Comment favoriser l’empowerment dans les soins aux personnes âgées ?

1. Comment favoriser l’empowerment dans les soins aux personnes âgées ? Mesures fédérales : 1. Les soins alternatifs et de soutien aux soins (M.Goemans, SPF Sécurité sociale, mireille.goemans@minsoc.fed.be)

2. Hoe kan empowerment in de ouderenzorg worden aangemoedigd ? Overzicht van de federale maatregelen : 2. Het RAI-proces in de licht van empowerment (P.Matthys, FOD Volksgezondheid)

3. L’ empowerment : processus d’implication • L'« empowerment » est avant tout un processus par lequel une personne se trouvant dans des conditions de vie plus ou moins incapacitantes, développe, par l'intermédiaire d'actions concrètes, le sentiment qu'il lui est possible d'exercer un plus grand contrôle sur sa réalité psychosociale et parvient par là à une plus grande maîtrise de sa vie. • Processus et résultat d’un processus: personne âgée en situation de fragilité, dépendance, maladie.

4. L’ empowerment : processus d’implication L'empowerment, c'est le résultat conjoint • du renforcement des capacités de l’individu, de son autonomie (« capacitation ») ; • et la mise en place de structures, processus, mécanismes de concertation qui permettent aux intéressés d’avoir un réel choix (individuellement et collectivement).

5. Autonomie versus (in)dépendance Empowerment = renforcer l’autonomie dans des situations de dépendance en soins. • l'autonomie se rapporte à la liberté de choix, au pouvoir de décision • la dépendance renvoie au besoin d’une aide pour accomplir des actes de la vie quotidienne. Devant la nécessité de recourir à l'aide d'un tiers, l'autonomie se réfère à la manière dont la personne âgée va pouvoir choisir de confier son sort à telle ou telle personne / institution.

6. Soins alternatifs et de soutien aux soins Les projets de soins alternatifs et de soutien aux soins permettent d’articuler 2 aspects de l’empowerment: • le renforcement de l’autonomie • la mise en place de structures et processus favorisant le libre choix. Objectif : maintien de l’autonomie à domicile • L’objectif est de développer de nouvelles stratégies émanant du terrain qui soutiennent au maximum l’autonomie de la personne âgée à domicile.

7. Soins alternatifs et de soutien aux soins Appel à projets Projets de • soins alternatifs, (qui n’existent pas encore, complémentaires à ce qui existe) • et de soutien aux soins (formels, informels, autosoins) En pratique • Date limite d’introduction des projets : 14 octobre 2009 • Début des projets : 1er trimestre 2010 • Budget annuel de cette 1ère phase : plus de 16 M° € (sur un total de 40 M°)

8. Soins alternatifs et de soutien aux soins 4 catégories proposées : • Nouveaux modules de répit ou favorisant l’autonomie • Nouvelles fonctions de soins à domicile (ex : ergothérapie, soutien psychologique) • Collaborations innovantes (nouvelles synergies) • Nouvelles formes d’habitat

9. Projets de soutien aux soins • Favoriser les autosoins • Diversifier & mieux coordonner les soins formels (« réseau ») : • Large éventail de l’offre • Continuum de soins • Soutenir les soignants informels cfr FRB • [besoin d’information (+ de 50%) : sur la législation, sur les services d’aide disponibles, les milieux associatifs et les démarches administratives à effectuer.] • besoin de répit (cité par 45.3 % des répondants), demande d’écoute (39.5%)

10. Soins alternatifs et de soutien aux soins  Implication des associations de personnes âgées Empowerment : 2 éléments : • « capacitation » (aider la personne âgée et son aidant proche à mobiliser leurs ressources) • Diversité et flexibilité de l’offre de soins Un 3ème élément : • mise en place de structures et d'instances de décision qui permettent aux intéressés d'avoir de l'influence là où ils n'en avaient pas.  bonus aux projets collaborant avec une association de personnes âgées.

11. Soins alternatifs et de soutien aux soins Plus d’info: • www.inami.be > dispensateurs de soins > maisons de repos > formes alternatives de soins aux personnes âgées. protocol3@inami.fgov.be Meer info: • www.riziv.be > zorgverleners > rustoorden > alternatieve vormen van ouderenzorg. protocol3@riziv.fgov.be

12. Het RAI proces in het licht van empowerment Brussel 30/9/2009 Paul Matthys Cel Chronische, Ouderen- en Palliatievezorg FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu

13. PLAN : • 1. Wat is de RAI-methode ? • 2. Op welke manier kan het RAI- instrument bijdragen tot “empowerment” in de ouderenzorg ?

14. 1. Wat is de RAI-methode ? • Acroniem voor: • R = Resident • A = Assessment • I = Instrument • RAI = Assessment instrument voor cliënten. • Assessement instrument : • De totale evaluatie, de studie van de potentiële of reële risico`s en de evaluatie van de behoeften, te verwachten of reeds bestaande schade, aanbevelingen i.v.m. preventie, voorbereiding. • Omvat tevens een overzicht van risicofactoren, een evaluatie van de mogelijkheden, een onderzoek naar bedreigde elementen en naar de kwetsbaarheid en de hulpmiddelen.

15. DOELSTELLINGEN van de RAI : Een goede evaluatie van de zorgbehoefte van de oudere in de verschilde zorgcontexten via : stimuleren van de samenwerking tussen de verschillende zorgverstrekkers een basis voor een gepersonaliseerd zorgprogramma evaluatie van de zorgen meten van de zorglast kwaliteitsondersteuning continuïteit van de verzorging en behandeling

16. Het proces : • Stap 1 • Interdisciplinaire verzameling van gestandaardiseerde gegevens • Stap 2 • Analyse (geïnformatiseerd) en interpretatie van gegevens •  CAP’s • Stap 3 • Bepalen van doelen, keuze en planning van interdisciplinaire interventies, zorgplan • Stap 4 • Observaties binnen de organisatie en/of tussen organisaties •  Automatische rapportage, laat toe cliënten te volgen doorheen de tijd • Stap 5 • Interdisciplinaire evaluatie van het proces • Evaluatie van het RAI-proces • Gebruik van kwaliteitsindicatoren

17. Hoe : • Via het gebruik van : • Gestructureerde, systematische en gestandaardiseerde procedures (MDS) • Betrekt de cliënt, zijn/haar omgeving en het pluridisciplinair team bij het proces • Zet de cliënt centraal en houdt niet alleen rekening met uitval en beperkingen, maar ook met mogelijkheden en wensen • Niet enkel biologische, maar ook psychologische (cognitief en affectief) en sociale aspecten • Aanpassingen zijn mogelijk telkens dit nodig blijkt

18. De RAI-methode wereldwijd : • Gestart begin jaren 80 in de USA om kwaliteit van zorg in de rusthuizen te verbeteren. • Wereldwijd gebruik van de instrumenten, ook in Europa • Wetenschappelijk ondersteund en op geregelde tijdstippen herzien • Internationale onderzoeksgroep InterRAI

19. De RAI-methode in België • Web-site ondersteuning • Actie-onderzoek met betrekking tot de haalbaarheid van de RAI-methode in alle zorgcontexten • Weerstand opheffen door : Vermijden van administratieve overlas Betrokkenheid via o.a. werkvergaderingen, informatie Voorzien in adequate opleidingen Privacy-problematiek : inspraak van de betrokkene Aan Belgische situatie aangepaste Overleg en consensus • instrumenten

20. 2. Op welke manier kan het RAI- instrument bijdragen tot het empowerment in de ouderenzorg ? • Enkel via ‘informed-consent’ formulier; • De cliënt moet zijn toestemming schriftelijk geven, en kan dit zo nodig herroepen. De cliëntbeheerder is persoonlijk aansprakelijk voor het respecteren van deze voorwaarde. • - De zorgbehoevende is een cliënt; • Hij kiest zijn zorgverstrekkers; de cliënt kiest zijn arts, zijn verzorgingsteam of individuele zorgverstrekkers, er wordt met zijn wensen rekening gehouden. • RAI evalueert op basis van de o.a. cliënt ingebrachte gegevens, • De evaluatie is geen negatieve evalutatie, ze is holistisch, ze vermeldt naast de beperkingen eveneens de mogelijkheden.

21. Op welke manier kan het RAI- instrument bijdragen tot het empowerment in de ouderenzorg ? • Via BelRAI geen eindeloze, nodeloze herhaling; • Het is niet meer nodig om steeds opnieuw, bij elke nieuwe zorgomgeving hetzelfde verhaal te herhalen. De gegevenshistoriek is ter beschikking. • - BelRAI beschermt de wensen; • Met betrekking tot de medische handelingen en toekomstwensen. • BelRAI beschermt de persoonlijke gegevens; • De patiëntenwetgeving en privacy-wetgeving zijn van toepassing. • BelRAI beschermt de toegang tot de gegevens. • Er is georganiseerde beveiligingsfilters, eID, via eHealth en groepsbeheerder (gezondheidswerker KB 78), enkel strikt noodzakelijke gegevenstoegang. Beroepsgeheim.

22. LOGO/DESSIN LOGOS(BelRAI) Web-applicatie • Testsitehttp://test.belrai.org • Officiële site, geïntegreerd in E-healthhttp://www.belrai.org • Wiki-sitehttp://wiki.belrai.org/nl • helpdesk@belrai.org

23. VRAGEN? • Paul Matthys • FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu • Victor Hortaplein 40 Bus 10 • 1060 Brussel • Bureau 01E006 • 02/524.85.80 • paul.matthys@health.fgov.be

24. BEDANKT VOOR U AANDACHT!!