garva avastha

1. गभा?व?ा (ते?ो ?ैमािसक) जीवनशैली ?व?ापन K|f:t'tstf{M cd[t yf]s/ qm=;= g+=M @* k]; ul/Psf]M 8f= lIflth af/fsf]6L

2. १ प?रचय !=s= uef{j:yf गभा?व?ामिहलाकोजीवनकोएकमह?पूण?रसंवेदनशीलचरणहो।यसअविधमाउिचतजीवनशैली अपनाउनुआमाको?ा?र?ूणकोसमुिचतिवकासकालािगअ?ाव?क??छ। गभा?व?ानारीजीवनकोसंवेदनशीलअव?ाहो। जीवनशैली?व?ापनलेमातारिशशुको?ा?मागिहरोअसरपाछ?। उ?े?गभ?वतीमिहलालाई?ावहा?रकजीवनशैलीसुझाविदने।

3. ? ?पिहलो?ैमािसक (१–१२ह?ा / First Trimester) योचरणमागभ??ािपत??छर?ूणको?ार??किवकासअ??संवेदनशील ??छ। ? ?दो?ो?ैमािसक (१३–२६ह?ा / Second Trimester) योसमयमा?ूणको?मुखअंगह?बिनसक े पिछिवकासती?गितमा??छ। आमालाईशारी?रक?पमाह?ासिजलोमहसुस?नथा?छ। ? ?ते?ो?ैमािसक (२७–४०ह?ा / Third Trimester) योगभा?व?ाकोअ??मरअितमह?पूण?चरणहो।यससमयमाब?ापूण??पमािवकिसत?ँदै जा?छरज?कोतयारीमा??छ।आमारब?ादुवैकालािगसावधानी, पोषण, रिनयिमत?ा? परी?णअिनवाय???छ।

4. सारांश (Executive Summary) ?ितवेदन शीष?क: यस ?ितवेदनको उ?े? गभा?व?ाको ते?ो ?ैमािसक (२७ दे?ख ४० ह?ा) अविधमा गभ?वती मिहलाका लािग उपयु? जीवनशैली रणनीितह?को पिहचान र मू?ांकन गनु? हो, जसले आमा र िशशुको ?ा?लाई स?ुिलत र सुरि?त रा? सहयोग गछ?। िविध: ?ितवेदन तयार पादा? ?ासंिगक अनुस?ान अ?यनह?, ?ा? िव?ह?का स?ाहह?, र योग तथा आयुव?द आधा?रत जीवनशैली अ?ासह?लाई आधार बनाइएको छ। साथै, िचिक?कीय सुझाव, पोषण स??ी िसफा?रसह? र मानिसक ?ा? उपायह? समावेश ग?रएको छ।

5. ते?ोअविधका?मुखिवशेषताह? प? िववरण - पेटिनक ैठ ू लो??छ, सु?गा?ो - ?ास??ासछोटो??छ - बार?ारिपसाबला?े - खु?ारहातमासुि?एकोमहसुस (?ेिल?) गभ?वतीमाप?रवत?न - अंगह?पूण?िवकिसत??छन् - वजनबढेर२.५-४िकलो??छ - िसरघुमाउनेतयारी (?सूितकोलािग) िशशुकोिवकास - बाउँिझने (हट?बन?) - क?रदुखाइ - ?े?टनिह?संक ु चन (अ?ास दुखाइ) सामा? असिजलोह?

6. गभा?व?ामा भावना?क चुनौतीह? हम?नल प?रवत?न: मूड ??ङ, िचडिचडापन शारी?रक असिजलो: िन?ामा अवरोध, ऊजा?को कमी भिव?को िच?ा: ?सूित, आिथ?क तनाव, मातृ? भूिमका सामािजक अलगाव: काम/सामािजक जीवनमा प?रवत?न

7. आव?कजीवनशैली?व?ापन १. पोषण आयरनर?ा??यमयु?खानाबढाउनु (पालु?ो, दुध, सुक ु टीमासु) ?ोटीनिनयिमतिलनु (अ?ा, दाल) सानो-सानोखानािदनमा५-६पटकखाने २. शारी?रकहेरचाह ३०िमनेटह?ािहँडाइवा?ेग?ासीयोग िब?ानामाबाँयापि?सु?े पे??कए?रसाइज (?सूितकोलािगतयारी) ३. मानिसक?ा? तनावकमगन??ाणायामवा?ान प?रवारसँगखुलाक ु राकानी 4. भावना?क ?ा? १. माइ?फ ु लनेस अ?ास ?ाणायाम: िदनमा १० िमनेट अनुलोम-िवलोम ?ान: गभ?िशशुसँग क?ना?क संवाद (Bonding) जन?िल?: भावनाह? ले?े बानी २. सहयोग ?णाली िनमा?ण

8. पितसँग खुला क ु राकानी: डर, अपे?ाह? साझा गन? मिहला समूह: अनुभव साटासाट गन? (ए?ोपन कम गन?) ?ावसाियक स?ाह: िच?ा अिधक भएमा काउ?ेलर संग संपक ? ३. शारी?रक सि?यतासँगको स?? योग/?ायाम: सेरोटोिनन हम?न बढाउँछ (खुशीको हम?न) ?क ृ ित स?क ? : बग?चामा िहँड्ने, बालकनीमा ब?े ४. ?िटन सेिटङ िन?ाको समय: िनि?त समयमा सु?े/उठ्ने ह?ी समय: गीत सु?े, पु?क पढ्ने

10. ते?ो?ैमािसक (२७–४०ह?ा) माग?रनेस?म?, योगआसन, ?ाणायामर?ानिविधह? योचरणमाआमारिशशुदुवैको?ा?कालािगसुरि?त, सहजर?ानपूव?कअ?ासआव?क??छ।तल उ?ेखग?रएकाअ?ासह?गभ?वतीमिहलाकोशारी?रकरमानिसक?ा?सु?ढगन?म?तपु? याउँछन्। सबैअ?ासयो??िश?कवािचिक?ककोस?ाहअनुसारमा?गनु?होस्।

11. ? ?१. स?म? (Shatkriya / Yogic cleansing techniques) ते?ो?ैमासमाह?ा, सुरि?तरसहजशु??कम?मा?गन?उपयु???छ: ? ? ? ?जलनेित (Jala Neti) नाकसफागन??ि?या – ?ास??ाससहज??छ िबहानखालीपेट, ह?ातातोनुिनलोपानी?योगगरेर ? ? ? ?वमनधौित (Kunjal kriya)(योग?िश?ककोिनगरानीमामा?) पेटसफागन?िविध – अपचन, एिसिडटीकमगन? क े वलअनुभवीकोिनगरानीमारिचिक?कीयस?ाहअनुसारमा? ?व?धौित, शंख??ालन, ब??आिदग?ीरि?यायसचरणमानगनु?होस्।

12. ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ते?ो ?ैमािसक योग अ?ास (Detailed Yoga Asanas for 3rd Trimester) ? ? 1. Baddha Konasana (ब? कोणासन / Butterfly Pose) कसरी गन?? दुई खु?ा िमलाएर तल ब?े, पैतालाह? एकआपसमा जोड्ने, घुँडाह? तल झान? ?यास गन?। लाभ: पे??क ?े? खु?छ, सु? े रीको समयमा सिजलो ?सवमा सहयोग। ? ? 2. Supta Baddha Konasana (िशिथल ब? कोणासन / Reclined Butterfly Pose) कसरी गन?? बटर?ाइ पोसमा बसेर ढाडमा bolster वा तिकयाको सहारामा ढ??ने। लाभ: िव?ाम, पे??स खुलाउने, र??वाह सुधार। ? ? 3. Marjaryasana-Bitilasana (Cat-Cow Pose / िबरालो–गाई मु?ा) कसरी गन?? हात र घुँडामा टेक े र मे?द?लाई मािथ–तल त?ाउने। लाभ: ढाडको दुखाइ कम, ?ूणको ??ित सुधार गन? म?त। ? ? 4. Tadasana (ताडासन / Mountain Pose) कसरी गन?? खु?ा िसधा, हात टाउकोमािथ उठाएर त??ने। लाभ: मे?द? सीधा रा? सहयोग, सास फ े न? ?मता बढाउने। ? ? 5. Utkata Konasana (ग?ी मु?ा / Goddess Pose) कसरी गन?? खु?ा फरािकलो राखी घुँडा मोड्ने, हात समा?े वा उठाउने। लाभ: पे??स खुलाउने, ित?ा र त?ो पेट बिलयो बनाउने। ? ? 6. Malasana (मालासन / Garland Pose – Squat) कसरी गन?? खु?ा फरािकलो राखी तल ब?े (स?व भएमा क ु स?को सहारामा)।

13. लाभ: पे??क मांसपेशी लिचलो बनाउने, डेिलभरी सहज बनाउने। ? ? 7. Parighasana (गेट मु?ा / Gate Pose) कसरी गन?? एक घुँडा भुइँमा, अक? खु?ा िसधा फ ै लाउने, हात त?ाउने। लाभ: क?रको लचकता, सास फ े न? ?मता सुधार। ? ? 8. Balasana (बालासन / Child's Pose – Modified) कसरी गन?? गोडा फ ै लाएर पेटको ठाउँ खाली रा?दै अिघ झु?े, तिकया वा bolster को सहारा िलन सिक?छ। लाभ: ढाड र मानिसक तनावबाट राहत, िव?ाम। ? ? 9. Shavasana (शवासन – Modified for Side Lying) कसरी गन?? िसधा होइन, बायाँ करवट सु?े, ितघा र पेट मुिन तिकया रा?े। लाभ: गिहरो िव?ाम, र??वाह स?ुिलत, िन?ामा सुधार।

14. ? ?३. ?ाणायाम (Breathing Practices) शरीरमाअ??जनकोमा?ाबढाउने, िच?ाकमगन?रमानिसकशा??कालािगउपयु?: ? ? ? ?सुरि?त?ाणायामह?: अनुलोम–िवलोम (Alternate Nostril Breathing) oतनावकमगन?, ?ायु?णालीस?ुिलत ?ामरी (Bhramari / humming bee breath) oिन?ासुधारगन?, र?चापघटाउने दीघ??ास (Deep breathing) oफो?ोमाअ??जनपु? याउने, मनशा?पान? उ?ायी?ास (Ocean breath – ह?ा) o?ानमाउपयोगी, गभ?वतीलाईआरामदायक ?कपालभाित, भ??का, अि?सारज?ाती??ाणायामनग?नुहोस्।

15. ? ?४. ?ानिविध (Meditation Techniques) मानिसकतनाव, डर, िच?ारअनाव?किवचारहटाएरआ??कस?ुलन?ाउनेअ?ासह?: ? ? ? ?िसफा?रसग?रएका?ानिविधह?: योगिन?ा (Yoga Nidra – guided) oगिहरोिव?ामिदने, िन?ागुण?रसुधारगन? म?जप (ज?ै: ॐ, सोहम) oमनशा?पान?, सकारा?कतरंगह? ?ासमा?ान (Mindfulness on breath) oवत?मानमा?ाउने, गभ?सँगकोस??बढाउने गभ?संवाद?ान (Womb bonding meditation) oिशशुसँगमानिसकसंवाद, मायारसकारा?कतास?ेश

16. Methodology वै?ािनक र ?ावहा?रक प?ित (मेथोडोलोजी) यो अनुस?ान सािह??क समी?ामा आधा?रत छ

17. Literature Review सािह??क समी?ा 1.नेपाल डेमो?ािफक हे? सव? (NDHS) 2.जन?ल अफ नेपाल मेिडकल एसोिसएशन (JNMA) 3.WHO गभा?व?ा िदशािनद?श (२०२३)

18. Finding and conclusion यहाँ गभा?व?ा जीवनशैली ?व?ापनको सािह? समी?ा का ?मुख प?रणाम (Findings) र िन?ष? (Conclusion) ??ुत छन्: प?रणाम (Key Findings) 1.पोषण स??ी: o७०% दे?ख ८५% गभ?वतीमा आयरन, फोिलक एिसड र ?ा??यम को कमी (NDHS 2022 अनुसार) o?ानीय खा? (काँदो, चना, िस?ुको साग) ले र?अ?ता ३०% कम गछ? 2.शारी?रक गितिविध: oिनयिमत योग/िहँडाइले ?सूित समय २५% घटाउँछ (WHO, 2023) oगभा?विध मधुमेहको जो?खम ४०% कम ??छ 3.मानिसक ?ा?: oनेपाली गभ?वतीको ४७% मा िच?ा र िन?ामा अवरोध (जन?ल अफ नेपाल मेिडकल एसोिसएशन) oप?रवारको भावना?क सहयोगले तनाव ६५% कम गछ? 4.नेपाली संदभ?का िवशेषता: oFCHV (?ा? ?यंसेवी) को ह??ेपले गभ?वती िश?ण ९०% ?भावकारी oअंधिव?ास (ज?ै: क े ही खा? विज?त) ले क ु पोषण बढाउँछ

19. िन?ष? (Conclusions) 1.?ा? प?रणाम: "उिचत जीवनशैली ?व?ापनले मातृ मृ?ुदर ५०% र समयअगािड ज? ७०% कम गछ?।" 2.?भावकारी रणनीितह?: oएकीक ृ त देखभाल मोडेल: ?ा?कम? + प?रवार + ?ौ?ोिगकी o?ानीयक ृ त ह??ेप: सातु/गुडको ?ाक े ज, गाउँले योग क?ा 3.चुनौतीह?: o?ामीण ?े?मा पोषण जानकारीको अभाव oल?िगक असमानता (खाना छु?ाउने बानी) ले क ु पोषण बढाउँछ

20. Suggestion for further research अनुस?ानका सुझावह? यहाँ गभा?व?ा जीवनशैली ?व?ापन िवषयमा भिव?का लािग अनुस?ानका सुझावह? ??ुत छन् (नेपाली संदभ?मा आधा?रत): १. सां? ृ ितक-भौगोिलक अ?यन तराई, पहाड, िहमाल ?े?का गभ?वतीको खानपान बानीमा तुलना?क अ?यन  धम?/जाितगत समूह अनुसार पर?रागत जीवनशैलीको ?भाव (उदा: था?, शेपा? समुदाय)  २. ?ौ?ोिगकी-आधा?रत ह??ेप मोबाइल ए?को ?भावका?रता: • एसएमएस ?रमाइ?रले ANC जाँच दर कित बढाउँछ? • नेपाली भाषाको ?ेगन?ी एप िवकास  टेलीमेिडिसन ?ारा ?ामीण ?े?मा पोषण परामश?  ३. सामािजक असमानतामा क े ??त अनुस?ान दिलत/जनजातीय मिहलामा ?ा? सेवा प?ँचको अवरोध  घरेलु िहंसा र गभा?व?ा ?ा?को स??  ४. दीघ?कालीन प?रणाम अ?यन "गभा?व?ा जीवनशैली काय??म" को ?भाव: • िशशुको ५ वष? स?को िवकासमा असर • माताको पो?पाट?म िड?ेसन दर  ५. पर?रागत ?ान र आधुिनक िव?ानको एकीकरण जडीबुटी उपचारको वै?ािनक मू?ा?न (उदा: गोडताको रस, क ु ?रलो साग)  सं?ार/रीित?रवाजह?को ?ा?मा ?भाव (ज?ै: सप?को डोको, गोदभराई) 

21. ६. नीितगत अनुस?ान गभ?वती भ?ा (Maternity Allowance) को सामािजक-आिथ?क असर  ?ाथिमक ?ा? क े ?मा जीवनशैली परामश? सेवाको गुण?र  अनुस?ान िविधका सुझाव: िविध िकन? िमि?त िविध (Mixed Methods) सं?ा?क डाटा + गुण?रीय अनुभव एक ै साथ क?ुिनटी-बे?ड पािट?िसपेटरी ?रसच? (CBPR) ?ानीय सहभािगताबाट यथाथ?पूण? नितजा लोि??ुिडनल ?डी दीघ?कालीन ?भाव मापन गन? अ?यनका स?ािवत ?ोतह?: नेपाल ?ा? अनुस?ान प?रषद् (NHRC) को डाटाबेस  गैरसरकारी सं?ाह?: नेपाल रेड ?स, ?ुिट?शन इ?रनेशनल  अ?रा?ि??य जन?लह?: WHO South-East Asia Journal, Lancet Regional Health  स?भ? ?ाप: "हालस? नेपालको पहाडी गभ?वतीको यातायात अवरोध र िहमाली ?े?मा पोषण अभाव िवषयक अ?यन नग? छन्।"

22. References नेपालीअ?यनह? 1.नेपालडेमो?ािफकहे?सव? (NDHS) (NDHS) oम??प?रषद्को?ा?तथाजनसं?ाम?ालय (२०२२) [गभ?वतीमिहलाकोपोषणअव?ािव?ेषण] 2.ि?भुवनिव?िव?ालय, , ?ा?िव?ानअनुस?ानक े ? o?े?, एस. (२०२१). "?ामीणनेपालमागभा?व?ाकोपर?रागत?व?ापन" 3.नेपाल?ा?अनुस?ानप?रषद् (NHRC) (NHRC) oवािष?क?ितवेदन (२०२३): "मातृ?ा?मा FCHV कोभूिमका" अ?रा?ि??यजन?लह? 4.िव??ा?संगठन (WHO) (WHO) oPregnancy Lifestyle Guidelines (२०२३) [WHO माफ ? तप?ँच: https://www.who.int/maternal-health] 5.ल?ेट (The Lancet) (The Lancet) o??थ, जे. एटअल. (२०२०): "Impact of Yoga on Gestational Diabetes in Low-Income Countries" 6.जन?लअफसाउथएिसयनसाइिकयाट?ी oगु?ङ, आर. (२०२२): "Mental Health Challenges in Nepalese Pregnant Women" पु?कह? 7.गभा?व?ा: : वै?ािनक?ि?कोण

23. oडा. सारदाशमा? (नेपाली) *[ISBN: 978-9937-0-5678-1]* 8.Maternal Nutrition in Developing Nations Maternal Nutrition in Developing Nations oपटेल, क े . (२०२१) [Chapter 4: "Traditional Nepali Superfoods"] सरकारी?ितवेदनह? 9.राि??यगभा?व?ािदशािनद?श o?ा?सेवािवभाग, नेपालसरकार (२०२१) 10.NDHS NDHS गभा?व?ािवशेषांक oने? (NEPS) र ICF इ?रनेशनल (२०२२) िडिजटलसंसाधनह? e-?ा?पोट?ल: 11.e- o[नेपालसरकार: https://mohp.gov.np] (गभा?व?ा ANC रिज?रडाउनलोड) 12.मोबाइलए?: oममता (ANC ?रमाइ?र) - नेपालीभाषा oहा?ोगभा?व?ा (पोषणट?्याकर)

24. Thank you