1. شیوه انتخاب و تحلیل مخاطبان دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی پست الکترونیکی: drmtavakoli @ gmail.com کاشان – آبان ماه 1390

2. تعريف مخاطب (Audience) مخاطب كسي است كه همه فعاليت‌هايما در برنامه‌هاي پيشگيري، براي ارايه به او صورت مي‌گيرد. تعيين مي‌كند چه موضوعی، با چه اهدافی، با چه محتوایی، با چه شیوه ای، یا با چه رسانه اي ، توسط چه کسی، چگونه و تا چه حد توليد شود. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 1 20

3. شيوه‌هاي تعريف مخاطب مخاطب براساس : مكان ( ساكنان تهران ، روستاييان ......... ) گروه‌هاي جمعيتي ( زنان متأهل ، خانواده‌هاي پرجمعيت ) محتواي پيام خاص ( سيگاري‌ها،زناني كه كودكان كمتر از 6 ماه دارند ) زمان ( كساني كه در دهه 1360 مخاطب برنامه ....... بوده‌اند ) تعريف مي‌شود. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 2 20

4. مخاطبان هدف چه كساني هستند ؟ براي تعيين مخاطبان هدف ، ابتدا كليه مخاطبان بالقوه در دسته‌هاي متفاوت تقسيم مي‌شوند يك يا چند دسته از آنان، به عنوان گروه‌هاي هدف انتخاب و در نهايت براي مداخله بر آن گروه‌هااقدام مي‌شود. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 3 20

5. شيوه دسته‌بندي مخاطبان براساس مشكل مورد نظر برنامه براساس ويژگي‌هاي عمومي مخاطبان(جغرافيايي، جمعيتي، فرهنگي، اجتماعي، سبك زندگي ) دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 4 20

6. ملاك‌هاي انتخاب گروه هدف 1ـ تعداد زیر مجموعهگروه 2ـ بروز مشكل ( Incidence ) ( وسعت يا دامنه مشكل ) 3ـ شدت مشكل ( Severity ) ( شدت عوارض ) 4ـ قابليت دسترسي ( Reach ability ) 5-در معرض خطر بودن دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 5 20

7. در معرض خطر بودن در برنامه‌هاي پيشگيرانه، مهمترين ملاك براي انتخاب گروه هدف، “ در معرض خطر بودن “ است. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 6 20

8. مخاطبان در معرض خطر يعني افرادي كه به دليل رفتارها و نگرش‌هايشان، مشكل بيشتري دارند. در حالي كه كمترين اطلاعات را درباره پيشگيري از مشكل خود دارند. يا سبك زندگي‌شان به گونه‌اي است كه آنها را در معرض بيشترين خطر قرار مي‌دهد. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 7 20

9. انواع مخاطبان مخاطب اوليه ( مستقيم ) : كساني كه يا قدرت ايجاد تغيير را دارند يا مانع آن هستند و شما قصد تغيير رفتار آنان را داريد ( مثل: دانش آموزان ) مخاطب ثانويه ( غير مستقيم ) : افرادي هستند كه بيشترين تاثير را بر رفتار مخاطبان اوليه دارند ( والدين – نيروي انتظامي ) دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 8 20

10. تحلیل مخاطب 1- اطلاع از نوع دانش، نگرش و رفتار گروه مورد نظر نسبت به مشكل است. براي اين كار بايد ازپژوهش‌هاي كمي و كيفي استفاده نمود. 2-تحليل حرفه يا نقش گروههاي هدف 3- شناسایی منابع اطلاعاتي مورد اعتماد گروه هدف نقش مهمي در انتخاب روش‌ها و رسانه‌هاي آموزشي دارد. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 9 20

11. تحلیل مخاطب نکات مهم در تحلیل رفتاری مخاطب: 1– شناسایی عواملي كه بيشترين نفوذ را بر مخاطبان براي پذيرش رفتار مطلوب دارند 2– كشف اين مسأله كه مخاطبان در كداميك از مراحل پذيرش رفتار مي باشند (مرحله ي پيش از تفكر يا قصد، مرحله تفكر و قصد، آمادگي، مرحله عمل، مرحله حفظ و نگهداري) دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 10 20

12. تحلیل مخاطب در يك تقسيم بندي كلي با هدف ارزيابي رفتار مخاطبان ، دو دسته رفتار وجود دارد : الف) رفتارهايي كه از خود آثار ماندني به جاي ميگذارند (وجود ‌شواهد عيني پس از انجام رفتار )مانند :‌ناخنهاي كوتاه شده – دندانهاي مسواك زده ب) رفتارهايي كه از خود آثار عيني به جاي نمي گذارند ( عدم وجود شواهد پس از انجام رفتار )مانند : مصرف منظم قرص ضد بارداري يا نوشيدن آب از ليوان شخصي در دانش آموزان دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 11 20

13. عوامل تأثير گذار بر پذيرش رفتار توسط مخاطبان عامل جسمي عامل استدلالي عامل احساسي يا عاطفي عامل مهارتي عامل شبكه هاي فردي و خانوادگي عامل ساختارهاي اجتماعي وضعيت ارايه خدمات سلامت دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 12 20

14. 1 - عامل جسمي (درد، ناراحتي و خطرات) مردم عادات خود مثل سيگار كشيدن، به پا كردن كفش هاي تنگ و غيره را در صورتيكه درد آن بيش از لذت يا فوايد رفتارباشد، تغيير مي دهند . دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 13 20

15. 2- عامل استدلالي يا ذهني (دانسته هاي فرد) برخي از مردم در صورتي رفتار مربوط به سلامت را تغيير ميدهند كه : الف ) بتوانند مضرات ناشي از رفتار را بيان نموده و درك نمايند ؛ ب ) پيامد هاي خطرات ناشي از رفتار نامطلوب را بشمارند ؛ ج ) راههاي عملي اجتناب از آن رفتار را بدانند . دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 14 20

16. 3- عامل احساسي يا عاطفي (شدت احساسات و اعتماد به نفس مخاطبان) برخي از مردم اگر از عواقب رفتار خود ترسي شديد داشته باشند آنرا تغيير مي دهند. يا اگر آنها انجام رفتار را باپيشبيني يك احساس مثبت در انجام آن مانند ( لذت سرگرمي و تفريح ) به جاي يك احساس منفي داشته باشند ، آن رفتار را انجام مي دهند. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 15 20

17. 4- عامل مهارتي (مهارتهاي فردي در رفتار جديد) برخي از مردم ، زماني كه در عمل به رفتار جديد احساس اطمينان كنند به آن عمل مي كنند. مانند استفاده از كاندوم يا قرص ضد بارداري. براي هدايت يك واكنش احساسي يا استدلالي به سمت تغيير رفتارهاي اختصاصي بايد بر آموزش مهارتهاي خاص تأكيد ورزيد. دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 16 20

18.   5 - عامل شبكه هاي فردي و خانوادگي برخي افراد در صورتيكه توسط سايرين حمايت شوند ، رفتار خود را تغيير خواهند داد. دانش ، احساسات و مهارتهاي شخصي آنها در جهت تغيير مطلوب رفتاري باید تقويت و حمايت شود. اين شبكه فردي و خانوادگي كه شبكه هاي اجتماعي نيز خوانده مي شوند ( مثل همسر ، خانواده ، دوستان، همسايه ها ...) دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 17 20

19. 6 - عامل ساختارهاي اجتماعي (عوامل اجتماعي ، اقتصادي ، قانوني و تكنولوژيك) برخي افراد ، رفتار سلامتي را مي پذيرند ، چرا كه دسترسي آنها به خدمات و امكانات آسان است در محيطي زندگيمي كنند كه اين خدمات قانوني و قابل قبول بوده و قيمتشان مناسب است دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 18 20

20.   7 – وضعيت ارايه خدمات سلامت كميت و كيفيت ارايه خدمات سلامت مهارت و آگاهي كاركنان ارايه دهنده ي خدمات دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 19 20

21. نکته مهم بطور كلي بعضي رفتارها ممكن است تحت تأثير چند عامل و بعضي ديگر نيز تحت نفوذ يك يا دو عامل باشند . لازماست كه موانع و فوايدي را كه بيشترين تأثير را بر مخاطبان دارند ، ليست نماييد تا بتوانيد ارزيابي رفتار نمایيد . دکتر مجید توکلی معاون دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 20 20

22. خسته نباشید