Türkiye Enerji Piyasası, 4562 ve 4628 /6446 sayılı Kanun ile Sanayi Bölgelerinin Faaliyetleri

1. Türkiye Enerji Piyasası, 4562 ve 4628 /6446 sayılı Kanun ile Sanayi Bölgelerinin Faaliyetleri Muhsin ERSOY Başkan Danışmanı OSBÜK Eğitim Programı Nisan 2013

2. Türkiye Ekonomisi - Dünya Ekonomileri

3. EPDK Görevleri • EPDK, elektrik, doğal gaz petrol ve LPG piyasasının düzenleyicisi ve denetleyicisidir. • EPDK’nın hedefleri: • Mali açıdan güçlü, istikrarlı ve rekabetçi enerji piyasalarının oluşturulması. • Enerjinin tüketicilere yeterli düzeyde, kesintisiz. kaliteli ve ekonomik olarak sunulmasının sağlanması • Sürdürülebilir bir enerji altyapısının kurulması ve işletilmesi.

4. Enerji Sektörü Türkiye’nin Lokomotifi • Ülkemizin kalkınmasında daha önce tekstil, inşaat ve otomotiv gibi sektörler lokomotif rol oynarken artık bu rolü enerji sektörü üstlenmiştir. • Sanayi üretimindeki büyüme oranı içerisinde en yüksek payı enerji sektörü almaya başlamıştır. • Sanayi üretimi geçen yılın şubat ayına göre yüzde 4.4 oranında artarken bu oranın alt sektörlerdeki dağılımına baktığımızda en büyük artış yüzde 11.4 oranı ile enerji sektöründen gelmiştir. www.epdk.gov.tr

5. Enerji Köprüsü Türkiye

6. ELEKTRİK PİYASASI

7. Kişi Başı Elektrik Üretimi

8. Türkiye - Kişi Başı Elektrik Tüketimi 2010 yılı: 2.685 kWh/kişi 2011 yılı: 3.039 kWh/kişi 2012 yılı: 3.199 kWh/kişi

9. Elektrik Piyasası Reformu Strateji Belgesi Elektrik Piyasası Kanunu (No: 4628)8) YİD Kanunu (No: 3996) YEK Değişikliği (No: 6094) Yenilenebilir Enerji Kanunu (YEK) (No:5346) Özel sektörün elektrik faaliyeti Kanunu: 3096 Strateji Belgesi Gün öncesi piyasası-Teminat mekanizması F-BSR DUY Nakdi uygulama Yİ Kanunu (No : 4283) 2011 2008 1984 2013 2005 1994 1997 2001 2003 2004 2006 2009 2010 Özel sektöre dağıtım ve üretim, dağıtım işletmeciliğinin önü açıldı. Dağıtımşirketlerininözelleştirilmesi başlangıcı 42 küçük HES siözelleştirilmesi EPDK Mali Uzlaştırma Ve Serbest tüketici Tebliği TEK EÜAS % 100 Liberalleşme (özelleştirme+ Piyasa mekanizmaları) Strateji Belgesi uygulaması TEDAS TEAS TEİAS TETAS

10. TALEP TAHMİNLERİ (YÜKSEK-DÜŞÜK SENARYO) 433.900 GWh 398.160 GWh

11. Elektrik Sektörü Toplam Finansman İhtiyacı

12. DOĞAL GAZ PİYASASI

13. Doğal Gaz Piyasa Yapısı

14. Ulusal Doğal Gaz Tüketim Tahmini ve Gerçekleşme Değerleri (Sm3)

15. Doğal Gaz Boru Hatlarımız 14 BCM 6.6 BCM Azerbaycan Rusya Fed (Mavi Akım) 16 BCM 16 BCM Turkmenistan 10 BCM 5.2 BCM Iran LNG (Cezayir +Nijerya) 10+ BCM ? Irak Rusya Fed (6 BCM+ 8 BCM) Mısır? Muhtemel Gaz Kaynakları Mevcut Hatlar (Plateau Period)

16. PETROL PİYASASI

17. Petrol Piyasası Lisans Verileri

18. Petrol Boru Hatlarımız BULGARIA GEORGIA Kırklareli Zonguldak Edirne Bartın İstanbul GREECE Ardahan Samsun Trabzon Ordu Artvin Kars Amasya Sakarya C Gümüşhane Ankara Bayburt Çanakkale Bursa Yozgat Kırıkkale Horasan Sivas Erzurum Erzincan Eskişehir Aliağa F Kırşehir Afyon E Şelmo Kayseri D İzmir Turgutlu Nevşehir Malatya Batman Diyarbakır Konya Aksaray A Adıyaman Şırnak Kahramanmaraş B Muğla Mardin Karaman Şanlıurfa Gaziantep Ceyhan Antalya İskenderun IRAQ SYRIA A : I. KERKUK-CEYHAN CRUDE OIL PL 40" 641 KM B : II. KERKUK-CEYHAN CRUDE OIL PL46" 656 KM C : BAKU TBILISI CEYHAN CRUDE OIL PL 30"-42"-46“1076 KM50 MTACAPACITY D : BATMAN-DORTYOL CRUDE OIL PL 18“11 KM 4.5 MTA CAPACITY E : CEYHAN-KIRIKKALE CRUDE OIL PL 24" 448 KM7.2 MTA CAPACITY F : SELMO-BATMAN CRUDE OIL PL 6"-9 5/8"-12“41 KM 0.8 MTA CAPACITY A : I. KERKUK-CEYHAN CRUDE OIL PL 40" 641 KM B : II. KERKUK-CEYHAN CRUDE OIL PL46" 656 KM C : BAKU TBILISI CEYHAN CRUDE OIL PL 30"-42"-46“1076 KM50 MTACAPACITY D : BATMAN-DORTYOL CRUDE OIL PL 18“511 KM 4.5 MTA CAPACITY E : CEYHAN-KIRIKKALE CRUDE OIL PL 24" 448 KM7.2 MTA CAPACITY F : SELMO-BATMAN CRUDE OIL PL 6"-9 5/8"-12“41 KM 0.8 MTA CAPACITY 71MTA CAPACITY 71MTA CAPACITY

19. ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ PROJELERİ NABUCCO Nabucco Projesi, Hazar Havzası, Orta Doğu ve Mısır doğal gazının Türkiye ve Doğu Avrupa üzerinden Avrupa pazarlarına taşınması projesidir. Yaklaşık 3.300 km uzunluğunda olması beklenen boru hattının, Gürcistan-Türkiye veya İran-Türkiye sınırından başlaması ve Avusturya Baumgarten’da sonlanmasıplanlanmaktadır. Kapasitesi 31 bcm olarak öngörülen boru hattının toplam maliyetinin ise yaklaşık 8 milyar Avro olacağı tahmin edilmektedir. Hükümetler arası anlaşma ve Proje Destek Anlaşmaları imzalandı.

20. ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ PROJELERİ TRANS-ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI • Proje 17 Kasım 2011 tarihinde düzenlenen 3. Karadeniz Enerji ve Ekonomi Forumu’nda ilan edilmiştir. • 26 Aralık 2011 tarihinde ise Türkiye ve Azerbaycan arasında bir anlaşma imzalanarak boru hattını inşa edecek ve işletecek şirketin kurulmasına karar verilmiştir. • Azerbaycan’dan Avrupa’ya Türkiye üzerinden doğal gaz taşınması, • Gaz Tedariği: Shah Deniz II, • Planlanan kapasite: 16-24 bcm/yıl, • Beklenen maliyet: USD 5-7 milyar, • Faaliyete geçme: 2017.

21. LPG PİYASASI

22. LPG Piyasası Lisans Verileri

23. Dünyada LPG Kullanımı Türkiye Güney Kore’den sonra en çok oto gaz tüketilen ülke! 2009 WLPG raporu

24. Düzenlenen piyasalar ve Sonuçlar… • Türkiye Dünya enerji kaynaklarının üretim ve tüketim noktaları arasında bulunmaktadır ve enerji ticaret merkezi olma konumundadır, • Hızla büyüyen bir iç pazara, milli gelire, ihracata ve genç nüfusa sahip olan ülkemizde elektrik enerjisi talebi her yıl yüzde 7-8 oranlarında artmaktadır, • Üstelik, enerjide daha rekabetçi ve serbest bir piyasa oluşturulmasına yönelik siyasi irade ve işleyen piyasa kanunları bulunmaktadır, • Doğal Gaz ithalatının serbest bırakılması ile Türkiye önemli bir gaz ticaret merkezi haline gelecektir ve bu kapsamda, transit iletime ilişkin mevzuat çalışmalarının tamamlanması beklenmektedir. • Türkiye, dünya genelinde enerji yatırımı yapmak için en uygun ülkelerdendir.

25. Yeni Elektrik Piyasası Kanunu

26. 4562 Sayılı OSB Kanunu Alt yapı tesisleri kurma, kullanma ve işletme hakkı Madde 20 – OSB’lerin ihtiyacı olan elektrik, su, kanalizasyon, doğalgaz, arıtma tesisi, yol, haberleşme, spor tesisleri gibi alt yapı ve genel hizmet tesislerini kurma ve işletme, kamu ve özel kuruluşlardan satın alarak dağıtım ve satışını yapma, üretim tesisleri kurma ve işletme hakkı sadece OSB’nin yetki ve sorumluluğundadır. Ancak, atıkların ortak arıtma tesisinin kabul edebileceği standartlara düşürülmesi amacıyla münferiden ön arıtma tesisi yapılması gerekir. OSB’de yer alan kuruluşlar, alt yapı ihtiyaçlarını OSB’nin tesislerinden karşılamak zorundadır. OSB’nin izni olmaksızın alt yapı ihtiyaçları başka bir yerden karşılanamaz ve bu amaçla münferiden tesis kurulamaz. Bu kuruluşlar kendilerine tahsis edilen alt yapı kullanma hakkını başka kuruluşlara devir ve temlik edemez ve başkalarının istifadesine tahsis edemez. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikte düzenlenir.

27. 4628 ve Yeni 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu / OSB • Organize sanayi bölgelerince yürütülebilecek faaliyetler (MADDE 13) • (1)12/4/2000 tarihli ve 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanununa göre kurulan organize sanayi bölgeleri tüzel kişiliklerinden Kurumun yönetmelikle belirleyeceği şartları sağlayanlar 6102 sayılı Kanun hükümlerine göre şirket kurma şartı aranmaksızın, onaylı sınırları içerisinde, Kurumdan üretim ve/veya dağıtım lisansı alarak üretim ve/veya dağıtım faaliyetlerinde bulunabilir. • (2) Dağıtım lisansı sahibi olmayan organize sanayi bölgesinin onaylı sınırları içindeki dağıtım faaliyeti, ilgili dağıtım şirketi tarafından yürütülür. Bu durumdaki organize sanayi bölgeleri, katılımcılarından dağıtım bedeli talep edemez, katılımcılarının serbest tüketici olmaktan kaynaklanan haklarını kullanmalarına ve elektrik piyasalarında faaliyet göstermelerine engel olamaz. • (3) Dağıtım lisansı sahibi organize sanayi bölgesi katılımcılarından serbest tüketici sınırını aşan tüketiciler, tedarikçilerini seçme hakkını, organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğine dağıtım bedeli ödemek kaydıyla kullanabilir.

28. 4628 ve Yeni 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu / OSB • (4) Organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğinin üretim veya dağıtım lisansı alması için sağlaması gereken özel şartlar, lisans alınmasına ilişkin usul ve esaslar, ürettiği veya serbest tüketici sıfatıyla temin ettiği elektrik enerjisinin; katılımcılarının kullanımına sunulmasına, dağıtım bedellerinin belirlenmesine, organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğinin bu madde kapsamında gerçekleştirebileceği faaliyetlere ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir. • (5) Dağıtım lisansı sahibi organize sanayi bölgesinin onaylı sınırları içerisinde olup, bedelsiz olarak veya sembolik bedelle TEDAŞ’a devredilen dağıtım tesislerinin mülkiyeti ve işletme hakları Kurul tarafından belirlenecek süre içerisinde devir tarihinden itibaren yapılan yatırım tutarlarının finansal maliyetlerinin eklenmesiyle bulunacak olan bedelle ilgili organize sanayi bölgesine devredilir. • (6) Organize sanayi bölgesi tüzel kişiliği, katılımcılarının elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla tüketim miktarına bakılmaksızın serbest tüketici sayılır.

29. 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunune değiştirdi ?

30. Yeni Elektrik Piyasası Kanunu? • 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, elektrik sektörünün ve piyasasının dinamik yapısına uyum amacıyla 2001 yılından beri 8 kez değiştirilmiş ve Kanun mevcut haliyle çok karmaşık hale gelmiş ve köklü değişiklik yapma ihtiyacı doğmuştur. • Bu bakımdan Kanun 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu adıyla yeniden yazılmış ve TBMM tarafından kabul edilmiştir.

31. Yeni Kanun Değişikliği Mevcut Kanun TEİAŞ Sistem İşletmecisi Piyasa İşletmecisi Taslak Kanun TEİAŞ EPİAŞ Sistem İşletmecisi Piyasa İşletmecisi

32. Yeni Kanun Değişikliği • Önlisans Uygulaması: Üretim tesislerine yönelik olarak, tüm idari ve bürokratik iş ve işlemlerin tamamlanması veya tesisin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkının elde edilebilmesi amacıyla lisanstan önce 24 aylık süre için verilmek üzere önlisans uygulaması getirilmektedir. • Henüz sonuçlandırılmamış üretim lisansı başvuruları önlisans başvurusu olarak kabul edilecektir.

33. Yeni Kanun Değişikliği • Otoprodüktör lisansı kaldırılıyor, ancak; • Üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin tesislerinde ürettiği enerjiyi iletim veya dağıtım sistemine çıkmadan kullanması kaydıyla (aynı barada olması) sahip olduğu, kiraladığı, finansal kiralama yoluyla edindiği veya işletme hakkını devraldığı tüketim tesislerinin ihtiyacını karşılamak için gerçekleştirdiği üretim, nihai tüketiciye satış olarak değerlendirilmez. • Otoprodüktör lisansı sahibi tüzel kişilere, mevcut lisanslarındaki hakları korunarak bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içerisinde resen ve lisans alma bedeli alınmaksızın üretim lisansı verilir.

34. Yeni Kanun Değişiklikleri • Hali hazırda serbest tüketicilere satışlar; üretim, toptan ve perakende satış lisansı sahipleri yoluyla yapılmaktadır. Serbest tüketici limitinin her yıl indirilmesi suretiyle Strateji Belgesinde belirtildiği üzere 2015 yılında tamamen sıfır olması öngörülmektedir. • Mevcut Toptan Satış ve Perakende Satış lisansları resen ve bedelsiz olarak tedarik lisanslarına dönüştürülecektir. Toptan Satış Lisansı Tedarik Lisansı Perakende Satış Lisansı

35. Yeni Kanun Değişiklikleri • Mevcut kanunda; lisanssız üretim kapsamında 500 kW ve altı kurulu gücünde yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olan elektrik üretimiyeni kanunda1 MW’ayükselmektedir. • Aynı şekilde kurulu gücü 50 kW ve altında olan mikrokojenerasyon tesislerinin kurulu güç sınırı 100 kW’a çıkmaktadır. 1 MW 0,5 MW 100 kW 50 kW

36. Yeni Kanun Değişiklikleri • Kamulaştırma kararları ve işlemleri mevcut kanunda EPDK tarafından yapılırken yeni kanunda; • Önlisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişilerin, önlisans ve lisansa konu faaliyetleri için gerekli olan kişilerin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlar, Hazineye ait taşınmazlar dışındaki kamu kurum veya kuruluşlarına ait taşınmazlar ve Hazinenin mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlar üzerinde irtifak hakkı tesisi, kullanma izni verilmesi veya kiralama yapılabilmesine ilişkin talepleri Kurum tarafından değerlendirilecek ve uygun görülmesi hâlinde Kurul tarafından kamu yararı kararı verilecek, • Kamulaştırma işlemleri ise üretim lisansı sahibi şirketler için Maliye Bakanlığı, dağıtım lisansı sahibi şirketler için ise TEDAŞ tarafından yapılacaktır.

37. Sonuç “Serbest piyasa oluşumu; rekabet olgusunun yerleştiği, özelleştirmede nihai hedeflere ulaşıldığı ve piyasanın kendi kendisini yönettiği ve piyasaların gözlendiği ancak karışılmadığı bir mekanizma kurulduğunda tamamlanmış olacaktır.”

38. Elektrik İletim/Dağıtım Şebekelerine OSB’lerin bağlantıları, Sistem kullanım ve bağlantı anlaşmaları uygulamaları Muhsin ERSOY Başkan Danışmanı OSBÜK Eğitim Programı Nisan 2013

39. Sunum planı • Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik çerçevesinde şebeke bağlantıları, • İletim sistem kullanım ve bağlantı anlaşmaları, cezai şartlar.

40. OSB’lerin Elektrik Sistemlerine Bağlantısı (Yönetmelik 12. madde) (1) Organize Sanayi Bölgeleri; • a) Mülkiyeti, işletme ve bakımı kendisine veya TEİAŞ’a ait transformatör/transformatörler ile iletim sistemine iletim gerilimi seviyesinden, • b) TEİAŞ’ın Transformatör Merkezlerinin (TM) şalt sahalarının orta gerilim barasına müstakil fider/ fiderlerden kendisine veya ilgili dağıtım şirketine ait hatlarla ya da, • c) Dağıtım Şirketine ait müstakil bir Dağıtım Merkezine (DM) bağlanır.

41. OSB’lerin Elektrik Sistemlerine Bağlantısı • (2) TEİAŞ, OSB’lerin iletim sistemine doğrudan veya Transformatör Merkezlerinin orta gerilim baralarına bağlantı ile ilgili taleplerinin karşılanmasında, OSB’leri dağıtım şirketi gibi değerlendirir. • (3) OSB, TEİAŞ veya ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi ile ilgili mevzuat hükümlerine göre tesis edilmiş bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları imzalar.

42. OSB’lerin Bağlantısı (1) 154 kV TEİAŞ 154/36 kV. TEİAŞ veya OSB’ye ait A TA 36 kV. Bu bağlantı ile elektrik tedarik eden OSB enerji bedeli ve İletim sistemine ait bedelleri öder. OSB fiderleri

43. OSB’lerin Bağlantısı (2-a) 154 kV TEİAŞ 154/36 kV. TEİAŞ veya OSB’ye ait A TA 36 kV. Bu bağlantı sahibi olarak elektrik enerjisi tedarik eden OSB enerji bedeli ve dağıtımsistemkullanımbedeli öder. A TA 36 kV. Dağıtım şirketleri fiderleri TM’lerin OG baralarına müştakil fiderle Dağıtım Şirketi hat ile bağlı OSB

44. OSB, Dağıtıma özel hattı ile bağlı madde 12 -b) OSB’lerin Bağlantısı (2-b) 154 kV TEİAŞ 154/36 kV. TEİAŞ veya OSB’ye ait A TA 36 kV. Bu bağlantı sahibi olarak elektrik enerjisi tedarik eden OSB enerji bedeli öder. A TA 36 kV. Dağıtım şirketleri fiderleri TM’lerin OG baralarına müstakil fiderle OSB özel hattı ile bağlı OSB

45. OSB’lerin Bağlantısı (3) 154 kV TEİAŞ YG/OG k V. A A 36 kV (DAĞITIM-TEDAŞ) • Dağıtım sistemine bağlı olarak elektrik enerjisi tedarik eden OSB enerji bedeli ve dağıtım sistem kullanım bedeli öder. A TA TEDAŞ DM Dağıtım Merkezine bağlı OSB OG ve AG

46. İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Yenilikler) • Teminat ve teminat tamamlama koşulları yeniden düzenlenmiştir. • Anlaşma kapsamındaki hak ve yükümlüklerin devir, temlik ve rehne konu edilemeyeceği hükme bağlanmıştır. • Cezai Şartlar • -Genel olarak cezalar sadeleştirilmiş, hükmünü yitirmiş ve uygulanamayan cezalar kaldırılmıştır. • -Fider Açma : • Cezai işleme tabi günlük fider açma sayısı sınırı 3’ten 4’e yükseltildi, aylık 12 açmaya kadar ceza uygulanmaması eklenmiştir. • Günlük fider açması 4’e çıkmayan fakat sebep olduğu açmalar tüm ay boyunca devam eden kullanıcılar için aylık 20 alt sınırı konulmuştur. • Test, tekrar kapama ve paralel arıza kapsamındaki fider açmaları kapsamdan çıkarıldı.

47. İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Yenilikler) • Maksimum Güç Aşımı • 12 misli ceza kaldırılarak anlaşmanın revize edileceği tarihe kadar ceza ödenmesi kararlaştırılmıştır. • Reaktif Ceza • Reaktif ceza uygulanamayan bir halden günlük maksimum %0,5 ve aylık maksimum %15 olacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. • Anlaşmanın Yenilenmesi • -Kullanıcıların yıl içerisinde 3 kere güç artırım talebinde bulunabilmesi sağlanmıştır. • -Güç artırım talebini değerlendirmesi için TEİAŞ’a 60 gün süre tanınmıştır. • -Yılda bir kere olması kaydıyla güç düşürme için revize yapılabilmesi imkanı sağlanmış, ayrıca yük aktarmaları nedeniyle oluşabilecek atıl trafo kapasitesi kullanımı nedeniyle oluşabilecek anlaşma gücü düşürümlerine imkan sağlanmıştır.

48. İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Cezai şartlar) • MADDE 9. CEZAİ ŞARTLAR: • Kullanıcının ilgili mevzuat, taraflar arasında imzalanan bağlantı anlaşması ve bu anlaşma hükümlerinin herhangi birini ihlal etmesi durumunda, TEİAŞ, aşağıda belirlenen cezai şartları uygular. TEİAŞ’ın uğradığı zararlar ayrıca tazmin edilir. • Aşağıdaki ihlallerin tespitine ilişkin olarak TEİAŞ'a ait trafo merkezlerinde; fider açma sayıları, reaktif enerji ve maksimum enerji alış/veriş miktarının tespitine yönelik dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi tarafından kurulması talep edilecek izleme sistemlerine TEİAŞ tarafından gerekli izin verilir.

49. İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Cezai şartlar)

50. İletim Sistem Kullanım Anlaşması (Cezai şartlar)