W-V. (13/14. III. 03)

1. W-V. (13/14. III. 03) • Wynik zmagań z kwestią „Jak powstają odczucia?”: konkluzja, że • ODCZUCIE nie jest składową każdej emocji! • O emocjachNIEŚWIADOMYCH PIERWOTNIE

2. POSZUKIWANIA mechanizmów powstawania ODCZUĆ BODZIEC ----- ??? ----- ODCZUCIE W historii psychologii były to głównie poszukiwania: * podłoża biologicznego * przesłanek podprogowych (nieświadomych) * właściwości bodźca dostępnych jawnie (świadomych)

3. DWIE DROGI EMOCJI wg. WILIAMA JAMESA (1890)(na podstawie: LeDoux 1996) • ---------------------------------------------------------------------------------------------- • 1) BODZIEC ODCZUCIE: POBUDZENIE • NIEDŹWIEDŹ STRACH UCIECZKA • ---------------------------------------------------------------------------------------- • 2) BODZIEC POBUDZENIE ODCZUCIE • NIEDŹWIEDŹ UCIECZKA STRACH • ---------------------------------------------------------------------------------------------- • Nową erę w badaniach nad emocjami zapoczątkowało sformułowanie przez • Wiliama Jamesa (1890) istotnego problemu. James podważył tradycyjną tezę, zgodnie z którą to droga (1) trafnie opisuje powstawanie emocji: najpierw odczucia powstałe pod wpływem kontaktu z bodźcem, a potem pobudzenie organizmu. Według Jamesa trafna jest teza opisana wyżej jako droga (2): bodziec wywołuje pobudzenie organizmu i ono odczuwane jest jako emocja. Opowiadając się za drugim stanowiskiem James wywołał trwającą z górą sto lat dyskusję co do źródeł odczuć i pobudzeń oraz kolejności w jakiej się pojawiają

4. ODCZUCIE 4 KORA MÓZGOWA 3b 2b 2a Wzgórze Podwzgórze 3a BODZIEC EMOCJONALNY REAKCJA FIZJOLOGICZNA Rysunek 16. CANNONA-BARDA teoria mózgu emocjonalnego Cannon i Bard uważali, że przetworzone przez wzgórze bodźce zewnętrzne kierowane są do kory mózgowej (droga 2b) i do podwzgórza (droga 2a). Podwzgórze z kolei wysyła impulsy zarówno do mięśni i narządów (droga 3a), jak i do kory (droga 3b). Wzajemne oddziaływanie impulsów docierających do kory, informujących o tym czym jest dany bodziec (droga 2b), i o jego znaczeniu emocjonalnym (droga 3b), daje w wyniku świadome przeżycie emocji (odczucie). Według tej teorii reakcje emocjonalne i odczucia występują równolegle (równocześnie). [LeDoux 1996/2000, s. 97)

5. POSZUKIWANIA MECHANIZMÓW WZBUDZANIA EMOCJI William JAMES (1884, 1890) Główna teza – znana jako Teoria Jamesa-Langego Odbierany ze świata zewnętrznego bodziec wywołuje zmiany w mięśniach i narządach wewnętrznych, a “nasze odczucie tych zmian to emocja”. “Nie płaczę dlatego, że jest mi smutno – jest mi smutno, ponieważ lecą mi łzy” “Na widok niedźwiedzia drżą mi kolana, dlatego odczuwam strach” Walter CANNON (1929) Główna teza – znana jako Teoria Cannona-Barda: Warunkiem powstania emocji jest dotarcie impulsu do wzgórza wzrokowego, skąd rozchodzą się pobudzenia do narządów wewnętrznych (sensacje cielesne) i do kory (gdzie powstają odczucia).

6. FIGURA 3 - 7 Zajonca teoria pierwszeństwa afektu Nieuświadomiony afekt odczucie bodziec W przeciwieństwie do wielu prac psychologicznych, Zajonc stwierdził, że afekt poprzedza spostrzeżenie i pojawia się od niego niezależnie. Ta kontrowersyjna hipoteza wywołała burzliwą dyskusję. To, co wydaje się już wyjaśnione, to fakt, że procesy emocjonalne mogą się pojawiać bez udziału świadomej uwagi [za: LeDoux 1996, s.54 ]

7. POSZUKIWANIA MECHANIZMÓW WZBUDZANIA EMOCJI Joseph LeDOUX (1989) Warunkiem powstania emocji jest dotarcie impulsu do ciała migdałowatego, mającego połączenia z innymi ośrodkami centralnego i obwodowego układu nerwowego.Jeśli impuls nie dociera do kory, mogą pojawić się reakcje obwodowe – ekspresyjne, behawioralne – pomimo braku odczucia. Robert ZAJONC (1980, 1994) Reakcje afektywne mogą powstawać bez udziału procesów poznawczych, bądź w następstwie poznania. Innymi słowy, reakcje emocjonalne mogą wyprzedzać świadome rozpoznanie bodźca bądź być wobec rozpoznania wtórne. REASUMUJĄC - dziś wiemy, że: (1) emocje powstają pod wpływem impulsów docierających ze świata zewnętrznego, z narządów wewnętrznych, bądź pobudzeń różnych pięter centralnego układu nerwowego; (2) reakcje emocjonalne mogą następować bez wzbudzenia procesów świadomych, to jest bez rozpoznania bodźca czy odczucia własnej reakcji na bodziec.

8. EMOCJE BEZ ŚWIADOMOŚCI: NIEŚWIADOMOŚĆ PIERWOTNA Pojęcie progu świadomości : Próg wrażliwości - najmniejsza wielkość bodźca umożliwiająca jego spostrzeżenie Próg czułości -najmniejsza różnica wielkości bodźców, umożliwiająca jej dostrzeżenie RECEPCJA - odbiór bodźców o wielkościach niżej progów wrażliwości (bez spostrzeżenia) PERCEPCJA - spostrzeżenie bodźca

9. EMOCJE BEZ ŚWIADOMOŚCI: NIEŚWIADOMOŚĆ PIERWOTNA (NIEMOŻNOŚĆ UŚWIADOMIENIA) • Źródła nieświadomości pierwotnej : • Stymulacje podprogowe • Stymulacje nadprogowe - poza zakresem uwagi • Stymulacje w polu uwagi, gdy brak zdolności rozpoznania

10. BADANIA NAD PROCESAMI NIEŚWIADOMYMI PIERWOTNIE:podprogowe Paradygmat afektywnego poprzedzania(affective priming paradigm): Murphy i Zajonc (1993) BODŹCE EMOCJONALNE PODPROGOWE MAJĄ (NIEDOSTRZEGALNY dla PODMIOTU) WPŁYW NA ŚWIADOME OCENIANIE I FORMUŁOWANIE SĄDÓW Jarymowicz i Ohme (1997), Ohme i Jarymowicz (1999), Jarymowicz (2001)

12. MIKROEKPRESJE: NIEUŚWIADAMIANE SYGNAŁY EKSPRESJI EMOCJI Darwin (1844):rola ekspresji emocji w komunikacji, adaptacji, ewolucji Chen i Bargh (1999):nieświadome ekspresje w komunikacji społecznej Ohme (2003):odczytywanie ekspresji z ekspozycji podprogowych

13. BADANIA NAD PROCESAMI NIEŚWIADOMYMI PIERWOTNIE:nadprogowe (1) Efekt samej ekspozycji(effect of mere exposure - Zajonc 1980): WZROST POZYTYWNOŚCI OCEN WRAZ Z CZĘSTOŚCIĄ EKSPONOWANIA BODŹCÓW (2) Znaczenie bodźców niezauważalnych w reklamie Maison (1997)

16. CZY MOŻNA WIERZYĆ ZMYSŁOM?(Wróbel 2001) TRAFNOŚĆ spostrzeżeń jest ograniczona przez właściwości biologiczne i psychiczne (motywacje i schematy poznawcze) TRAFNOŚĆ wglądów zwiększa się w miarę dojrzewania, będącego wynikiem rozwoju bardzo złożonych właściwości psychicznych (o niektórych będzie mowa w Cyklu III)