معرفی سازمان اوپک و ارتباط آن با تجارت بین الملل بیع بین المللی1 استاد محترم: جناب آقای دکتر فیضی

1. معرفی سازمان اوپک و ارتباط آن با تجارت بین الملل بیع بین المللی1 استاد محترم: جناب آقای دکتر فیضی دانشجو: علی عبدلی-نیمسال دوم90-91

2. فهرست مطالب مقدمه بخش اول- معرفی اجمالی اوپک -تاریخچه -اهداف -ارکان -اعضا و شرایط عضویت بخش دوم-اوپک و ارتباط آن با تجارت بین الملل -استراتژی بلند مدت اوپک -چالشهای پیش روی استراتژی -تاثیرگذاری متقابل اوپک و فعالان عرصه تجارت بین الملل بر یکدیگر نتیجه گیری منابع

3. مقدمه • پس از گذشت بیش از نیم قرن از تاسیس اوپک (سازمان کشورهای صادر کننده نفت)جایگاه تعیین کننده این سازمان به عنوان تنها نهاد تاثیر گذار با محوریت کشورهای در حال توسعه در تعیین قیمت و میزان تولید نفت خام به عنوان یکی از اصلی ترین متغیرهای تجاری و اقتصادی جهان امروز بر همگان روشن و مبرهن است.در این تحقیق سعی بر آن است تا با معرفی اجمالی این سازمان به جایگاه آن در عرصه تجارت بین الملل پرداخته شود.

4. تاریخچه • اوپك در 14 سپتامبر 1960 در اجلاس بغداد، توسط پنج كشور بنيانگذار كه عبارت بودند از ايران، عراق، كويت، عربستان سعودي و ونزوئلا، تأسيس شد. اين پنج كشور مؤسس اوپك در آن زمان، 67 درصد از ذخایر نفت و 36 درصد بازار نفت جهان را در اختيار داشتند. اساسنامه‌ي سازمان در اجلاس ژانويه 1961 كنفرانس اوپك در كاراكاس به تصويب رسيد و تأسيس آن طي قطعنامه‌ي 6363 سازمان ملل متحد در 6 نوامبر 1962 به ثبت رسيد.

5. تاریخچه • پس از تأسيس اوپك، تعداد ديگري از كشورهاي صادركننده‌ي نفت طي سال‌هاي مختلف به اعضاي مؤسس سازمان اضافه شدند: • ـ قطر (1961)، • ـ اندونزي (2008-1962)، • ـ ليبي (1962)، • ـ امارات متحده‌ي عربي (1967)، • ـ الجزاير (1969)، • ـ نيجريه (1971)، • ـ آنگولا (2007)، • ـ اكوادور (2008 و 92-1973) و • ـ گابن (1994-1975).

6. اهداف • 1-حداكثر كردن درآمد اعضا بويژه از طريق قيمت‌هاي عادلانه و با ثبات، در عين حال افزايش نقش نفت در تأمين تقاضاي انرژي و سهم اوپك در عرضه جهاني نفت • 2-حمايت از ثبات بازار نفت، امنيت عرضه براي مصرف كنندگان و امنيت تقاضا براي توليدكنندگان • 3-پيگيري و تقويت منافع جمعي كشورهاي عضو در مذاكرات جهاني و موافقت‌نامه‌هاي چند جانبه آتي

7. ارکان • كنفرانس(عالی ترین رکن سازمان می باشد) • هيأت عامل • دبیرخانه • كميته‌ي فرعي وزارتي نظارت بر بازار (MMSC) • كميسيون اقتصادي (ECB)

8. کنفرانس • عالی ترین رکن سازمان است. • هر سال 2 بار در ماههای مارس و سپتامبر(در صورت لزوم به طور فوق العاده)تشکیل جلسه می دهد. • رای گیری در کنفرانس بر اساس اتفاق آرا انجام می شود. • هر عضو دارای یک رای است.

9. هیات عامل • اجلاس هيأت عامل مركب از افرادی است كه توسط كشورهای عضو نامزد شده و كنفرانس آنان را منصوب می‌كند. • حداقل سالی دو بار تشكيل جلسه می‌دهد. • ارايه‌ خط‌ مشي‌های اداره‌ امور سازمان، اجرای قطعنامه‌های كنفرانس، تنظيم دستوركار اجلاس‌كنفرانس، تنظيم بودجه سالانه سازمان و تسليم آن به كنفرانس را به عهده دارد.

10. دبیرخانه • مرکز اصلی فعالیت اوپک است. • مسئول انجام امور اجرایی سازمان است . • زیر نظر مستقیم دبیر کل و با هدایت اعضای هیات عامل اداره می شود.

11. کمیته فرعی وزارتی نظارت بر بازار • به منظور نظارت دقيق‌تر بر توليد و صادرات نفت كشورهاي عضو ایجاد شده است. • مرکب از دبیر کل اوپک و روسای نمایندگی سه کشور عضو ایجاد شده است. • اين كميته‌ي معمولاً يك روز قبل از برگزاري اجلاس كنفرانس اوپك تشكيل مي‌شود. • ايران رياست اين كميته را از ابتداي تشكيل تاكنون بر عهده داشته و كويت، نيجريه و دبيركل اوپك اعضاي آن محسوب مي‌شوند.

12. کمیسیون اقتصادی • كميسيون اقتصادی يك ارگان تخصصي در چارچوب دبيرخانه است كه به منظور بالابردن دانش و آگاهي در مورد تحولات جاري بازار نفت و كمك به تصميم‌گيري كنفرانس تشكيل شده است. • با حضور دبيركل و نمايندگان ملي كه توسط كشورهاي عضو منصوب شده‌اند تشکیل جلسه می دهد. • هر سال دو بار و معمولاً قبل از برگزاري كنفرانس‌هاي عادي اوپك تشكيل مي‌شود.

13. اعضاء و شرایط عضویت • اعضاي اوپك در حال حاضر عبارتند از: • ايران، عراق، كويت، قطر، عربستان و امارات متحده عربي از قاره آسيا • آنگولا، الجزاير، ليبي و نيجريه از قاره آفريقا • اكوادور و ونزوئلا از قاره آمريكا

14. انواع عضویت •  در اساسنامه‌ي اوپك تصريح شده است: «هر كشوري كه مقدار معتنابهي نفت صادر مي‌كند و داراي منافع مشابه با ساير اعضاء باشد، در صورت تصويب اكثريت سه چهارم اعضاي سازمان از جمله موافقت كشورهاي مؤسس، مي‌تواند به عضويت كامل سازمان درآيد». • در اساسنامه‌ي اوپك سه گروه عضو پيش‌بيني شده است كه عبارتند از: • «مؤسس» • «كامل» • «وابسته» • (شرایط انواع عضویت در مواد 7 و 8 اساسنامه درج شده است .)

15. بخش دوم • اوپک و ارتباط آن با تجارت بین الملل

16. استراتژی بلند مدت اوپک • در چارچوب چشم‎انداز اوپك مهمترين اهداف استراتژي بلندمدت اوپك عبارتند از: • ـ كاهش ريسك تصميمات • ـ افزايش توان رقابتي اوپك در مقابل غيراوپك • ـ تقليل رقابت داخل سازمان و تبديل آن به همكاري

17. چالشهای پیش رو • با توجه به مطالعات و بررسي‎هاي انجام گرفته در دبيرخانة اوپك، 9 چالش اصلي سازمان اوپك در آينده دور و نزديك شناسايي شده‎اند. با نگاهي دوباره به اين چالش‎ها، مي‎توان آنها را در سه گروه تقسيم‎بندي كرد: • گروه اول:ابهام در مورد رشد اقتصادي جهان •  ـ گروه دوم: چالش‎هاي داخلي •  ـ گروه سوم: چالش‎هاي خارجي

18. چالشهای داخلی • چالش‎هاي داخلي اوپك آن دسته از مسايل و مشكلاتي است كه اعضاي اوپك به طور مستقيم در تشديد يا تقليل آنها نقش دارند. اين چالش‎ها به طور فزاينده‎اي اوپك را در دستيابي به اهداف خود تهديد مي‎كنند •    قيمت سبد نفتي اوپك، مكانيسم محدودة قيمت، ثبات قيمت‎هاي بهينة نفت و سيستم سهميه‎بندي با توجه به وضعيت‎ بازار •    تأثير چارچوب‎هاي حقوقي قراردادهاي صنايع بالادستي و رژيم‎هاي حقوقي در سياست‎هاي توليد نفت كشورهاي عضو اوپك •    جايگاه آتي شركت‎هاي ملي نفت اوپك در صنعت و بازارهاي ملي و بين‎المللي انرژي

19. تاثیر گذاری متقابل اوپک و فعالان عرصه تجارت بین الملل بر یکدیگر • متقاضیان اصلی خرید نفت خام • بزرگترین شرکتهای چند ملیتی فعال درعرصه تجارت بین الملل • صاحبان عمده فناوری های نوین و پیچیده • شرکت های بزرگ نفتی (هفت خواهر) میباشند. • بیشترین تاثیر گذاری در بروز یا عدم بروز چالش های دوم و سوم از چالش های پیش روی اوپک از جانب این شرکت ها می باشد.

20. نتیجه گیری • شرکت های بین المللی نفتی وتولید کنندگان نفت اوپک دو قدرت عمده و تاثیر گذار بر بازار نفت بوده و می باشند که همواره در پی افزایش سود خود و تسلط بر بازار نفت بوده و می باشند.تعامل این دو قدرت با یکدیگر باعث شده است که تعیین قیمت نفت در شرایط زمانی متفاوت از تسلط یکی خارج، و به سمت دیگری تمایل پیدا کند.به نظر می رسد که هر دو طرف نیازمند ثبات قیمت ها می باشند که این میسر نیست،جزء از طریق درک نیازها و شرایط طرف مقابل که این خود نیز مستلزم اشراف کامل بر جوانب فنی و نیز ساختارهای طرف مقابل می باشد.

21. منابع • الف-کتابها • فرشاد گهر،ناصر-بررسی قدرت اوپک بر سیاست جهانی نفت-پژوهشکده علوم دفاعی استراتژیک-1374 • مدیر قمی،رضا-حمیدی یونسی،علیرضا-خوشرو،سعید-اوپک موقعیت و دیدگاهها-انتشارات کویر-اداره کل روابط عمومی وزارت نف-1380 • ب-مجلات فارسی • فرشاد گهر،ناصر-نقش متغیرهای سیاسی در روند دگرگونی های اوپک-اطلاعات سیاسی-اقتصادی-شماره89-90 بهمن و اسفند 1373 • زمانی،مهرزاد-اوپک و مدیریت بهای نفت-اطلاعات سیاسی-اقتصادی-شماره 233-234-بهمن و اسفند 1385

22. منابع • فرشادگهر،ناصر-دلایل درونی کاهش دهنده قدرت اوپک-اطلاعات سیاسی اقتصادی-شماره 93-94- خرداد وتیر 1374 • شیرخانی،محمدعلی-قوام ملکی،حمیدرضا-اوپک و شوک های نفتی ؛آسیب شناسی رفتار اوپک در بازار جهانی نفت-فصلنامه سیاست،مجله دانشکده حقوق وعلوم سیاسی-دوره 39 شماره2،تابستان 1388 • درخشان ،مسعود-اوپک و منافع ملی؛مجله مجلس و پژوهش-سال نهم شماره 34-اردیبهشت 1382

23. منابع • ج-سایت ها وزارت نفت،امور اوپک و روابط با مجامع انرژی http://portal.opec.mop.ir/ سازمان اوپک www.opec.org