Understanding Textual Genres and Types in Writing

2. Συνοχή, πληροφορητικότητα, συνεκτικότητα, προθετικότητα και περιστασιακότητα διακειμενικότητα, αποδεκτότητα.  Τα κριτήρια αυτά θεωρούμε ότι συμβάλλουν στη συνειδητοποίηση του τρόπου οργάνωσης, σύστασης και κατανόησης ενός κειμένου, νοούμενου ΟΧΙ ως απλής συμπαράθεσης προτάσεων, αλλά ως ενότητας λόγου με λειτουργικό χαρακτήρα.

3. • Kάθε κείμενο εντάσσεται μαζί με τα ομοειδή του σε μια ευρύτερη κατηγορία κειμενικού είδους (genre) (π.χ. μιντιακά: διαφημιστικά, θεσμικά: εκπαιδευτικά) ή, ακόμη γενικότερα, σ’ έναν κειμενικό τύπο (text type) (π.χ. αφήγηση, περιγραφή, επιχειρηματολογία, λογοτεχνία). • Τόσο το κειμενικό είδος όσο και ο κειμενικός τύπος συνοψίζονται και ενεργοποιούνται ως νοητικά σχήματα.

4.  Διακειμενικότητα είναι η γνώση των χαρακτηριστικών ομοειδών κειμένων που ανακαλούν, μέσω νοητικών σχημάτων, πομπός και δέκτης κατά την παραγωγή και ερμηνεία του.  Τα είδη λόγου/κειμενικά είδη/κειμενικοί τύποι έχουν διακριτικά (γλωσσικά και μακροδομικά) χαρακτηριστικά, ανάλογα με το σκοπό που καθένα επιδιώκει να πραγματοποιήσει:  Π.χ. ένα λογοτεχνικό κείμενο (αισθητική απόλαυση) είναι άμεσα και εμφανώς διακριτό από μια επιστημονική περιγραφή (λογική τεκμηρίωση).  Κάθε μέλος μιας κοινότητας, για να λειτουργεί αποτελεσματικά, πρέπει να γνωρίζει τις γλωσσικές και δομικές συμβάσεις των ειδών λόγου (πρβ. τεχνική περιγραφή Vs εξιστόρηση)

5. Μεταξύ των συνηθέστερων και πιο αντιπροσωπευτικών ειδών λόγου (κειμενικών τύπων όπως πλέον έχει επικρατήσει) είναι:  η αφήγηση  η περιγραφή  η επιχειρηματολογία  η λογοτεχνία

6. Parker, C.A. (2011) Conflict-dialogue pedagogies as learning opportunities for ethnocultural minority immigrant students. In C. Broom (Ed.), Citizen Parker, C.A. (2011) Conflict-dialogue pedagogies as learning opportunities for ethnocultural minority immigrant students. In C. Broom (Ed.), Citizen  H αφήγηση χρησιμοποιείται συνήθως σε, παραμύθια, προσωπικές εξιστορήσεις, ιστορικές εξιστορήσεις, δημοσιογραφικά ρεπορτάζ κτλ.  H περιγραφή χρησιμοποιείται συνήθως σε προσωπικές περιγραφές, τεχνικές περιγραφές, επιστημονικές/πληροφοριακές αναφορές κτλ.  H επιχειρηματολογία χρησιμοποιείται συνήθως σε δοκίμια, κριτικές ανασκοπήσεις, αντιπαραθετικές συζητήσεις κτλ.  H λογοτεχνία χρησιμοποιείται συνήθως σε μυθιστορήματα, ποιήματα κτλ.

7.  Η αφήγηση σε γενικές γραμμές συνίσταται στην κωδικοποίηση παρελθοντικών γεγονότων.  Σε αντίθεση με το στατικό χαρακτήρα της περιγραφής, η οποία παρουσιάζει τα αντικείμενά της ουσιαστικά εκτός χρόνου, η αφήγηση έχει δυναμικό χαρακτήρα, καθώς μεταφέρει την εξέλιξη και μεταβολή των γεγονότων.  Οι επικοινωνιακοί στόχοι της αφήγησης είναι ποικίλοι και εκτείνονται από τη διασκέδαση έως και την προσπάθεια να πεισθεί ο αποδέκτης.

8.  Η περιγραφή βασίζεται στην αναφορική λειτουργία της γλώσσας και αποσκοπεί στη λεκτική αναπαράσταση προσώπων, αντικειμένων ή καταστάσεων.  Σε αντίθεση με το δυναμικό χαρακτήρα της αφήγησης, η περιγραφή παρουσιάζει τα αντικείμενά της στατικά, ουσιαστικά εκτός χρόνου.  Η περιγραφή αποδίδει το είναι ενώ η αφήγηση το γίγνεσθαι της φυσικής/κοινωνικής πραγματικότητας.

9.  Διακρίνουμε τις τυπικές, περισσότερο αντικειμενικές, από τις προσωπικές, καθημερινές, περισσότερο υποκειμενικές περιγραφές.  Η φορά που συνήθως ακολουθείται στην τυπική περιγραφή είναι η εξής: Στην αρχή ονομάζεται ό,τι πρόκειται να περιγραφεί, στη συνέχεια κατηγοριοποιείται, και μετά αναφέρονται τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, οι ιδιότητες των γνωρισμάτων του κ.ο.κ.

10. Ονομασία Οι θαλάσσιες χελώνες είναι ψυχρόαιμες. Η θερμοκρασία του σώματός τους εξαρτάται από το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Κατηγοριοποίηση Έχουν ένα κέλυφος σαν σκληρό κουτί, που προστατεύει το μαλακό μέρος του σώματος και τα όργανα. Αποτελείται από ένα ραχιαίο τμήμα και από ένα χαμηλότερο κοιλιακό. Οι θαλάσσιες χελώνες κρύβονται μέσα στο καβούκι τους όταν θέλουν να προστατευτούν. Έχουν τέσσερα άκρα-πτερύγια που τις βοηθούν να κολυμπούν. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και ιδιότητες

11.  Οι προσωπικές, καθημερινές περιγραφές συχνά αποκλίνουν από την αυστηρή δομή.  Η περιγραφή που κάνει ένα παιδί για ένα παιχνίδι του μπορεί να ξεκινήσει με την ονομασία και την κατηγοριοποίησή του (ζωάκι, κούκλα, αυτοκίνητο κτλ.) και να συνεχίσει με την εμφάνισή του (χρώμα, σχήμα, μέγεθος κτλ.).  Επιπλέον όμως μπορεί να αναφερθεί στη σχέση που έχει με το παιχνίδι, στον τρόπο με τον οποίο το χρησιμοποιεί κτλ.  Παρουσιάζεται δηλαδή και η ανάμειξη του περιγράφοντος με το περιγραφόμενο.

12.  Οι προσωπικές, καθημερινές περιγραφές αναφέρονται συνήθως σε μεμονωμένα πράγματα, π.χ. στο αγαπημένο μου παιχνίδι, στο σπίτι μου, στο αυτοκίνητό μου κτλ.  Αντίθετα, οι τυπικές περιγραφές αναφέρονται συνήθως σε κατηγορίες πραγμάτων, π.χ. στις χελώνες, στα ηφαίστεια, στους μαγνήτες, στα ονοματικά σύνολα, στα φωνήματα κτλ.

13.  Η περιγραφή χρησιμοποιείται σε διάφορες περιστάσεις, όπως σε κείμενα επιστημονικών εγχειριδίων, συμβολαιογραφικών πράξεων, μικρών αγγελιών, διαφημιστικών φυλλαδίων, τουριστικών οδηγών, αλλά και σε λογοτεχνικά κείμενα.  Ο τρόπος της περιγραφικής ανάπτυξης ποικίλλει ανάλογα με την περίσταση και προσαρμόζεται σε αυτήν. Παραδείγματα:  Η περιγραφή ενός αρχαίου ναού από μια ξεναγό (στοιχειώδεις επιστημονικές λεπτομέρειες) Vs η διεξοδική περιγραφή του ίδιου ναού από έναν αρχαιολόγο σε ένα συνέδριο  Περιγραφές σε μικρές αγγελίες (σύντομες) Vs περιγραφές σε διαφημιστικά φυλλάδια (εκτεταμένες)  Περιγραφές σε μικρές αγγελίες και διαφημίσεις (ελκυστικές για αναγνώστη) Vs περιγραφές σε συμβόλαιο (εκτεταμένες και αντικειμενικές).

14.  Ο ενεστώτας, ως άχρονος χρόνος.  Συντακτικές δομές με τα ρήματα είμαι και έχω  παρουσιάζουν σταθερές καταστάσεις των περιγραφόμενων αντικειμένων  Κυριαρχεί το τρίτο πρόσωπο, αναδεικνύοντας το αντικείμενο της περιγραφής.  Αναγκαία η εξοικείωση με ειδικό λεξιλόγιο (λ.χ. νομική, ιατρική, γλωσσολογική ορολογία).  Συχνή είναι η παρουσία τροποποιητών, δηλαδή προσαρτημάτων που εμπλουτίζουν και καθιστούν ακριβέστερο τον πυρήνα ενός ονοματικού ή ρηματικού συνόλου, όπως επίθετα, επιρρήματα, αριθμητικά κ.ά..  Για την περιγραφή περίπλοκων συνήθως αντικειμένων χρησιμοποιείται η μεταφορά ή η παρομοίωση όπως λ.χ. «έχουν ένα κέλυφος σαν σκληρό κουτί».

15.  H επιχειρηματολογία βασίζεται σε λογικούς μηχανισμούς και αποσκοπεί να πείσει τον αποδέκτη για κάποιο επίμαχο ζήτημα. Πρδ.: Επίμαχο ζήτημα: τι είδους σώμα είναι η γη; αυτόφωτο ή ετερόφωτο; [Α] Η γη είναι πλανήτης. [Β] Άρα, η γη είναι ετερόφωτο σώμα. [Α] (πληροφοριακά δεδομένα) → [Β] (ισχυρισμός)  Η ομαλή και έγκυρη μετάβαση από τα δεδομένα στον ισχυρισμό γίνεται με την επίκληση μιας εγγυητικής μαρτυρίας η οποία συνήθως προϋποτίθεται και δεν είναι παρούσα στο κείμενο. Πρδ. Η γη είναι πλανήτης. Άρα, η γη είναι ετερόφωτο σώμα. Δεδομένου ότι Όλοι οι πλανήτες είναι ετερόφωτα σώματα

16.  Το επιχειρηματολογικό μοντέλο προτάθηκε από τον Toulmin και στηρίζεται στους αρχαίους κανόνες του παραγωγικού συλλογισμού:  Αν οι προκείμενες είναι αληθείς, τότε και το συμπέρασμα του συλλογισμού είναι αληθές·  Αν οι προκείμενες είναι ψευδείς, τότε και το συμπέρασμα είναι ψευδές. Όλοι οι πλανήτες είναι ετερόφωτα σώματα. 1η προκείμενη Εγγυητική μαρτυρία Η γη είναι πλανήτης. 2η προκείμενη Πληροφοριακά δεδομένα Άρα η γη είναι ετερόφωτο Συμπέρασμα Ισχυρισμός σώμα.

17.  Ένα συμπέρασμα από συγκεκριμένες προκείμενες μπορεί να αξιοποιηθεί στη συνέχεια του κειμένου ως επόμενη προκείμενη, διαμορφώνοντας έτσι μια επιχειρηματολογική αλυσίδα.  Οι προϋποτιθέμενες προκείμενες (εγγυητικές μαρτυρίες) αντιπροσωπεύουν κοινά αποδεκτή γνώση, η οποία συχνά είναι δυνατό να εμπεριέχει αξιολογήσεις που βασίζονται συνήθως στο κοινωνικό σύστημα αξιών.  Πολιτισμικές-κοινωνικές παραδοχές  όπως η εγκυρότητα των επιστημονικών πορισμάτων ή η προτίμηση του πλούτου, της ομορφιάς, της υγιεινής διατροφής, της εργατικότητας. αποτελούν τους αξιολογικούς, ιδεολογικούς κοινούς τόπους που συχνά και ασυνείδητα επικαλούμαστε κατά την επιχειρηματολογία.

18.  Στην κοινωνική αξιολόγηση οφείλεται η νοητική παραδοχή/προκείμενη «Οι Αλβανοί είναι κακοποιοί και μας τρομάζουν» που προϋποθέτουμε για την ερμηνεία ενός εκφωνήματος του τύπου «Ένα παιδί είδε στο δρόμο έναν Αλβανό, [άρα τρόμαξε] και το ’βαλε στα πόδια». Πρδ. Για τη θέση αυτή έχουμε δύο υποψήφιους: έναν δικό μας και έναν Αλβανό.  Συνδηλώσεις: «δικός μας» = Έλληνας, άνθρωπος εμπιστοσύνης· «Αλβανός» = αφερέγγυος  Ο συλλογισμός που λανθάνει είναι περίπου ο εξής: «Οι Έλληνες, σε αντίθεση με τους Αλβανούς, είναι άνθρωποι εμπιστοσύνης. Ο ένας από τους δύο υποψήφιους είναι Έλληνας και ο άλλος Αλβανός. Άρα θα προτιμήσουμε τον Έλληνα (τον δικό μας)».

19. Η επιχειρηματολογία χρησιμοποιείται σε επικοινωνιακές περιστάσεις όπως είναι τα επιστημονικά εγχειρίδια, οι πολιτικές αντιπαραθέσεις, τα γράμματα διαμαρτυρίας σε εφημερίδες, οι απολογισμοί έργων, οι διαφημίσεις κ.ά.

20.  Επιστημικά ρήματα και εκφράσεις που εισάγουν μετριασμένους ισχυρισμούς, όπως «πιστεύω», «νομίζω», «θεωρώ», «υποθέτω», «κατά τη γνώμη μου».  Κειμενικοί δείκτες σύζευξης για τη συνάρτηση των επιμέρους προκείμενων, αλλά και αυτών με το συμπέρασμα/ισχυρισμό, όπως και, επίσης, πρώτον, δεύτερον, από τη μια, από την άλλη, επειδή, διότι, αφού, άρα, αλλά, ωστόσο, επομένως, λοιπόν, συνεπώς.  Ονοματοποιήσεις, δηλαδή μετα-σχηματισμοί της ρηματικής σύνταξης σε ονοματική, λ.χ. «το να κλέβει κανείς αυτοκίνητα...» ή «η κλοπή αυτοκινήτων...», ώστε να είναι δυνατή η συλλογιστική διαχείριση των σχετικών εννοιών.  Παθητική φωνή, η οποία εξασφαλίζει ύφος ουδετερότητας, λ.χ. «είναι κοινά παραδεκτό», «όπως έχει υποστηριχθεί» κλπ.

21.  Κεντρικό χαρακτηριστικό κάθε λογοτεχνικού κειμένου είναι το ύφος.  Κάθε εκφορά λόγου διαμορφώνεται από τις ιδιαίτερες γλωσσικές επιλογές του ομιλητή και κατά συνέπεια συνιστά μια μορφή ύφους. Buffon: «το ύφος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος».  Η διαφοροποίηση του καθημερινού από το λογοτεχνικό λόγο εντοπίζεται στη σωρευτική και συστηματική παρουσία υφολογικών επιλογών που αποκλίνουν τόσο από την πρότυπη όσο και από την καθημερινή γλώσσα, κατόπιν συνειδητής προσπάθειας  Σε αντίθεση με τον αυτοματισμό (automatization), τη συμβατική, συνήθη επικοινωνία του καθημερινού λόγου, που αρκείται σε περιορισμένες και προβλέψιμες υφολογικές επιλογές, το λογοτεχνικό λόγο διακρίνει ο απο- αυτοματισμός, η χρήση της γλώσσας με τέτοιον τρόπο που να προσελκύει την προσοχή και να δίνει την αίσθηση του ασυνήθιστου, του μη αυτοματοποιημένου.

22. Συνοχή, πληροφορητικότητα, συνεκτικότητα, προθετικότητα και περιστασιακότητα διακειμενικότητα, αποδεκτότητα.  Τα κριτήρια αυτά θεωρούμε ότι συμβάλλουν στη συνειδητοποίηση του τρόπου οργάνωσης, σύστασης και κατανόησης ενός κειμένου, νοούμενου ΟΧΙ ως απλής συμπαράθεσης προτάσεων, αλλά ως ενότητας λόγου με λειτουργικό χαρακτήρα.

23.  Η αποδεκτότητα ενός κειμένου εξαρτάται από την ικανότητα του δέκτη να αναγνωρίσει σε αυτό κάποιους από τους παράγοντες κειμενικότητας, όπως είναι  οι συνοχικοί δεσμοί στην επιφάνεια του κειμένου --> ΣΥΝΟΧΗ  η ισόρροπη αναλογία γνωστών και νέων πληροφοριών στην επιφάνεια του κειμένου --> ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ  η συνεκτική συσχέτιση του κειμένου με την κατάλληλη εξωκειμενική γνώση/νοητικό σχήμα--> ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ  οι λειτουργίες που επιτελούν οι κειμενικές του ενότητες και η μεταξύ τους συνάφεια--> ΠΡΟΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ  η ομαλή προσαρμογή ενός κειμένου σε μια επικοινωνιακή περίσταση--> ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΟΤΗΤΑ  το είδος ή ο συνδυασμός κειμενικών τύπων στο οποίο εντάσσεται το κείμενο--> ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ

24.  Δεν είναι απαραίτητο ένας δέκτης να διαπιστώνει κάθε φορά την ύπαρξη όλων των διαστάσεων κειμενικότητας για να αποδεχτεί ένα κείμενο ως τέτοιο.  Πρέπει όμως κάθε φορά να αναγνωρίζει εκείνους τους παράγοντες που δικαιολογούν γιατί τα συγκεκριμένα γλωσσικά στοιχεία που προσλαμβάνει έχουν ενότητα και νόημα.  Τα ίδια γλωσσικά στοιχεία δεν αποτελούν αναγκαστικά κείμενο για όλους τους αποδέκτες του

25. ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

26.  Οι διαφορές μεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου σε γενικές γραμμές οφείλονται στις διαφορετικές συνθήκες παραγωγής τους:  Απροσχεδίαστος Vs Προσχεδιασμένος  Πλαισίωση vs Αποπλαισίωση  Επαφικότητα Vs Μη επαφικότητα

28.  Γλωσσικό έλλειμμα (δηλ. έλλειμμα στο γλ. σύστημα) – περιορισμένος κώδικας < συνάρτηση με κατώτερα κοινωνικά στρώματα   στρατηγικές προφορικού λόγου (δηλ. προϋποθετική, απροσχεδίαστη, επαφική γλωσσική χρήση) < συνάρτηση με πυκνά και πολυνήματα δίκτυα συλλογικότητας και αλληλεγγύης και με την ταυτότητα του ΕΜΕΙΣ  Απουσία γλωσσικού ελλείμματος – επεξεργασμένος κώδικας < συνάρτηση με ανώτερα κοινωνικά στρώματα  στρατηγικές γραπτού λόγου (δηλ. μη – προϋποθετική, προσχεδιασμένη, μη επαφική γλωσσική χρήση) < συνάρτηση με ανοιχτά, ατομοκεντρικά δίκτυα και με την ταυτότητα του ΕΓΩ

29. Δύο βασικοί τρόποι προσέγγισης της γλώσσας: Ο πρώτος:  έχει στο επίκεντρό του την πρόταση ως αφηρημένη δομή  επιχειρεί τον προσδιορισμό του γραμματικά ορθού σχηματισμού της πρότασης  επιδιώκει την περιγραφή και ερμηνεία των αμιγώς γλωσσικών φαινομένων  δεν λαμβάνει συστηματικά υπόψη τα συμφραζόμενα. Ο δεύτερος:  έχει στο επίκεντρό του κάθε απόσπασμα λόγου ή αλλιώς τις κειμενικές προτάσεις  ενδιαφέρεται για κάθε κειμενικό απόσπασμα που αποκτά σύσταση και νόημα συναρτώμενο με τα συμφραζόμενα, με ό,τι δηλαδή το περιβάλλει (είτε είναι ένα άλλο απόσπασμα λόγου, είτε η εξωγλωσσική περίσταση και οι συμμετέχοντες σε αυτήν, είτε ακόμα η κοινή γνώση των συνομιλητών για τον κόσμο).

30. Μπορούμε να προσδιορίσουμε την έννοια κείμενο: λέγοντας ότι πρόκειται για μία συγκεκριμένη γλωσσική χρήση, για μία ενότητα λόγου με λειτουργικό χαρακτήρα.  ΔΗΛΑΔΗ: η πραγματωμένη γλώσσα μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο συμφραζομένων επιτελεί μια συγκεκριμένη «δουλειά», εκφέρεται με ένα συγκεκριμένο στόχο.  Κάθε ενότητα λόγου (προφορικού ή γραπτού) που παίζει κάποιο ρόλο σε ένα πλαίσιο συμφραζομένων (π.χ. επιχειρεί να πληροφορήσει κάποιον, να ρωτήσει κάτι, να πείσει για κάτι) θα την θεωρούμε κείμενο.

31.  Από τη λέξη και τη μορφολογία της  στην πρόταση και τη σύνταξή της  στο κείμενο και τη σύστασή του  στην ιδεολογική συγκρότηση του κειμένου και τη σύλληψή του ως μέσο κατασκευής ταυτοτήτων

32. ο κριτικός γραμματισμός για να λειτουργήσει -με όποιον τρόπο-πρέπει να στηθεί σε στέρεες κειμενογλωσσολογικές βάσεις ο κριτικός γραμματισμός για να λειτουργήσει -με όποιον τρόπο-πρέπει να στηθεί σε στέρεες κειμενογλωσσολογικές βάσεις ο κριτικός γραμματισμός για να λειτουργήσει -με όποιον τρόπο-πρέπει να στηθεί σε στέρεες κειμενογλωσσολογικές βάσεις ο κριτικός γραμματισμός για να λειτουργήσει -με όποιον τρόπο-πρέπει να στηθεί σε στέρεες κειμενογλωσσολογικές βάσεις 2011: Πρόγραμμα Σπουδών με βάση τον κριτικό γραμματισμό  Στόχος είναι η διαμόρφωση ενός κριτικού υποκειμένου το οποίο θα είναι σε θέση να κατανοεί πώς λειτουργούν ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ στα οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικοπολιτισμικά και ιδεολογικά τους συμφραζόμενα.  Έμφαση στη σχέση του κειμένου με ιδεολογίες, ταυτότητες, σχέσεις εξουσίας  Εκτενές παράδειγμα: Ρευστός ρατσισμός και κριτικός γραμματισμός * Ο κριτικός γραμματισμός για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά πρέπει να βασίζεται σε στέρεες κειμενογλωσσολογικές βάσεις

33. 1. Συνοχή, 2. πληροφορητικότητα, 3. συνεκτικότητα, 4. προθετικότητα, 5. διακειμενικότητα, 6. περιστασιακότητα και 7. αποδεκτότητα.  Τα κριτήρια αυτά θεωρούμε ότι συμβάλλουν στη συνειδητοποίηση του τρόπου οργάνωσης, σύστασης και κατανόησης ενός κειμένου, νοούμενου ΟΧΙ ως απλής συμπαράθεσης προτάσεων, αλλά ως ενότητας λόγου με λειτουργικό χαρακτήρα.

34.  Είναι η κειμενική σύνδεση που προκύπτει όταν παρατηρείται σημασιολογική σχέση μεταξύ κάποιων κειμενικών στοιχείων, και συχνά όταν η ερμηνεία ενός κειμενικού στοιχείου εξαρτάται από κάποιο ή κάποια άλλα στοιχεία του ίδιου κειμένου

35. Σχέσεις που συνάπτονται από (κάποιο ή κάποια) μεμονωμένα στοιχεία Σχέσεις μεταξύ μηνυμάτων Λεξικογραμματικά μέσα Σημασιολογικές σχέσεις Λεξικογραμματικά μέσα Σημασιολογικές σχέσεις Υποκατάσταση (= αντωνυμίες, επιρρήματα, εκφράσεις αντικατάστασης) Ομοιοαναφορικότητα Προσθετική Αντιθετική Αιτιακή Συμπερασματική Χρονική Ανακλαστική Δείκτες σύζευξης (σύνδεσμοι, επιρρήματα, φράσεις) Ομοιοταξινόμηση Έλλειψη Εκφράσεις συνωνυμίας, αντίθεσης, υπω/υπερωνυμίας, μερωνυμίας. Ομοιοεκτατικότητα Επανάληψη.

36.  Είναι ο παράγοντας που μας υποδεικνύει ότι, για να είναι αποδεκτό, ένα κείμενο πρέπει να περιέχει για τους συγκεκριμένους αποδέκτες του γνωστές και νέες πληροφορίες  ισορροπημένη διαδοχή γνωστών και νέων πληροφοριών  Το θέμα, φορέας συχνά της παλιάς, γνωστής πληροφορίας [λιγότερο πληροφοριακό περιεχόμενο], τοποθετείται στο σημείο εκκίνησης της πρότασης ή γενικότερα του μηνύματος  Το ρήμα, φορέας συχνά της νέας πληροφορίας [περισσότερο και σημαντικότερο πληροφοριακό περιεχόμενο] που αναφέρεται στο θέμα, ακολουθεί.  Κατά την ανάπτυξη ενός κειμένου παρατηρούνται οι εξής τρόποι διαδοχής πληροφοριών:1. Γραμμική ανάπτυξη, 2. Διατήρηση μιας πληροφορίας ως θεματικής, 3. Επαναφορά πτυχών ή συστατικών μιας θεματικής πληροφορίας

37. Όταν τα κείμενα αποκτούν την ενότητά τους όχι από ρητούς, ανιχνεύσιμους δεσμούς, αλλά από την οικοδόμηση σχέσεων ανάμεσα στο κειμενικό τους σώμα και στις άρρητες γνωστικές/νοητικές τους προϋποθέσεις, ή αλλιώς τα νοητικά τους σχήματα, χαρακτηρίζονται από συνεκτικότητα.

38.  Σχήματα: πρόκειται για νοητικές δομές βάσεων δεδομένων εγκατεστημένες στη μνήμη.  Τα νοητικά σχήματα αναπαριστούν τόσο με γενικευμένο όσο και με ειδικότερο τρόπο τυπικές καταστάσεις, και χρησιμοποιούνται από τον αποδέκτη για τη (μερική έστω) πρόβλεψη των παραμέτρων μιας συγκεκριμένης περίστασης στην οποία αναφέρεται το κείμενο.  Παραδείγματα νοητικών σχημάτων: ποδοσφαιρικός αγώνας, λόγοι απουσίας από το σχολείο, επίσκεψη στον οδοντίατρο, πάρτι γενεθλίων, παραγγελία σε εστιατόριο.  Τα σχήματα αυτά, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για την κατανόηση ενός κειμένου, ενεργοποιούνται στο μυαλό ενός αποδέκτη με έναυσμα τις λέξεις ή φράσεις-κλειδιά του κειμένου ή την ίδια την περίσταση επικοινωνίας.

39.  Σε κάθε επικοινωνία οι αλληλεπιδρώντες ξεκινούν με ένα σύνολο νοητικών σχημάτων, των οποίων την αναπαραστατική ακρίβεια θέλουν να ελέγξουν και να βελτιώσουν.  Κατά συνέπεια κάθε κειμενική πληροφορία είναι συναφής και συνεκτική για έναν αποδέκτη όταν έχει κάποια επίπτωση στις γνωστικές του παραδοχές, στα νοητικά του σχήματα· όταν δηλαδή του επιτρέπει να τροποποιήσει τα σχήματά του, αποκτώντας έτσι μια πιο ακριβή αναπαράσταση του κόσμου.  Κατά την πρόσληψη ενός κειμένου:  Προσδιορίζονται οι μεταβλητές ενός νοητικού σχήματος (π.χ. ο αριθμός, ο χρόνος των τερμάτων, η συναισθηματική αντίδραση των παικτών κτλ.),  Ενδυναμώνεται μια ήδη υπάρχουσα παραδοχή  Απορρίπτεται μια ήδη υπάρχουσα παραδοχή  Εξάγονται νέα συμπεράσματα

40. 1. εστιάζουμε την προσοχή μας στην επικοινωνιακή πρόθεση του πομπού (προθετικότητα), δηλαδή σε αυτά που επιδιώκει να επιτύχει με τα κειμενικά του μηνύματα 2. προσδιορίζουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα κειμενικά μηνύματα, σε σχέση πάντα με ένα (υλικό) πλαίσιο συμφραζομένων (περιστασιακότητα).  Ο συνδυασμός προθετικότητας και περιστασιακότητας μας δίνει τις γλωσσικές πράξεις.

41.  Αποφαντικές είναι οι πράξεις που περιγράφουν καταστάσεις ή γεγονότα του κόσμου και με τις οποίες ο ομιλητής δεσμεύεται στην αλήθεια των λεγομένων του, όπως συμβαίνει με τους ισχυρισμούς, τις δηλώσεις, τις βεβαιώσεις, πρδ. Το σπίτι του είναι γεμάτο φωτογραφίες από την εποχή που έπαιζε ποδόσφαιρο στον ΠΑΟΚ.  Κατευθυντικές είναι οι πράξεις που προσανατολίζουν τον αποδέκτη στην πραγμάτωση ή μη μιας πράξης, όπως συμβαίνει με τις αιτήσεις, τις προσταγές, τις προειδοποιήσεις, τις απαγορεύσεις, πρδ. Κλείσε το φως και κοιμήσου γρήγορα.

42.  Δεσμευτικές είναι οι πράξεις που δεσμεύουν τον ομιλητή στην πραγμάτωση μιας μελλοντικής πράξης (προς όφελος του αποδέκτη), όπως συμβαίνει με τις υποσχέσεις, τις απειλές, τις προσφορές, πρδ. Θα περάσω να σε πάρω αύριο από το σπίτι σου.  Εκφραστικές είναι οι πράξεις που εκφράζουν τις στάσεις του ομιλητή απέναντι στο περιεχόμενο του εκφωνήματός του, όπως συμβαίνει με τις ευχαριστίες, τις απολογίες, τα παράπονα, πρδ. Σε συγχαίρω θερμά για την εισαγωγή σου στο πανεπιστήμιο.  Κηρυκτικές είναι οι πράξεις που επιφέρουν μια άμεση αλλαγή στο θεσμικό κυρίως περιβάλλον, όπως συμβαίνει με την πράξη καταδίκης, διορισμού, απόλυσης, πρδ. Καταδικάζεσαι σε ισόβια κάθειρξη.

43.  Πρδ. Το παράθυρο είναι ανοικτό. Εγώ δε φτάνω.  Η αναγνώριση της λειτουργίας των κειμενικών αποσπασμάτων, δηλ. των γλωσσικών τους πράξεων είναι αναγκαία προϋπόθεση για να καταλάβουμε τον τρόπο συσχέτισής τους με άλλα αποσπάσματα.  Για τον προσδιορισμό της γλωσσικής πράξης/λειτουργίας ενός εκφωνήματος, καθοριστικής σημασίας είναι τα συμφραζόμενα (περιστασιακότητα) και η πρόθεση (προθετικότητα).