Temat prezentacji:

1. KONFERENCJA METODYCZNA W DNIU 08.02.2010r. W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIMTEMAT KONFERENCJI:ORZECZNICTWO I ŚCIEŻKI EDUKACYJNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z DYSFUNKCJĄ NARZĄDU WZROKU I NARZĄDU SŁUCHU

2. Temat prezentacji: ORZECZNICTWO A POTRZEBY EDUKACYJNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z DYSFUNKCJĄ WIDZENIA Mgr Ewa Wielka – SPPPDZidDzWR w Łodzi ul. Kard.S.Wyszyńskiego 86

3. Według danych GUS – 2009, W Polsce jest ok. 500 tys. osób z dysfunkcją wzroku. • PZN (ZG) zrzesza 75 tys. osób słabo widzących i niewidomych. • Dzieci i młodzieży w wieku szkolnym jest (wg GUS) ok. 10 tysięcy, z czego 1/8 uczy się w szkołach specjalnych. Pozostali uczą się w szkołach ogólnodostępnych.

4. Wyniki profilaktycznych, przesiewowych badań wzroku, prowadzonych przez tutejszą poradnię w latach 2005/2006/2007,w łódzkich, podstawowych szkołach ogólnodostępnych, wykazały, że w grupie wiekowej 6 – 9 lat:

5. Wyniki profilaktycznych, przesiewowych badań wzroku, prowadzonych przez tutejszą poradnię w latach 2005/2006/2007,w łódzkich, podstawowych szkołach ogólnodostępnych. 5

6. Oceniano ich jako „mało zdolnych”, „niezaradnych życiowo”, czasami jako „dyslektycznych”. • Jeżeli dziecko słabo widzące jest zdiagnozowane odpowiednio wcześnie, ma szansę na prawidłowy rozwój psychospołeczny, na pełną rewalidację i na wybór adekwatnej ścieżki edukacyjnej.

7. Czy każdy uczeń w okularach to uczeń słabo widzący? • Posługując się językiem powszechnie zrozumiałym, można powiedzieć, że uczeń słabo widzący, to taki, którego widzenie jest 3 krotnie słabsze, niż u osoby zdrowej, albo jego pole widzenia jest zawężone do 40 stopni.

8. Kategorie słabo widzących wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przy ONZ. • I stopień – V = 0,3 do V = 0,1 • II stopień – V = 0,1 do V = 0,05 • III stopień – V = 0,05 do V = 0,016 • lub pole widzenia zawężono do 20 st. – 10 st. • IV stopień – V = 0,016 do poczucia światła • V stopień – ślepota czarna (+poczucie światła)

9. Kiedy można powiedzieć, że uczeń jest osobą niewidomą? • Coraz rzadziej spotyka się dzieci, które nie widzą zupełnie i mają tzw. „ślepotę czarną” – bez poczucia światła. • Osoby niewidome to takie, których pole widzenia zawężone jest do 20 st., lub ostrość wzroku obniżona jest 20-krotnie. Czyli widzenie (V) = 0,05 i gorsze.

10. Wady, choroby i schorzenia wzroku 90% osób uznanych za niewidome posiada użyteczne resztki wzroku. U dzieci słabo widzących rzadko spotyka się jedno schorzenie wzroku. Najczęściej słabowzroczność jest związana ze złożonym, skomplikowanym układem wad i schorzeń wzroku.

11. Wady wzroku • Krótkowzroczność (miopia) • Nadwzroczność (hipermiopia) • Astygmatyzm (niezborność)

12. Najczęściej spotykane choroby oczu: • Jaskra • Choroba Stargardta • Stany zapalne nerwów wzrokowych • Inne choroby

13. Inne schorzenia wzroku • Zaćma • Barwnikowe zwyrodnienie siatkówki • Retinopatie • Bielactwo • Aniridia • Achromatopsja • Oczopląs • Zez • Inne schorzenia - złożone

14. 14

15. Planując proces edukacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej wzrokowo, należy pamiętać, że podstawowe cele kształcenia, są takie same jak uczniów pełnosprawnych. • Takie same są też, ich potrzeby psychiczne. Obie grupy różnią się natomiast potrzebami edukacyjnymi.

16. Specyfika rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży słabo widzącej i niewidomej oraz związane z tym trudności, manifestujące się w tempie i harmonii rozwoju poszczególnych funkcji poznawczych i społecznych, wymaga zagwarantowania im specjalnych warunków edukacyjnych oraz dostosowania form oddziaływań rewalidacyjnych i rehabilitacyjnych.

17. Do Poradni zgłaszają się dzieci w różnym okresie swego życia, od 3 m-ca do 24 roku życia. • W zależności od wieku dziecka, podejmowane są stosowne procedury diagnostyczno-orzecznicze. • Dziecko do 6 roku życia diagnozowane jest w Poradni głównie w celu wydania: • Opinii o Potrzebie Wczesnego Wspomagania Rozwoju • Orzeczenia o Potrzebie Kształcenia Specjalnego – wychowania przedszkolnego.

18. W sprawie wydania Opinii do Wczesnego Wspomagania Rozwoju, często zgłaszane są dzieci, które nie mają precyzyjnych diagnoz okulistycznych, bo diagnoza taka nie zawsze jest możliwa. • U bardzo małych dzieci (poniżej 6 miesiąca), zwłaszcza u tzw. „wcześniaków”, lekarz okulista może stwierdzić fizyczne uszkodzenie (np. retinopatię) układu wzrokowego, ale nie może ocenić, co dziecko widzi.

20. Widzenie to proces, który rozwija się i wymaga pełnej aktywacji sensorycznej oraz informacji ze wszystkich płatów mózgu. • Widzenie to „fenomen”, którego tylko 10 % pochodzi z narządu wzroku, a 90 % to widzenie korowe.

21. U zdrowego dziecka, widzenie pełne, pojawia się ok. 7 miesiąca życiai jest to głównie widzenie obwodowe (okołoplamkowe). • Widzenie centralne – plamka żółtą- rozwija się wolniej i jest w pełni sprawne dopiero ok. 8 roku życia (u dzieci zdrowych).

22. Dzieci słabo widzące i niewidome, które były objęte rewalidacją w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju, są lepiej przygotowane do podjęcia obowiązku szkolnego, a ich Rodzice świadomie, z przekonaniem podejmują decyzje dotyczące dalszych losów dzieci. Jeżeli dziecko siedmioletnie osiągnęło dojrzałość szkolną, ma prawo uczyć się : • w szkole specjalnej, • w szkole integracyjnej, • w szkole ogólnodostępnej.

23. Diagnozowanie, orzekanie i doradztwo zawodowe dla dzieci i młodzieży z dysfunkcją widzenia, stawia przed Poradniami Psychologiczno-Pedagogicznymi szczególnie wysokie wymagania.

24. Orzekanie i diagnoza do celów edukacyjnych osób z uszkodzonym widzeniem musi uwzględniać: • Stan zdrowia, przede wszystkim dokładną diagnozę okulistyczną, uwzględniającą rokowanie oraz dynamikę choroby oczu i procesu widzenia, • Potencjalne możliwości intelektualneoraz aktualny stan psychofizyczny, dojrzałość emocjonalną i społeczną dziecka, zaradność życiową i stopień usamodzielnienia w sytuacjach codziennych,

25. Warunki socjalne i sytuację rodzinną (postawy rodzicielskie, chęć współpracy, akceptacja i rozumienie potrzeb dziecka), • Schorzenia współwystępujące (narządy ruchu, słuch, choroby neurologiczne, inne choroby somatyczne), • Sugestie i rokowanie (innych specjalistów) co do dynamiki rozwoju psychofizycznego dziecka i zalecenia co do warunków kształcenia i rewalidacji dziecka (czy wymaga ćwiczeń z orientacji przestrzennej, rehabilitacji wzroku, nauki pisania punktowego, rehabilitacji podstawowej itd.).

26. Oceniając dojrzałość szkolną ucznia słabo widzącego i niewidomego, oprócz badań rutynowych (funkcje poznawcze, motoryka, dojrzałość emocjonalna i społeczna), zwracamy uwagę na: • choroby współwystępujące, • umiejętność posługiwania się wzrokiem (lub użytecznymi resztkami widzenia), • Umiejętność orientowania się w przestrzeni dużej i małej,

27. czy będzie posługiwał się czarnym drukiem, czy pismem punktowym, • rokowania okulistyczne (np. czy słabowzroczność ma charakter stacjonarny czy ewolucyjny), • warunki rodzinne dziecka.

28. Czego nie zobaczy i nie pozna dziecko słabo widzące czy niewidome? • Kolorów (odcieni, barw) – achromatopsja i inne schorzenia. • Przedmiotów bardzo małych i bardzo dużych. • Przedmiotów w ruchu i w stanie lotnym (dym, mgła, płatek śniegu). • Układów w przestrzeni (co jest dalej, bliżej) np. brak widzenia obuocznego, zez, wysoka krótkowzroczność. 28

29. Słowa, metafory, zjawiska niedostępne osobom słabo widzącym: • Niebo, tęcza, pajęczyna, krajobraz, horyzont, chmury. • „Jak statki na niebie”,„szary błękit wkrada się w przestworza”,„na horyzoncie zburzonego morza widać kłębiące się bałwany, które przypominają raz watę cukrową, raz siły nieczyste…” 29

30. Najczęściej spotykane problemy w uczeniu się Dzieci z Uszkodzonym Wzrokiem • Czytanie • Aby dobrze spostrzegać bardzo małe litery, trzeba mieć dobrą ostrość wzroku – czyli widzenie plamką żółtą. Plamka żółta obejmuje 2-5 liter. • Aby czytać plamką żółtą, potrzebna jest fiksacja – czyli zatrzymanie oczu między jedną a drugą sakkadą (sakkada – ruch gałki ocznej). 30

31. Zdrowy człowiek wykonuje 4 fiksacje na sekundę. • Im mniejsza jest liczba fiksacji i krótszy czas • fiksacji, tym umiejętność czytania jest lepsza. • Osoby zdrowe, które dobrze czytają, potrafią • wykorzystywać pozaplamkową część siatkówki • – aby poszerzyć pole widzenia i objąć • jednocześnie więcej liter.

32. Dzieci słabo widzące, często mylone są z dziećmi dyslektycznymi bo: • Wolniej czytają (literują, sylabizują) • Gubią litery, głoski, całe wyrazy • Nie rozumieją tekstu • Nie uwzględniają znaków przestankowych • Czytają bez prawidłowej prozodii i dykcji 32

33. Trudności w pisaniu dzieci słabo widzących • Dzieci słabo widzące przeważnie piszą „brzydko” dysgraficznie. • Nie potrafią „trzymać się” w liniaturze. Kreślą „duże” litery. • „Gubią” litery i fragmenty wyrazów. • Robią błędy ortograficzne. • Łączą wyrazy (robią zbyt małe odstępy). • Często nie potrafiąodczytać napisanego przez siebie tekstu. 33

34. Orzeczenie do kształcenia specjalnego, realizowanego w szkole ogólnodostępnej wydajemy na jeden rok, na etap edukacyjny lub na czas kształcenia w danej szkole. • Orzeczenie zawiera dokładną diagnozę psychologiczną - opisową oraz wyjaśniającą przyczynę i skutki obecnego stanu psychofizycznego ucznia, szczegółowe zalecenia do pracy z uczniem w szkole i w domu rodzinnym. Zawiera też uzasadnienie zaleceń i rokowanie, co do postępów w rozwoju funkcji wzrokowych i ogólnego poziomu psychofizycznego ucznia.

35. Zalecenia do pracy w szkole Dostosowanie warunków pracy i wymagań edukacyjnych do możliwości i potrzeb psychofizycznych ucznia z dysfunkcją wzroku. • Należy określić, w której ławce uczeń powinien siedzieć (odległość od tablicy i od źródła światła)? • Ile czasu może pracować wzrokowo – jaka jest wydolność wzrokowa dziecka? • Jakiej czcionki w czarnodruku powinien używać (np. konieczność powiększania testów czy sprawdzianów)? • Czy wymaga wydłużenia czasu na prace pisemne (presja czasowa)? • Jakich pomocy optycznych potrzebuje uczeń słabo widzący?

36. Działalność Orzecznicza naszej Poradni nie kończy się wydaniem Orzeczenia do Kształcenia Specjalnego.

37. Uczeń kształcący się w szkole ogólnodostępnej, jest nadal pod stałą opieką tutejszej Poradni: oferujemy pomoc psychologiczną i pedagogiczną dziecku i rodzicom, odwiedzamy szkołę, spotykamy się z nauczycielami służąc im wsparciem merytorycznym (tyflopedagogicznym),

38. organizujemy spotkania szkoleniowe na terenie Poradni, • organizujemy spotkania szkoleniowe dla całych Rad Pedagogicznych na terenie Szkoły, • zachęcamy szkołę i rodziców do kontaktu z SOSW dla Słabo Widzących i PZN, • polecamy własne opracowania i literaturę fachową.

39. Cykliczne, grupowe spotkania z rodzicami uczniów słabo widzących i niewidomych, uczących się w szkołach ogólnodostępnych (tzw. „Klub Rodziców” – grupa wsparcia). • Cykliczne, grupowe spotkania z uczniami słabo widzącymi, kształcącymi się w szkołach ogólnodostępnych (kształtowanie postaw, wzmacnianie wiary we własne siły). • Grupowe spotkania – zajęcia dla dzieci z dysfunkcją wzroku w wieku przedszkolnym (zajęcia o charakterze rewalidacyjnym).

40. LICZBA UCZNIÓW OBJĘTYCH NAUCZANIEM SPECJALNYM GUS (2006/2007)

41. Dzieci z dysfunkcją widzenia nie stanowią jednolitej grupy i mają odmienne możliwości i potrzeby edukacyjne. Są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa i mają prawo korzystać ze wszystkich systemów i form kształcenia, które stworzono dla tego społeczeństwa.

42. Maria Grzegorzewska: „Jeżeli przyczyna, która uszkodziła wzrok, nie poczyniła innych szkód u dziecka , to takie dziecko będzie rozwijało się tak, jak zdrowe dzieci”. „... będzie wymagało pomocy i wsparcia nauczycieli...”

43. Informacje dotyczące edukacji uczniów z dysfunkcją widzenia na przestrzeni sześciu lat (2002/2003 do 2008/2009). (Dane z Zespołów Orzekających tutejszej Poradni). W badaniach nie uwzględniono dzieci z upośledzeniem umysłowym. Stwierdzono, że 63 % wszystkich badanych z dysfunkcją widzenia miało dodatkowe problemy zdrowotne lub psychospołeczne i emocjonalne.

44. Problemy zdrowotne: • schorzenia neurologiczne (mózgowe porażenie dziecięce, epilepsja, niedowłady kończyn), • somatyczne (astma, alergie, choroby serca, cukrzyca, choroby układu pokarmowego, hipoglikemia, choroby nowotworowe), • inne – uszkodzenia narządów słuchu, fizyczne uszkodzenia narządów mowy, fizyczne, oszpecenia pourazowe.

45. 37 %dzieci z dysfunkcją widzenia to dzieci, które: • wychowują się w rodzinach, które zaspokajają w pełni potrzeby dzieci, • rozwijają się harmonijnie, • nie towarzyszą im inne, dodatkowe dysfunkcje i choroby. 45

46. Wśród badanych z dysfunkcją widzenia, na przestrzeni lat 2003 – 2009 stwierdzono u: • 23 %- niską dojrzałość emocjonalną i społeczną oraz trudności adaptacyjne, • 10 %-dodatkowe choroby i schorzenia neurologiczne, • 20 %badanych wychowuje się w rodzinach dysfunkcyjnych, • 10 %- stwierdzono inne, dodatkowe problemy psychofizyczne (sprzężona niepełnosprawność). • Suma powyższych pozycji = 63%

47. 63% dzieci z dodatkowymi problemami. 37% dzieci bez dodatkowych problemów.

50. Dzieci objęte Wczesnym Wspomaganiem Rozwoju