นิทรรศน์เกาะรัตนโกสินทร์

1. นิทรรศน์เกาะรัตนโกสินทร์นิทรรศน์เกาะรัตนโกสินทร์

2. ในฐานะที่เป็นเมืองหลวงของประเทศมากว่า 200 ปี กรุงเทพมหานคร ร่องรอยแห่งประวัติศาสตร์ให้เห็นอย่างเด่นชัด ซึ่งได้รับการพัฒนา ตามการเปลี่ยนแปลงของยุคสมัย การเดินเที่ยวชมเกาะรัตนโกสินทร์เริ่มต้นที่ ศาลหลักเมือง ผ่านคลอง คูเมืองเดิม ไปตามถนนสายประวัติศาสตร์ ผ่านที่ประทับในอดีตของ พระราชวงศ์ สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ วัด ตลาด ร้านค้า และพิพิธภัณฑ์ สารคดีชิ้นนี้จะทำให้คุณเพลิดเพลินไปกับประวัติศาสตร์กว่า 200 ปี กรุงเทพมหานคร

3. ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานครศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร เป็นศาลที่สร้างขึ้นมาพร้อมกับการสถาปนา กรุงรัตนโกสินทร์เป็นราชธานีตามธรรมเนียมไทยโบราณที่ว่า ก่อนจะสร้างเมืองจะต้องทำพิธียกเสาหลักเมือง ในที่อันเป็นชัยภูมิสำคัญเพื่อเป็นสิริมงคลแก่บ้านเมือง ที่จะสร้างขึ้น เสาหลักเมืองเดิมสร้างด้วยไม้ชัยพฤกษ์ ประดับด้านนอกด้วยไม้แก่นจันทน์ มียอดสวมลงบนเสา ลงรักปิดทองสำหรับบรรจุชะตาเมือง

4. คลองคูเมืองเดิม คลองคูเมืองเดิม เป็นชื่อเรียก คูเมืองชั้นในที่ขุดขึ้นในสมัยกรุงธนบุรี (พ.ศ.2310 – 2325 มีสมเด็จพระเจ้า ตากสินมหาราชทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์เดียวในสมัยนั้น) ซึ่งมีอยู่ทั้ง ฝั่งตะวันออกและตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา แนวคูเมืองฝั่งตะวันออก มีความยาวประมาณ 2 กิโลเมตร

5. กระทรวงกลาโหม บริเวณที่เป็นกระทรวงกลาโหมปัจจุบันนั้น แต่เดิมเคยเป็นที่ตั้งของวังที่รัชกาลที่ 1 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเพื่อพระราชทานแก่พระเจ้าลูกยาเธอ 3 พระองค์ในปี พ.ศ. 2425 อาคารกระทรวงกลาโหม เป็นอาคารสูง 3 ชั้นที่สร้างแบบสถาปัตยกรรมตะวันตก หน้าบันชั้นสามประดับด้วยลายปูนปั้นปิดทองตราราชวัลลภ มีปืนใหญ่โบราณนับสิบกระบอกที่วางตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์กลางแจ้งด้านหน้าตึก

6. สะพานช้างโรงสี ชื่อสะพานช้างโรงสีมาจากความแข็งแรงคงทนของสะพาน ซึ่งแต่เดิมเป็นสะพานไม้ซุงหนาและใหญ่มากพอที่ช้างจะเดินข้ามได้ จึงเรียกว่า “สะพานช้าง” ส่วนคำว่า “โรงสี” มาจากการตั้งอยู่ใกล้กับโรงสีข้าวของฉางหลวงสำหรับพระนคร จึงเรียกรวมกันว่า “สะพานช้างโรงสี” ต่อมารัชกาลที่ 6 ได้โปรดเกล้าฯ ให้ปรับปรุงสะพานขึ้นใหม่ให้เป็นสะพาน คอนกรีตเสริมเหล็ก และที่ปลายสะพานก็มีการปั้นรูปหัวสุนัข อันหมายถึงปีจอ ซึ่งเป็นปีที่สะพานแห่งนี้ถูกปรับปรุงเสร็จ

7. กระทรวงมหาดไทย เคยเป็นวังที่ประทับในรัชกาลที่ 2 และ 3 ต่อมาได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานอาคารและสถานที่ให้ใช้เป็นสถานที่ราชการคือกระทรวงมหาดไทย มาจนถึงปัจจุบัน ลักษณะเด่นของอาคารศาลาว่าการกระทรวงมหาดไทยที่เห็นได้ชัดคือ การตกแต่งผนังอาคารเซาะร่องให้ดูเหมือนหินและโค้งช่องประตูหน้าต่าง มีหินหลักยอดโค้งซึ่งคล้ายกับสถาปัตยกรรมเรอเนสซองส์ในยุโรป

8. สะพานปีกุนและอนุสาวรีย์หมูสะพานปีกุนและอนุสาวรีย์หมู สร้างในปี พ.ศ.2454 ตรงกับปีกุน โดยสมเด็จพระศรีพัชรินทราบบรมราชชนนีพันปีหลวง ในรัชกาลที่ 6 ทรงอุทิศพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ให้สร้างขึ้น เนื่องในวโรกาสเจริญพระชนมายุ 4รอบ ต่อมาในปี พ.ศ. 2456 พระสหายของพระองค์ได้จัดสร้างอนุสาวรีย์หมูขึ้น เพื่อน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ ในวโรกาสที่พระองค์ มีพระชนมายุครบ ๕๐ พรรษา

9. วัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมารามราชวรวิหารวัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร เป็นวัดประจำรัชกาลที่ 3 พระองค์ ทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเพื่ออุทิศถวายแก่พระสงฆ์ฝ่ายธรรมยุตินิกาย สิ่งที่น่าสนใจภายในวัดนี้คือ พระวิหารหลวงซึ่งมีภาพจิตรกรรมฝาผนังเกี่ยวกับ พระราชพิธีสิบสองเดือน ภาพสุริยุปราคา

10. วัดราชบพิตรสถิตมหาสีมารามวัดราชบพิตรสถิตมหาสีมาราม เป็นวัดประจำรัชกาลที่ 5 สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2412 เอกลักษณ์ของวัดราชบพิตรคือการมีระเบียงคดเป็นวงกลมล้อมรอบพระมหาเจดีย์ใหญ่ ซึ่งการผสมผสานระหว่างสถาปัตยกรรมตะวันตกและตะวันออกอย่างลงตัว

11. สะพานหก เป็นสะพานไม้ สามารถยกหกขึ้นหกลงเพื่อให้เรือผ่านได้ เรียกกันว่า สะพานหกแบบวิลันดา อันเป็นแบบสะพานจากประเทศเนเธอร์แลนด์ สร้างขึ้นครั้งแรกในปลายรัชกาลที่ 4 (พ.ศ.2394 – 2411)

12. สะพานมอญ เป็นสะพานข้ามคลองคูเมืองเดิมที่สร้างโดยชาวมอญในสมัยรัชกาลที่ 3 ตัวสะพานเป็นไม้สักขนาดใหญ่และหนา ปัจจุบันสะพานมอญถูกปรับปรุงใหม่เป็นสะพานคอนกรีตหลังจากถูกเผาเสียหายเมื่อปีพ.ศ.2453 บริเวณที่เป็นสะพานมอญนี้ในสมัยก่อนชาวมอญได้ล่องเรือเข้ามาค้าขายในคลองคูเมืองเดิม และได้จอดพักเรือค้าขายอยู่เป็นชุมชนริมฝั่งคลองจนกลายเป็นชื่อสัญลักษณ์ของพื้นที่ในที่สุด

13. ศาลเจ้าพ่อหอกลอง ตั้งอยู่บนถนนราชินี สร้างขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์สถานให้กับเจ้าหน้าที่ประจำกลองผู้หนึ่งที่เสียชีวิต ในสงครามในสมัยรัชกาลที่ ๑ (พ.ศ.2325 - 2352) หอกลองเป็นสิ่งจำเป็นในเมืองในสมัยก่อน เพื่อใช้ติดต่อแจ้งข่าวและบอกเวลามีมีกลองแจ้งเหตุสามใบ โดยกลองแต่ละใบจะใช้ตีเพื่อแจ้งเหตุแตกต่างกันไป คือ “ย่ำพระสุสีห์” เพื่อบอกเวลา “อัคคีพินาศ” เพื่อแจ้งอัคคีภัย และ “พิฆาตไพรี” เพื่อแจ้งว่ามีสงคราม

14. ปากคลองตลาด เป็นตลาดริมเจ้าพระยา ที่มีชื่อเสียงมาตั้งแต่สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ในอดีตบริเวณปากคลองตลาดเคยเป็นตลาดน้ำมาก่อน ปัจจุบันกลายเป็นตลาดขายส่งดอกไม้สดและผลผลิตทางการเกษตรที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย ทุกค่ำคืนจะเห็นบรรยากาศของตลาดที่คลาคล่ำไปด้วยผู้คนมากมายที่มาเลือกซื้อเลือกหาดอกไม้นานาชนิด

15. มิวเซียมสยามหรือพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้มิวเซียมสยามหรือพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้ อาคารของพิพิธภัณฑ์เคยใช้เป็นที่ทำการของกระทรวงพาณิชย์ซึ่งตั้งอยู่ในบริเวณวังเก่า ที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 3 (พ.ศ.2367-2394) ต่อมาที่ผืนนี้ได้ถูกโอนเป็นของรัฐในสมัยรัชกาลที่ 6 (พ.ศ.2453-2468) อาคาร 3 ชั้นถูกออกแบบให้มีระเบียงในส่วนด้านหน้าของอาคารทุกชั้น ลักษณะอาคารและลวดลายประดับอาคารเป็นแบบสถาปัตยกรรมยุโรป กลายเป็นพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งแรกของไทย มาจนถึงปัจจุบัน

16. ท่าเรือท่าเตียน บริเวณท่าเตียนเคยเป็นหนึ่งในชุมชนที่มีความสำคัญในเขตรอบเกาะรัตนโกสินทร์ บริเวณนี้เคยเป็นที่ตั้งของวังที่ประทับของเชื้อพระวงศ์ในสมัยรัชกาลที่ 1 (พ.ศ. 2325-2411) ต่อมาได้เกิดไฟไหม้เป็นบริเวณกว้างจนโล่งเตียน ชาวบ้านจึงเรียกบริเวณนี้ว่า “ท่าเตียน” ปัจจุบันท่าเตียนได้กลายเป็นย่านการค้ามีสินค้ามากมายโดยเฉพาะของทะเลตากแห้งและสมุนไพร ท่าเตียนยังเป็นท่าน้ำที่เป็นจุดรับส่งเรือข้ามฟากไปยังวัดอรุณราชวราราม แถวๆท่าเรือมีสวนสาธารณะชื่อ สวนนาคราภิรมย์

17. วัดโพธิ์ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ราชวรมหาวิหาร หรือที่เรียกกันคุ้นปากว่าวัดโพธิ์ เดิมมีชื่อว่า วัดโพธาราม เป็นวัดที่สร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา (พ.ศ.2231-2246) ภายในวิหารประดิษฐานพระพุทธรูปปางไสยาสน์องค์ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย นอกจากจะเป็นสถานที่เคารพและสักการะของ ประชาชนโดยทั่วไปแล้ว ยังเป็นศูนย์รวมวิชาความรู้หลากหลายแขนง รวมทั้งการนวดแผนโบราณตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นเป็นต้นมา

18. สวนสราญรมย์ เคยเป็นพระราชอุทยานของพระราชวังสราญรมย์ที่สร้างขึ้นในปี พ.ศ.2411 ก่อนที่จะมีการสร้างสวนนี้ขึ้นมาภายหลังในปี พ.ศ. 2417 ภายในสวนสราญรมย์ปัจจุบันยังคงมีร่องรอยของอดีตอยู่หลายแห่ง เช่น อนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ฯ ซึ่งสิ้นพระชนม์ด้วยอุบัติเหตุเรือพระประเทียบล่มเมื่อปี พ.ศ.2423 ขณะยังทรงพระเยาว์

19. พระราชวังสราญรมย์ สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 ในปี พ.ศ. 2417 รัชกาลที่ 5 ทรงพระราชทานวังสราญรมย์ให้เป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์ พระราชโอรส ต่อมาทรงโปรดเกล้าฯ ให้ใช้เป็นที่ทำการของกระทรวงการต่างประเทศและที่ประทับรับรองพระราชอาคันตุกะจากต่างประเทศ รัชกาลที่ 6ประทับอยู่ที่พระราชวังแห่งนี้จนกระทั่งเสด็จขึ้นครองราชย์ จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานวังสราญรมย์ให้กลับมาเป็นที่ทำการของกระทรวงการต่างประเทศดังเดิม

20. พระบรมมหาราชวังและวัดพระแก้วพระบรมมหาราชวังและวัดพระแก้ว วัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือที่เรียกว่ากันว่า วัดพระแก้วนั้น พระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นพร้อมกับการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อ พ.ศ. 2325 เป็นวัดที่สร้างขึ้นในเขตพระบรมมหาราชวัง

21. พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เดิมนั้นเป็นพิพิธภัณฑสถานส่วนพระองค์ของรัชกาลที่ 4 ซึ่งจัดเก็บรักษาศิลปะโบราณวัตถุและเครื่องราชบรรณาการ ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้ใช้ศาลาสหทัยสมาคมในพระบรมมหาราชวังจัดตั้ง “พิพิธภัณฑสถานสำหรับประชาชน” ขึ้นเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติแห่งแรกของประเทศไทย เปิดให้ประชาชนเข้าชมเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ.2417 ก่อนจะย้ายมาอยู่ภายในพื้นที่วังหน้าเมื่อปี พ.ศ.2430

22. มหาวิทยาลัยศิลปากร เป็นมหาวิทยาลัยศิลปะแห่งแรกในประเทศไทย มีชื่อเสียงทางด้านศิลปกรรม และโบราณคดี ก่อตั้งขึ้นเมื่อปีพ.ศ. 2486 โดย คอร์ราโด เฟโรซี ครูสอนศิลปะชาวอิตาเลียน บริเวณที่เป็นมหาวิทยาลัยศิลปากรปัจจุบันนั้น แต่เดิมเคยเป็นที่ตั้งของวัง3วังในสมัยรัชกาลที่ 1

23. ท่าเรือท่าช้าง มีมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 (พ.ศ. 2325-2411) ในสมัยก่อนควาญช้างจะพาช้างจากวังหลวงมาอาบน้ำที่ท่านี้ปัจจุบันท่าช้างมีท่าเรือข้ามฟาก ตลาดสด และร้านค้าตั้งอยู่เรียงรายลักษณะเป็นตึกแถวโบราณ สร้างตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2411 – 2453) อาคารตึกแถวนี้มีการประดับรูปด้านหน้าด้วยกระบังหน้า ปูนปั้นและกรอบหน้าต่างประตูมีลวดวายสวยงาม

24. วัดมหาธาตุยุพราชรังสฤษฏิ์วรมหาวิหารวัดมหาธาตุยุพราชรังสฤษฏิ์วรมหาวิหาร เป็นศาสนสถานที่มีความสำาคัญมากอีกแห่งหนึ่งบนเกาะรัตนโกสินทร์ มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี(พ.ศ.1893-2510) และมีบทบาทและความสำคัญมากขึ้นในยุครัตนโกสินทร์ เคยเป็นที่ประทับของสมเด็จพระสังฆราชในสมัยรัชกาลที่ 1 (พ.ศ. 2325-2411) และสถานที่สร้างเมรุพระราชทานเพลิงพระศพพระบรมวงศ์ชั้นสูงในสมัยรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2411 – 2453)

25. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2477 ภายใต้ชื่อมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง เป็นมหาวิทยาลัยที่เก่าแก่เป็นอันดับ 2 ของประเทศไทย ในระยะแรกได้เปิดสอนเฉพาะวิชากฎหมายและเศรษฐศาสตร์การเมือง ต่อมาได้มีการพัฒนาหลักสูตรให้ทันยุคทันสมัยและมีความหลากหลายมากขึ้น และได้เปลี่ยนชื่อเป็น มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

26. ท่าเรือท่าพระจันทร์ ตั้งอยู่บริเวณสุดถนนพระจันทร์ เดิมเคยเป็นบริเวณวังของกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม บริเวณโดยรอบท่าเรือเป็นชุมชนเก่าแก่และยังเป็นตลาดพระเครื่องที่ใหญ่ที่สุดในกรุงเทพ

27. โรงละครแห่งชาติ เป็นโรงละครแห่งแรกของประเทศไทย ตั้งอยู่ในบริเวณพระราชวังบวรสถานมงคลหรือพระบวรราชวัง (เดิม) เริ่มก่อสร้างในปี พ.ศ.2503 แล้วเสร็จปี พ.ศ.2508 ตัวอาคารมีลักษณะเป็นคอนกรีตทรงไทย ประยุกต์รูปตัวที หลังคาเป็นรูปทรงไทย ที่หน้าบันไดด้านหน้าเป็นอาคารปูนปั้นนูนสูง รูปพระพิฆเนศ อันเป็นเทพเจ้าแห่งศิลปวิทยาทั้งมวลและยังมีรูปปั้นเทพเจ้าและรูปจำลองตัวละครต่างๆของไทย

28. อนุสาวรีย์ทหารอาสา สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 6 ปี พ.ศ.2462 เพื่อบรรจุอัฐิของทหารอาสาจำนวน 19 นายที่เสียชีวิตในสงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่งครั้งนั้นประเทศไทยได้เข้าร่วมกับฝ่ายพันธมิตรโดยส่งทหารอาสาสมัครเข้าร่วมรบในสมรภูมิยุโรปจำนวน 1200 นายในปี พ.ศ.2461 ภายใต้ซุ้มจัตุรมุขทั้ง 4 ด้าน ของตัวอนุสาวรีย์บรรจุแผ่นหินอ่อนแกะสลักเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับสงครามโลกครั้งที่ 1รวมถึงชื่อของทหารอาสาสมัครที่เสียชีวิตทั้ง 19 นาย

29. โรงละครวังหน้า อยู่ติดกับโรงละครแห่งชาติ ภายในมีหอศิลป์ ที่ รวบรวมผลงานด้านศิลปะไว้มากมาย

30. อ้างอิง กำธร กุลชล. ประวัติเกาะรัตนโกสินทร์. (ออนไลน์).แหล่งที่มา: http://www.thapra.lib.su.ac.th/ratanagosin/history.htm. 2556. การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. เดินเที่ยวรอบเกาะรัตนโกสินทร์. (ออนไลน์).แหล่งที่มา: http://walk.tourismthailand.org /downloads/th/Rattanakosin_Walking_Tour_Map.pdf. 2556. เดลินิวส์. “กรุงเทพฯ”เมืองอันดับ 1 น่าเที่ยวของโลก. (ออนไลน์).แหล่งที่มา: http://www.dailynews.co.th/businesss/ 207397.2556.

31. โครงงานคอมพิวเตอร์ เรื่อง นิทรรศน์เกาะรัตนโกสินทร์ จัดทำโดย นางสาวรวีวรรณมัชปะโต เลขที่ 6 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6/2 ครูที่ปรึกษา คุณครูภัครดา จ้ายสอน รายวิชา ง30220 โครงงานคอมพิวเตอร์ ปีการศึกษา 2556 โรงเรียนมัธยมวานรนิวาส สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 23