كارگاه آموزش مهارت خودآگاهي به نوجوانان

1. كارگاه آموزش مهارت خودآگاهي به نوجوانان دكتر جواد محمودي قرائي فوق تخصص روان پزشكي كودك و نوجوان استاديار دانشگاه علوم پزشكي تهران

2. خود آگاهي بمعني شناخت خود و آگاهي از توانائي ها و ضعف ها است. شناخت احساسات، توانائي نام گذاري آنها، شناخت افكار و رفتار در موقعيت هاي مختلف، شناسائي نقاط و قوت و ضعف و نيز شناخت هويت و ارزش ها از جمله موضوعاتي است كه در بحث خود آگاهي مطرح است.

3. توانائي پايش لحظه به لحظه احساسات و نيز شناخت تصوري كه فرد از خويشتن خويش دارد و درك هويت خويش كليد بصيرت روانشناختي و درك خويشتن است. • بعلاوه فرد يك تصوير دلخواه از خويشتن خود نيز دارد و هرچه تصوير فعلي به تصوير دلخواه نزديك ترباشد اعتماد بنفس فرد بهتر خواهد شد.

4. احساس ارزش به خويشتن و يا عزت نفس در واقع تأييد و پذيرشي است كه شخص نسبت به خويشتن احساس مي كند. • قدم اول در ارتقاي عزت نفس كمك به كودك و نوجوان در ارزيابي خود يا خود آگاهي مي باشد. در اين مجموعه سعي شده است روش هائي را براي ارتقاي مهارت نوجوانان در خود آگاهي معرفي كنيم.

5. جلسه اول فعاليت اول: • معرفي خود و تعيين قوانين گروه: اهداف: • آشنائي افراد گروه با يكديگر • آگاهي اعضاي گروه از اهداف جلسه • تعيين قوانين گروه بمنظور ايجاد فضائي امن براي گفتگو ابزار مورد نياز: • پازل • برگه معرفي اهداف و قوانين

6. روش كار: • از اعضا مي خواهيم نامشان، سن و برخي علائق شان را روي قطعات پازل بنويسند و بعد از اتمام كار آن را براي گروه بخوانند در نهايت قطعات را سرهم كنيد و پازل را تكميل كنيد. مي توانيد از پازلي با تصوير يك گل استفاده كنيد. • در مرحله بعد در مدت 5 دقيقه راجع به اهميت موضوع خودشناسي و اين مهارت براي نوجوانان توضيح دهيد و اهداف جلسه و مراحل آن را توضيح دهيد. در نهايت در مورد اهميت تعيين قوانين توضيح دهيد. سپس از يك از نوجوانان بخواهيد برگه اهداف و قوانين را براي سايرين قرائي كرده و ديگران تكرار كنند.

7. فعاليت دوم: • باز كردن يخ ها اهداف: • آشنائي بيشتر افراد با يكديگر و آگاهي از نگرش ها، علائق و خواسته هاي خودشان • فراهم آوردن شرايطي كه افراد بهتر بتوانند درباره خودشان گفتگو كنند. ابزار: • برگه سؤالات خودآگاهي

8. روش كار • براي اعضا توضيح دهيد كه مي خواهيد سؤالاتي را از آنها بپرسيد و چنانچه مايل نباشند به يك سؤال جواب دهند مي توانند اعلام كنند و شما مي توانيد سؤال بعدي را بپرسيد. سپس با استفاده از برگه سؤالات خودآگاهي از هريك از اعضا يك سؤال بپرسيد. دقت كنيد سؤالات را به ترتيبي كه نوشته شده است قرائت كنيد. سؤالات به ترتيبي قرار گرفته اند كه در ابتدا سؤالات خنثي از نظر عاطفي و سپس به تدريج سؤالاتي با بار عاطفي و متمركز بر وضعيت اينجا و اكنون قرار گرفته اند. در نهايت در مورد احساس و نگرش نوجوانان نسبت به اين تمرين سؤال كنيد.

9. فعاليت سوم: • خود شناسي اهداف: • آگاهي افراد از احساسات، نگرش ها، علائق و اهداف خودشان • آشنائي افراد از احساسات، عقايد، علائق و اهداف ديگران و پي بردن به شباهت ها و تفاوت هاي خود و ديگران ابزار • كارت هاي خودآگاهي با جملات ناتمام

10. روش كار: • براي اعضا توضيح دهيد كه كارت هائي در اختيار داريد كه بر روي آنها يك جمله ناتمام نوشته شده است. هر فردي بايد يك كارت را برداشته و جمله آن را خوانده و آن را كامل كند. چنانچه فردي مايل نبود جمله اي را بخواند مي تواند كارت ديگري بردارد. بعد از خواندن يك جمله مي توانيد نظر سايرين را نيز در اين مورد جويا شويد در پايان از افراد در مورد اين تمرين باز خورد بگيريد.

11. فعاليت چهارم: • آرزوها/ترس ها اهداف: • آشنائي افراد با آرزوهاي خود • آشنائي افراد از ترس هاي شان • آشنائي با آرزوها و ترس هاي ديگران و پي بردن به شباهت ها و تفاوت هاي شان با ديگران ابزار • برگه هاي آرزوها/ترس ها • خودكار

12. روش كار • نوجوانان را دو به دو دسته بندي كنيد به هر نفر يك برگه بدهيد و به افراد 5 دقيقه فرصت دهيد برگه ها پر كنند. سپس هريك از افراد مي بايست آنچه را كه نوشته است را با نفر نفر مقابل مطرح نمايد. در پايان نفر مقابل مي بايست در مورد آرزو ها و ترس هاي دوستش براي گروه توضيح دهد. در پايان نظرات گروه را در مورد اين تمرين جويا شويد.

13. فعاليت پنجم (تمرين منزل): • توانائي هاي من اهداف: • آشنائي افراد با آرزوهاي خود • اشنائي افراد از ترس هاي شان • اشنائي با آرزوها و ترس هاي ديگران و پي بردن به شباهت ها و تفاوت هاي شان با ديگران ابزار • برگه هاي توانائيها/ضعف ها • خودكار

14. روش كار: • به هريك از نوجوانان يك برگه بدهيد و به افراد 5 دقيقه فرصت دهيد برگه ها پر كنند. سپس هريك از افراد مي بايست آنچه را كه نوشته است را با گروه مطرح نمايد. به گروه اجازه به دهيد در مورد هر فرد نظر بدهند.

15. جلسه دوم • جلسه را با مروري بر جلسه قبل آغاز كنيد. از اعضا بخواهيد در مورد توانائي ها و ضعف هاي شان مطابق آنچه در برگه هاي تمرين منزل نوشته اند براي گروه توضيح دهند.

16. فعاليت ششم: • هويت من اهداف: • آشنائي افراد با جنبه هاي مختلف هويت خود • آگاهي افراد از علائق و اهداف خود ابزار • تابلو وايت بورد • ماژيك • برگه هويت من • خودكار

17. روش كار: • در مورد مفهوم هويت و اجزاي آن از طريق بارش افكار نظرات اعضا را جويا شويد. نظرات را روي تابلو بنويسيد. در نهايت از طريق يك سخنراني كوتاه نظرات را جمع بندي كنيد. سپس برگه هاي هويت من را در اختيار افراد قرار دهيد و بخواهيد در آن را تكميل كنند. سپس به هر فرد از افراد گروه اجازه دهيد 2 دقيقه در اين مورد صحبت نمايد. مي توانيد نظرات گروه را در هر مورد جويا شويد.

18. فعاليت هفتم: • ارزش ها اهداف: • آشنائي افراد با مفهوم ارزش ها • آگاهي افراد از نحوه ي شكل گيري ارزش ها در زندگي • آگاهي افراد از ارزش هاي خودشان • آگاهي افراد از اين كه ارزش ها چگونه مي توانند در زندگي آن ها تأثير گذار باشند. ابزار: • تابلو وايت بورد • ماژيك

19. روش كار: • در مورد مفهوم ارزش و اينكه به چه چيزي ارزش گفته مي شود، نظرات افراد را از طريق تكنيك بارش افكار جويا شويد و فهرستي از ارش هاي افراد تهيه كنيد. سپس درباره اهميت ارزش ها، اينكه ارزش ها چگونه شكل مي گيرند و اينكه ارزش ها چگونه بر اعتماد به نفس افراد تأثير مي گذارند از طريق بحث گروهي نظرات اعضا را جويا شويد. در نهايت با يك سخنراني كوتاه موضوعات را جمع بندي نمائيد.

20. فعاليت هشتم: • منابع حمايتي من اهدف • آگاهي افراد از منابع حمايتي خود و اينكه در چه زمان هائي مي توانند از آن ها بهره مند شوند. ابزار • برگه چرخ حمايت

21. روش كار: • براي اعضاي گروه در مورد اهميت استفاده از منابع حمايتي در لحظه هاي دشوار و در مورد لزوم شناخت منابع حمايتي توضيح دهيد. سپس برگه هاي چرخ حمايتي را در اختيار آنها قرار دهيد و از آن ها بخواهيد محل هاي خالي را پر كنند. سپس اعضا مي بايست در مورد منابع حمايتي خود و اينكه چه زماني مي توانند از آن ها استفاده كنند براي گروه توضيح دهند.

22. تمرين منزل: • كتابي درباره من اهداف: • تشويق افراد به تفكر در مورد زندگي شان و شناخت خود وسايل مورد نياز • دفترچه ياد داشت • خودكار

23. روش كار: • به هر يك ار اعضا يك دفترچه بدهيد. از آنها بخواهيد روي جلد آن اسم خود را نوشته و عنوان آن را "كتابي درباره من" بگذرند. • سپس كتاب را به فصول مختلفي تقسيم كنيد مثل علائق من، آرزوهاي من، احساسات من، توانائي هاي من، آنچه كه دوست ندارم، آنچه من را خوشحال مي كند، خانواده من، سرزمين من، عقايد من. از اعضا بخواهيد هر فصل را كامل كنند و براي جلسه بعد بياورند.