ปรัชญากฎหมายธรรมชาติ

1. ปรัชญากฎหมายธรรมชาติ กฤษณ์พชรโสมณวัตร คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ *เอกสารนี้ใช้เพียงเพื่อประกอบการบรรยาย เนื้อหาวิชาควรทบทวนจากเอกสารที่แนะนำตามเค้าโรงรายวิชา

2. เค้าโครงการบรรยาย • ความหมายและหลักการทั่วไปของปรัชญากฎหมายธรรมชาติ • เจตคติที่นักกฎหมายไทยมีต่อกฎหมายธรรมชาติ • ช่วงชีวิตและบริบทของกฎหมายธรรมชาติ

3. กฎธรรมชาติ คืออะไร?

4. กฎธรรมชาติ คืออะไร?

5. กฎธรรมชาติ คืออะไร?

6. กฎธรรมชาติ คืออะไร?

7. คำถามที่คุ้นเคย • “มันไม่ถูกต้อง”หรือ “มันประหลาด” • การทำแท้งสมควรทำได้อย่างถูกต้องตามกฎหมายหรือไม่? • การสมรสของคนเพศเดียวกันทำได้หรือไม่? • การุณยฆาต ทำได้ตามกฎหมายหรือไม่ • คำสั่งของคณะรัฐประหารเป็นกฎหมายหรือไม่? • คำถามทางศีลธรรมเหล่านี้กระทบกับชีวิตของมนุษย์ เป็นประเด็นทางการเมือง และประเด็นทางกฎหมายในที่สุด

8. ทัศนะต่อการทำแท้งในปัจจุบันทัศนะต่อการทำแท้งในปัจจุบัน

9. ทัศนะต่อต้านการแต่งงานของเพศเดียวกันทัศนะต่อต้านการแต่งงานของเพศเดียวกัน

10. ศีลธรรม-การเมือง-กฎหมายศีลธรรม-การเมือง-กฎหมาย

11. 1. กฎหมายธรรมชาติคืออะไร? • เบื้องต้น คือสำนักปรัชญากฎหมายสำนักหนึ่ง • กฎหมายธรรมชาติ = Natural Law • Nature แปลว่า เนื้อแท้-สันดาน ของบุคคลหรือสิ่งหนึ่ง • Nature คือ พลังสร้างสรรค์และบังคับบัญชาจักรวาล • Nature คือ กลไกที่ขับเคลื่อนสิ่งมีชีวิต • Nature คือ สิ่งแวดล้อมในเชิงเอกภาพของมนุษย์ • Nature คือ ทัศนะที่เกิดขึ้นโดยสัญชาตญาณ • Nature คือ วิถีชีวิตที่เรียบง่าย • จาก Meriam-Webster Advance Learner’s Dictionary

12. Natural Law คือ กฎหมายที่มีลักษณะต่างๆ ข้างต้น เช่น • กฎหมายที่เป็นเนื้อแท้ของกฎหมาย • Mala in se – Mala Prohibita • กฎหมายเป็นกฎที่มีอยู่ตามธรรมชาติเป็นภววิสัย (เอกภาพ) • กฎหมายเป็นสิ่งที่อยู่เหนือเจตจำนงของรัฐ (เพราะเป็นกลไกจักวาล) • กฎหมาย อยู่เหนือกาละและเทศะ • บุคคลจะอ้างไม่ได้ว่าไม่รู้กฎหมาย • (ร่องรอย) กฎหมายเคยหลับแต่ไม่เคยตาย

13. Description of Natural Law • “True law is right reason in agreement with nature” • “it is of universal application” • “Unchanging and everlasting” • “It is a sin to try to alter this law” • “[God] is the author of this law” • “is that it provides the name for the point of intersection between law and morals”

14. พลังกฎหมายธรรมชาติ: สิ่งที่อยู่เหนือเจตจำนงของรัฐ • การเรียกร้องความชอบธรรมของการใช้อำนาจรัฐ • การเรียกร้องสิทธิและความยุติธรรมตามธรรมชาติ • การเรียกร้องสิทธิมนุษยชน • กฎหมายเด็ดขาดในกฎหมายระหว่างประเทศ (Jus Cogen) • ความรับผิดของอาชญากรสงคราม (Nuremberg, 1/2489) • อารยขัดขืน-ดื้อแพ่งต่อกฎหมาย

15. Nuremberg Trial

16. อภิปรัชญากฎหมายธรรมชาติอภิปรัชญากฎหมายธรรมชาติ • กฎหมาย = กฎของธรรมชาติ • มนุษย์สร้างกฎหมายไม่ได้ เพราะมนุษยืไม่สามารถกะเกณฑ์ธรรมชาติได้ • เมื่อเป็นกฎของธรรมชาติจึงมีลักษณะ • เป็นภววิสัย • อยู่เหนือกาละ • อยู่เหนือเทศะ • เป็นสากล • เป็นสัจธรรม • เฉกเช่น ธรรมชาติ ที่มีความเที่ยงแท้และเป็นธรรม

17. ญาณวิทยากฎหมายธรรมชาติญาณวิทยากฎหมายธรรมชาติ • มนุษย์ไม่ได้สร้างกฎหมาย เพราะกฎหมายเป็นของธรรมชาติ • มนุษย์จึงเรียนกฎหมายจากมนุษย์มาได้ ต้องเรียนจากธรรมชาติ • ความเข้าใจต่อธรรมชาติจึง = ความเข้าใจต่อกฎหมาย • การศึกษากฎหมายจึงเหมือนกับการศึกษา “ธรรมชาติ” • เช่น เรียนรู้จากตรรกะ เรียนรู้จากศรัทธา หรือเรียนรู้แบบวิทยาศาสตร์

18. The Creation of Adam

20. มนุษย์ถือกำเนิดขึ้นพร้อมกับบาป “บาปกำเนิด” (original sin) • เป้าหมายของมนุษย์ภายใต้คำอธิบายทางคริสตศาสนา • รัฐถือกำเนิดขึ้นเพื่อทำหน้าที่สนับสนุนให้บุคคลสามารถกลับคืนไปสู่ดินแดนของพระเจ้า

24. จริยศาสตร์กฎหมายธรรมชาติจริยศาสตร์กฎหมายธรรมชาติ • การทำสิ่งที่ชอบด้วยธรรมย่อมไม่ผิดกฎหมาย เพราะเป็นการทำตามกฎที่ยิ่งใหญ่กว่าและสำคัญกว่า • การทำผิดกฎหมายที่ถือว่าเป็นธรรมแล้วย่อมเป็นเรื่องใหญ่ • เพราะอำนาจของกฎหมายเป็นอำนาจที่กำกับจักรวาล • คือ รับช่วงต่อมาจากอำนาจแห่ง/เหนือ “ธรรมชาติ” • เช่น กฎแห่งกรรม พระเจ้า ฯลฯ • การลงโทษตามกฎหมายธรรมชาติจึงทำให้มนุษย์ชดใช้บาป

26. Breaking Wheel

27.  ใช้เพื่อลงทัณฑ์โดยเกี่ยวเบ็ดเหล็กเข้าใต้คาง ปลายแหลมของเบ็ดเหล็กเสียบทะลุคางถึงใต้ลิ้น แล้วชักรอกดึงรั้งคางของผู้ต้องโทษให้ตัวลอยขึ้นจนปลายเท้าลอยพ้นจากพื้นดิน โดยไม่ให้คางหลุดจากเบ็ดเหล็ก เบ็ดเหล็กนี้ทำด้วยเหล็กท่อนขนาด 4 หุน ปลายแหลมเหมือนเบ็ดตกปลา ยาวประมาณ16 นิ้ว เริ่มใช้ในสมัยอยุธยา เลิกใช้ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พ.ศ. 2451 เมื่อประกาศใช้ประมวลกฎหมายลักษณะอาญา

29. 2. เจตคติที่นักกฎหมายไทยมีต่อกฎหมายธรรมชาติ • กฎหมายธรรมชาติเป็นเครื่องมือต่อสู้กับอำนาจรัฐที่ไม่เป็นธรรม • เป็นรากฐานทางทฤษฎีในการเรียกร้องสิทธิเสรีภาพและการปฏิวัติ • เป็นการปลูกฝังความคิดกฎหมายที่เกื้อหนุนกับประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชน

30. 3. ช่วงชีวิตของกฎหมายธรรมชาติ • สาระถะของปรัชญากฎหมายธรรมชาติ คือ คำว่า “ธรรมชาติ” • ลักษณะของกฎหมายธรรมชาติต่างๆ ล้วนผันแปรไปตามข้อคิดเกี่ยวกับ “ธรรมชาติ” • แต่ความหมายของ “ธรรมชาติ” ไม่ใช่ความหมายที่หยุดนิ่ง • ในสังคมไทยความหมายของ “ธรรมชาติ” เปลี่ยนแปลงอย่างน้อยสามครั้งในช่วงศตวรรษที่ผ่านมา • สิ่งศักดิ์สิทธิ์-ทรัพยากร-ความหมายหลากหลายไม่ลงรอย (ดู อรรถจักร สัตยานุรักษ์. นิเวศประวัติศาสตร์)

31. ความหมายของ “ธรรมชาติ” ในประวัติศาสตร์มนุษย์ • ในโลกตะวันตก “ธรรมชาติ” ที่สัมพันธ์กับกฎหมายมีความหมายเปลี่ยนแปลงไปอย่างน้อยสามช่วงชีวิต • เมื่อ “ธรรมชาติ” ยังเป็นสิ่งพิศวง • เมื่อ “ธรรมชาติ” เป็นสิ่งที่กำหนดโดยพระผู้เป็นเจ้า • เมื่อ “ธรรมชาติ” กลายเป็นวิทยาศาสตร์

32. บริบทแห่งการเปลี่ยนแปลงของ “ธรรมชาติ” • บรรยากาศ “ความรู้ต่อธรรมชาติ” ก่อนยุคทองทางปรัชญากรีก • ภาวะคำอธิบายล้นเกินของนักปรัชญาสสารนิยม • การล่มสลายของอาณาจักรโรมันตะวันตก (ค.ศ.496) • การสูญเสียระเบียบโลกและความมั่นคงของมนุษย์ • การเกิดขึ้นของภาวะสมัยใหม่ (ศตวรรษที่ 16-17) • การปรับตัวทางวัฒนธรรม-สังคม • การปรับตัวทางการเมือง • การปรับตัวทางเศรษฐกิจ

33. การบ้าน • ให้ยกตัวอย่างทางกฎหมายมาหนึ่งกรณีที่แสดงถึงอิทธิพลของปรัชญากฎหมายธรรมชาติในกฎหมายไทย? อย่างไร? • ไม่มีคะแนนเหมือนเดิม • ส่งที่ kitpatchara.s@cmu.ac.thไม่เกินหนึ่งหน้า A4