektörü Altında yer alan Yeraltı Suyu Direktifi (2006/118/EC) kapsamında yapılan tüm çalışmalara destek sağlanmaktadır. - İlerlemenin İzlenmesi Projesi (Mevzuat ve Uygulama) - Ulusal Programın İzlenmesi, • Alt Komite Toplantılarında yeraltı suyu yönetimi konusunda yapılan oturumlara katılım sağlanmaktadır. • Yeraltı Suyu Çalışma Grubu Toplantılarına gözlemci statüsünde katılım sağlanmaktadır.

25. AB Çalışmaları

26. Planlanan İşler ve Hedefler-1 1. Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelikte yer alan uygulama adımlarının süresi içerisinde gerçekleştirilmesi maksadıyla; • “Yeraltı Suyu Çalışmaları Yönlendirme Grubu” nun kurularak aktif olarak çalışır hale getirilerek çalışmaların hızlandırılması, • Uygulamaya ilişkin konularda ülkemiz koşullarına uygun metodolojilerin geliştirilmesi ve uygulanması, • Eğitim ve çalıştaylara katılım ve rehber dökümanların incelenmesi ile yönetmeliğin uygulama süreçlerinin kolaylaştırılması, • Projeler vasıtasıyla havza (yeraltı suyu kütlesi) bazında uygulamaların arttırılması ve yaygınlaştırılmasıdır.

27. Planlanan İşler ve Hedefler-2 2. Ülkemizde yeraltı suyuna ilişkin olarak yapılmış olan/yapılan bilimsel çalışma ve projelerin bir araya getirilerek yapılacaklar ve çalışılacak havzalar konusunda önceliklendirme çalışmalarının yapılması, 3. Akademisyenler ve sorumlu/ilgili kurum kuruluşlarla bir araya gelinerek yeraltı suyu konusunda yapılanların ve yapılacakların konuşulması, 4. Uluslararası çalışmaların ve konu ile ilgili gelişmelerin takip edilmesi, 5. Yeraltı Sularının izlenmesi ile ilgili çalışmaların disipline edilmesi,

28. Yeraltı Suyunda Temel Tanımlar

29. Temel Tanımlar • Akifer: Yeterli miktarda yeraltı suyu akışına ya da içerdiği yeraltı suyunun kullanılmasına izin veren gözeneklilik ve geçirgenliğe sahip litolojik birimleri, • Arka plan seviyesi: Bir maddenin, insan faaliyetleri sebebiyle bozulmamış veya ihmal edilebilir ölçüde bozulmuş yeraltı suyu kütlesindeki konsantrasyonu ya da bir göstergenin değeri, • İyi yeraltı suyu durumu: Bir yeraltı suyu kütlesinin miktar ve kimyasal açıdan değerlendirilmesi -sonucunda miktar açısından yeterli ve kimyasal açıdan “iyi” olduğu durumu, • Yeraltı suyu (YAS) : Yeraltında bulunan durgun veya hareket halindeki suları, • Yeraltı suyu kütlesi: Akifer veya akiferler içindeki belirgin miktardaki yeraltı suyunu, • Önemli ve sürekli artan kimyasal bozulma eğilimi: Kirlilik göstergelerinin, kirletici veya kirletici gruplarının konsantrasyonlarının yeraltı suyunda istatistiksel ve çevresel olarak önemli derecede artışı ve bu artışın durdurularak azalma eğilimine geçilmesi, yani kimyasal durumunun iyileştirilmeye başlanması gerektiğinin belirlendiği durumu, ifade etmektedir.

30. Başlangıç Karakterizasyonu • Su kütlelerinin, SÇD’nin 4 Maddesi’nde belirtilen hedeflere ( yani en geç 2015 itibariyle miktar ve kimyasal olarak iyi duruma ulaşma) ulaşamama riskinin değerlendirmesinin yapılabilmesi için başlangıç karakterizasyonugerekmektedir. İlk ve en önemli adım: Kütlelerin Belirlenmesi

31. Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? • Bir yeraltı suyu kütlesinden bahsediyor isek: suyun, yeraltı suyu kütlesi olarak adlandırılabilmesi için, bir akiferin ya da akiferlerin içinde bulunması gerekmektedir. Yeraltı Suyu Kütlesi, akifer ve ya akiferler içinde bulunan, belirgin bir hacmi olan, yeraltı suyu anlamına gelir. • Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi hususunda önerilen ilk adım, akifer terimininin, şu ikisiyle ilgili olarak, genel bir yorumlanmasının yapılmasıdır: Önemli/büyük bir akışı ne oluşturur ve hangi hacimde bir çekim, önemli miktar olarak adlandırılabilir.

32. Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? Önemli Akış Önemli yeraltı suyu akışı, ulaştığı yüzey suyu kütlesinin kimyasal ve ekolojik kalitesinde önemli bir düşüş yapabilecek ya da doğrudan bağımlı olduğu karasal ekosistemlere önemli bir zarar verebilecek derecede olan yeraltı suyu akışıdır.

33. Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? Önemli Miktarlarda Yeraltı Suyu Çekimi SÇD Madde 7, günlük ortalama olarak 10 m3’den fazla kullanılan/kullanılması planlanan ya da 50 kişiden yukarısına su sağlayan/sağlayabilen tüm yeraltı sularının belirlenmesi gerektiğini belirtmektedir. Dolayısı ile, bu hacim, yeraltı suyu bakımından önemli miktar olarak görülebilir. Buradan hareketle de, bu derecede bir su çekimine izin verebilen jeolojik katman, akifer olarak görülmelidir.

34. Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? Ortalama olarak bir günde 10 m3 üstünde ya da 50 kişiye sunmak için yeterli düzeyde su çekilebilir mi? Yeraltısuyu akışının ortadan kaldırılması bir yüzey suyu kütlesinin ya da doğrudan bağlı kara ekosistemlerinin çevresel kalitesinde ciddi miktarda azalmaya yol açar mı?

35. Yeraltı Suyu Kütlerinin Belirlenmesi • Yeraltı suyu kütlesinin belirlenirken, yapacağımız belirleme ile, yeraltı suyu miktar ve kimyasal durumunun tanımlanabilmesinin olanaklı hale gelmesine odaklanılmalıdır. • Örneğin, miktar açısından düşünürsek: yeraltı suyu kütleleri öyle bir şekilde belirlenmelidir ki, (a) bir kütleden diğerine akış, hesaplamada ihmal edilebilir derecede küçük olmalıdır, ya da (b) bir kütleden diğerine akış, yeteri bir kesinlikle hesaplanabilir derecede olmalıdır.

36. Yeraltı Suyu Kütlerinin Belirlenmesi Jeolojik Sınırlar Bir yeraltı suyu kütlesinin coğrafi sınırlarını belirlemede başlangıç noktası, akışın önünde duran jeolojik sınırlar olmalıdır. Diğer Hidrolik Sınırlar Bir jeolojik sınıra dayandırılamayan akiferin ya da akiferlerin alt birimlerinin öncelikli olarak yeraltı suyu yüksekliklerine ya da gerek duyulması halinde yeraltı suyu akış hatlarına dayandırılması gerekmektedir

37. Yeraltı Suyu Kütlerinin Belirlenmesi 1-Kütleleri alt birimlere ayırma ya da ortak bir kütle altında toplama 2-Akifer içindeki suyun derinliğine göre kütle belirleme 3- Bağlı sucul ve karasal ekosistemi etkileme derecesi vb…..

38. Akiferlerin Belirlenmesi (Akifer yer altı suyunun önemli miktarlarının azalmasına olanak veren ve/veya yüzey ekosistemlerine önemli akış sağlayan jeolojik bir stratadır. ) Goğrafi sınırlar temel alınarak yer altı suyu kütlesinin geçici olarak belirlenmesi Yeraltı suyu durumu bu ölçekte doğru biçimde tanımlanabilir mi? Yer altı suyu durumu kısmen yer altı suyu kalitesinde gerçekleşen değişikliklerin etkilerine ve yüzey ekosistemlerindeki düzeylere dayanmaktadır. Ek II 2 karakterizasyon ve Madde 8 izleme bilgilerini kullanarak sürekli, tekrarlayıcı düzenleme • Şunları kullanarak alt birimlere ayrılması: • 1- Jeolojik sınırlar • 2- Yer altı suyu yükseklikleri • - Akış hatları Yer altı suyu kütlesi olarak onaylanması Şekil. Yeraltı su kütlelerinin belirlenmesi konusuna önerilen hiyerarşik yaklaşımın özeti

40. İleri Karakterizasyon Başlangıç Karakterizasyonu: Kütle belirlenmesi, kütlenin genel özelliklerinin ortaya konulması ve olası baskılara göre risk durumunun belirlenmesi İleri Karakterizasyon: Risk arz eden kütleler için detaylı özelliklerin ortaya konulması, riskin detaylandırılması

41. İleri Karakterizasyon • Yeraltı suyu kütlesinin, kapsam ve tipini de içerecek bir şekilde, jeolojik karakteristiği, • Hidrolik iletkenlik, porozite ve kapalılık (confimenet) başlıklarını da içerecek bir şekilde yeraltı suyu kütlesinin hidrojeolojik karakteristiğinin belirlenmesi, • Kalınlık, porozite, hidrolik iletkenlik ve absorbe etme karakterini de içerek şekilde, yeraltı suyu kütlesinin dolumunu sağladığı su toplama alanı içerisindeki yüzeysel çöküntü ve toprağın karakterize edilmesi , • Yeraltı suyu kütlesi içerisindeki yeraltı suyunun tabakalaştırma/katmanlaştırma özelliği,

42. İleri Karakterizasyon • Yüzeysel su kütlelerini ve çevreleyen karasal ekosistemi de içerecek bir şekilde, yeraltı suyu kütlesinin dinamik bir şekilde ilişkili olduğu yüzey sistemlerinin bir envanterinin çıkarılması, • İlişkili yüzey sistemlerindeki suyla, yeraltı suyu arasındaki su değişiminin ve yönünün tahmin edilmesi/hesaplanması, • Uzun dönem yıllık beslenimin ve çekimin hesaplanabilmesi için yeteri miktarda veri elde edilmesi, • Yeraltı suyunun kimyasal bileşiminin karakterize edilmesinde, insani aktivitelerden gelen katkılar dahil olmak üzere bu YAS kütleleri için arka plan düzeyleri oluşturulurken yeraltı suyunu tanımlayan özellikler

43. Eşik Değer ,Yasal Zemin • Su Çerçeve Direktifi (2000/60/EC): 2015 Yeraltı Sularında iyi kimyasal durum+ miktar durumu • Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Direktif (2006/118/EC) Yeraltı sularına ilişkin prosedürler + Kalite standartları+ Eşik değerler Eşik Değer: SÇD hedeflerine ulaşma açısından risk oluşturan ya da belirtilen gereksinimleri karşılamayacak durumda olan parametreler için Üye Ülkeler tarafından belirlemesi gereken kalite standartlarıdır.

44. Temel Tanımlar: EDKS • 2006/118/AT Direktifi, tüm Üye Ülkelerde geçerli olmak üzere sadece üç parametre için standart değerler belirlemiştir: Nitrat, pestisit ve toplam pestisit • Diğer kirleticiler içinse, Üye Ülkelerin doğal yapısının ve diğer koşulların büyük değişkenlik göstermesi nedeniyle, genel bir sayısal değer belirlenmesi mantıklı bulunmamıştır. • Bu kapsamda, Direktif, Üye Ülkelere, özellikle Direktif’in Ek-2’sinde yer alan maddeler başta olmak üzere, belirlenmiş tüm kirleticiler için, ülkelerin kendisinde mevcut olan baskı-etkileri göz önüne alarak, kendi eşik değerlerini belirlemeleri gerektiğini belirtmektedir.

45. Temel Tanımlar: EDKS

46. Eşik Değerlerin Belirlenmesinde Dikkate Alınması Gereken Hususlar • YAS ile ilişkili sucul ve yeraltı suyuna bağlı karasal ekosistemler arasındaki etkileşim boyutu, • Yeraltı suyunun yasal kullanımları, (İçmesuyu, sulama suyu vs.) • Direktif’in Ek-2’sinin B bölümünde yer alan ve bir önceki slaytta verilen kirletici listesini göz önünde bulundurarak risk altındaki YAS kütlelerinin risk altında olarak tanımlanmasına sebep olan tüm kirleticiler, • YAS üzerindeki şehirleşme, tarım, sanayi bölgeleri, madencilik faaliyetleri gibi baskı unsurları, • Arka plan seviyeleri ve su bütçesinden elde edilen bilgiler sonucu belirlenen YAS kütlesinin hidrojeolojik özellikleri, • Kirletici kaynakları, kirletici konsantrasyonlarının arka plan seviyeleri, oluşum sebepleri, zehirlilik durumları, yayılımları, artma ve azalma eğilimleri, kalıcılıkları ve biyolojik birikme potansiyelleri , • Doğal hidrojeolojik nedenlerden ötürü bir arka plan seviyesi var ise, bu mevcut arka plan seviyesi,

47. Eşik Değerlerin Belirlenmesinde Temel Kriterler Eşik değerin belirlenmesi konusunda, suyun kullanım amacı da dikkate alınmalıdır! Su, içme suyu olarak mı kullanılacak? • Bağlı olan sucul ve karasal ekosistemin korunmasını mı amaçlıyoruz? • Tuzlu su girişi ile mi mücadele ediyoruz? • Sulama amaçlı mı kullanılacak?

48. Eşik Değerlerin Belirlenmesinde Ölçek

49. Parametreler ve Belirlenmiş Eşik Değerler 12 adet ana madde 39 adet pestisit 8 adet nutrient 21 adet metal 62 adet sentetik madde 10 adet diğer maddeler 6 adet gösterge (sertlik, pH vb.)

50. Parametreler ve Belirlenmiş Eşik Değerler En çok eşik değer belirlenen maddeler tablosu