معاونت بازاريابي و تنظيم روابط

2. همگرایی و ایجاد بازار مشترک توسط کشورهای اسلامی معاونت بازاريابي و تنظيم روابط اداره كل بازرگاني كشورهاي عربي و آفريقايي آبان ماه 1389

3. بخش اول:مروری بر همگرایی و ایجاد بازارهای مشترک

4. جهانی شدن: جهانی شدن به مجموعه فرآیندهای پیچیده ای اطلاق می شود که به موجب آن دولت های ملی به نحو فزاینده ای به یکدیگر مرتبط و وابسته می شوند و جهانی شدن در واقع همکاری آگاهانه و یا الزامی ملت ها و فرهنگ ها جهت زیستن در یک جامعه واحد جهانی است. * ویژگی های جهانی شدن: - همگرایی منطقه ای - ادغام و یکپارچگی تجارت جهانی در قالب سازمانهای بین المللی - حرکت کشورها در جهت رفع موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای تجارت - امکان تقسیم بندی فرآیندهای تولید به مراحل مختلف و در مکانهای مختلف بدلیل پیشرفت های تکنولوژی

5. *روشهای جهانی شدن: 1) هدایت روابط اقتصادی با جهان بین الملل از طریق توجه ویژه به دیپلماسی دیجیتالی (استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات روز) 2) تصمیم سازی اقتصادی با توجه به شرایط پیرامونی و بین المللی و چالش ها و فرصت های بیرونی 3) تمرکز بر توسعه اقتصادی بعنوان اولویتی در استراتژی مذاکراتی با طرفهای خارجی 4) ایجاد ارتباط محسوس میان سیاستها و تصمیمات اقتصادی داخلی و خارجی 5) گسترش بخشهای امور خارجه در وزارتخانه ها و سازمانهای مرتبط با امور اقتصادی و تجاری 6) مشارکت بیشتر سازمانهای غیر دولتی در مدیریت بین المللی و دیپلماسی اقتصادی 7) تشکیل بازارهای مشترک منطقه ای اقتصادی از آنجاییکه جمهوری اسلامی ایران در منطقه استراتژیک خاورمیانه و با پتانسیل های مختلف اقتصادی از جمله تجارت قرار دارد و نیز با توجه به وجود سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) که دارای شباهتهای زیادی بخصوص دینی هستند بنابراین تشکیل بازار مشترک منطقه ای بهترین گزینه برای دستیابی به اهداف اقتصادی ایران می باشد.

6. انواع همگرایی های اقتصادی • منطقه ترجیحات تجاری(TPA) • منطقه آزاد تجاری (FTA) • اتحادیه گمرکی • بازار مشترک • اتحادیه پولی • اتحادیه اقتصادی • اتحادیه سیاسی

7. اتحاديه اقتصادي بازار مشترك اتحاديه گمركي موافقت نامه تجارت آزاد موافقت نامه هاي ترجيحي مراحل شكل گيري همگرایي منطقه اي يكپارچگي بيشتر اقتصادي و سياسي سطح نازلتر فعاليت هاي اقتصادي

8. همگرایی اقتصادی: از آنجاییکه در جهانی شدن خطر محیط کاملاً رقابتی کشورها را تهدید می کند بنابراین دولت های ملی به منطقه گرایی روی می آورند تا از این طریق اقتصاد خود را در مقابل مشکلات جهانی حفظ کنند و همچنین به مرور به مزیت رقابتی در بازارهای جهانی دست یابند. • مزیت همگرایی اقتصادی: • همگرایی اقتصادی بخصوص برای کشورهای در حال توسعه می تواند به تسریع در رشد اقتصادی این کشورها منجر شده و باعث بهبود وضعیت این کشورها از نظر شاخص های اقتصادی که فاصله زیادی با کشورهای توسعه یافته دارند شود.

9. گسترش تولید منطقه اي و جهانيتخصص در تولید داخلیکسب درآمدهای ارزیکاهش هزینه‌های تولید در سطح منطقهافزایش تجارت ميان اعضاصرفه‌جویی در منابع کمیاب داخلیتوزیع بهینه درآمدافزایش کارایی در تولید و تجارتافزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی استفاده از مزیت‌های نسبي اعضا اهداف منطقه گرايي اقتصادي و تجاري

10. دلايل گرايش به منطقه‌گرايي دلايل اقتصادي دسترسي به بازار يكپارچگي عميق‌تر اقتصادي افزايش رقابت و جذب سرمايه‌گذاري خارجي دلايل سياسي افزايش قدرت چانه‌زني در مجامع بين‌المللي تقويت امنيت ميان اعضا تضمين حمايت سياسي

11. شرايط ايجاد همگرايي اقتصادي و تجاري نزديكي كشورهاي طرح از لحاظ بعد مسافت و جغرافيا خصوصيات مشترك فرهنگي، سياسي، نژادي، زباني، تاريخي و ... عدم وجود منازعات و كشمكش‌هاي سياسي، فرهنگي و ... تعداد زياد و اهميت حضور كشورهاي موثر اقتصادي براي بهره‌برداري از مزيت‌هاي «مقياس اقتصادي»، «رقابت» و كاهش هزينه‌هاي توليد آمادگي بالقوه و بالفعل كشورها براي ايجاد روابط اقتصادي و تجاري گسترده اقتصاد كشورهاي طرح به جاي آنكه رقیب يكديگر باشد، مکمل هم باشد.

12. سياست منطقه‌گرايي جمهوری اسلامی ايران ضرورت اتخاذ رويكرد فعالانه با نگاه اقتصادي - تجاری همكاري منطقه‌اي محدود با شركاي طبيعي و داراي بيشترين اكمال تجاري با ايران بر اساس مطالعات اقتصادي اولویت دادن به کشورهای همجوار ،مسلمان و همسو در روابط بین الملل ایجاد ترتيبات تجاری منطقه‌اي به موازات انجام مذاكرات الحاق به سازمان جهاني تجارت

13. زمينه هاي داراي پتانسيل همكاري منطقه ای همكاري در زمينه تجارت همكاري در زمينه ترانزيت همكاري در زمينه صادرات مجدد همكاري در زمينه صدور خدمات فني و مهندسي همكاري در زمينه سرمايه گذاري

14. ظرفیت ها و پتانسیل های اقتصادی – اجتماعی کشورهای اسلامی و ضرورت تمرکز بر بازار مشترک

15. *ویژگی های بازار مشترک: - حذف تعرفه ها در منطقه در میان کشورهای عضو - وجود و اعمال یک تعرفه مشترک بر کشورهای غیر عضو - آزادی نقل و انتقال سرمایه و نیروی کار - نبود محدودیت های نامرئی بر تجارت از جمله هماهنگی استانداردها و رویه های تجاری

16. فرصت های پیش روی تشکیل بازار مشترک اسلامی - وجود پیوندها و علایق مشترک فرهنگی میان کشورهای اسلامی و جمعیت کشورهای اسلامی می تواند بازار خوبی برای صادرات درون گروهی را تشکیل دهد (جمعیت کشورهای اسلامی حدوداً 20درصد جهان است) - بیش از 30 درصد منابع جهان و 70% منابع نفتی دنیا در کشورهای مسلمان قرار دارد. - گستردگی سرزمین های اسلامی در چهار قاره جهان از اقیانوس اطلس تا اقیانوس کبیر. - درصد بالایی از منابع طبیعی و معدنی و انسانی بکر و دست نخورده در گروه کشورهای اسلامی قرار دارد. - از آنجائیکه 22 کشور از 57 کشور عضو OIC را کشورهای با درجه توسعه یافتگی پایین تشکیل می دهند لذا در صورت تحقق بازار مشترک اسلامی ، چنین بازاری دسترسی آسان آنان به سرمایه و فناوری موجود در کشورهای توسعه یافته تر اسلامی نظیر مالزی، ترکیه ، ایران و اندونزی را تامین کند.

17. * چالش های فراروی تشکیل بازار مشترک اسلامی: - از آنجاییکه اکثر کشورهای اسلامی تولیدکننده مواد اولیه و خام نظیر نفت هستند لذا شرکای تجاری آنها بیشتر کشوهای صنعتی بوده و بنابراین تجارت درون گروهی آنها زیاد نیست در حالیکه لازمه تشکیل بازار مشترک اسلامی بالا بودن تجارت درون گروهی بین آنهاست. - با توجه به اینکه کشورهای اسلامی هر یک دارای تعهداتی دو یا چندجانبه با کشورهای غیر اسلامی هستد لذا تلفیق این تعهدات ناشی از تشکیل بازار مشترک اسلامی کار ساده ای نیست . - متفاوت بودن ساختار اقتصادی کشورهای OIC و اولویت های متفاوت کشورهای عضو OIC در راستای توسعه اقتصادی - بعد مسافت میان کشورهای اسلامی - عدم وجود شبکه حمل و نقل منسجم بین کشورهای اسلامی

18. بخش دوم:مروری بر شاخصهای اقتصادی و تجاری کشورهای اسلامی

19. تغییر و تحولات شاخص های منتخب کلان در کشورهای OIC و جهان(2008) Annual economic report on OIC countries با نگاهی به مبادلات کشورهای اسلامی به نظر می رسد کشورهای عضو این سازمان بدلیل عدم وقوف کامل به تواناییهای خود و فرصتهایی که فراروی خود دارند اکنون بیش از 84 درصد از مبادلات تجاری خود را با کشورهای خارج از سازمان انجام می دهند.

20. ده کشور اول از نظر میزان صادرات به جهان در سازمان کنفرانس اسلامی سال 2009 ارزش:میلیون دلار

22. سهم صادرات اعضا سازمان کنفرانس اسلامی از صادرات جهان در سال 2009 ارزش: میلیارد دلار

24. ده کالای عمده صادراتی اعضا سازمان کنفرانس اسلامی سال 2009

26. ده کشور اول از نظر میزان واردات از جهان در سازمان کنفرانس اسلامی سال 2009

28. سهم واردات اعضا سازمان کنفرانس اسلامی از صادرات جهان سال 2009

30. ده کشوربرترOICاز نظر حجم تولید ناخالص داخلی وسهم ازکل تولید ناخالص داخلی OIC(2009)

31. روند تغییرات تولید ناخالص داخلی کشورهای عضوOICدر مقایسه باکشورهای توسعه یافته در حال توسعه وجهان2010-2005

32. روند تغییرات سرانه تولید ناخالص داخلی کشورهای عضوOICدر مقایسه باکشورهای توسعه یافته در حال توسعه وجهان2010-2005

33. روند تجارت کالایی بین کشورهای OICبه تفکیک صادرات و واردات وسهم از کل (2009-2000)

34. ده کشور برتر از نظر ارزش صادرات(نمودار سمت راست)و از نظر سهم صادرات از کل صادرات(نمودار سمت راست) به کشورهایOIC (2009)

35. سهم فعالیت بخشهای مختلف اقتصادی ازGDP کشورهای OIC در مقایسه با کشورهای در حال توسعه

36. صادرات محصولات کشاورزی OIC درمقایسه با کشورهای در حال توسعه وجهان درسالهای 2000و2007

37. کشورهایOIC به ترتیب پتانسیل سرمایه گذاری درون گروهی برروی تولید محصولات کشاورزی (برحسب شاخصهای میزان منابع آبی تجدید پذیر، زمین قابل کشت ونیروی کار)

38. ده کشور برتر OIC در زمینه تولید محصولات کشاورزی(2008،برحسب میلیون تن)

39. ده کشور برترOIC درصادرات محصولات کشاورزی (2007،برحسب میلیون تن)

40. بخش سوم:مروری بر روابط اقتصادی و تجاری جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی *کلیه آمارهای ارائه شده دراین بخش بدون احتساب ارزش مبادلات نفتی می باشد.

41. روند مبادلات جمهوري اسلامي ايران با كشورهاي اسلامي(2009-2005) ارزش:میلیون دلار ماخذ:آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران 41

42. نمودار روند مبادلات جمهوري اسلامي ايران با كشورهاي اسلامي(1388-1384) ارزش:میلیون دلار

43. روند تراز تجاری جمهوری اسلامی ایران با کشورها ی اسلامی(2009-2005) ارزش:میلیون دلار ماخذ:آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران 43

44. نمودار روند تراز تجاری جمهوری اسلامی ایران با کشورها ی اسلامی(2009-2005) ارزش:میلیون دلار ماخذ:آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران همانگونه که مشاهده می شود تراز تجاری جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اسلامی در سال 2009 رشد قابل توجهی را داشته که این امر نشانگر رشد 47 درصدی در میزان صادرات ایران به این کشورها می باشد. 44

45. اقلام عمده صادراتي جمهوري اسلامي ايران به كشورهاي اسلامي سال 1388 ارزش:ميليون دلار 45 ماخذ:آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران

46. اقلام عمده وارداتي جمهوري اسلامي ايران از كشورهاي اسلامي سال 1388 ارزش:ميليون دلار ماخذ:آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران 46

47. فهرست اسامی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی دارای اجلاس کمیسیون مشترک با جمهوری اسلامی ایران 47

48. فهرست اسامی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی دارای اجلاس کمیسیون مشترک با جمهوری اسلامی ایران 48

49. فهرست اسامی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی دارای اجلاس کمیسیون مشترک با جمهوری اسلامی ایران

50. تغییرات و تحولات شاخص های منتخب ایران و OIC در سال 2008 Annual economic report on OIC countries