การประยุกต์ใช้วิธีวิทยาวงศาวาทกรรม ในงานวิจัยความรุนแรงต่อผู้หญิง

1. การประยุกต์ใช้วิธีวิทยาวงศาวาทกรรมในงานวิจัยความรุนแรงต่อผู้หญิงการประยุกต์ใช้วิธีวิทยาวงศาวาทกรรมในงานวิจัยความรุนแรงต่อผู้หญิง ชเนตตี ทินนาม Ph.D. (candidate) คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย อาจารย์ประจำคณะนิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต chanettee_tinnam@yahoo.com

2. วงศาวาทกรรม หรือ “Genealogy” คือวิธีการแกะรอยวาทกรรมในพื้นที่ประวัติศาสตร์ เป็นวิธีวิทยาทางประวัติศาสตร์ในกระบวนทัศน์หลังสมัยใหม่ พัฒนาโดย Michel Foucaultนักปรัชญาชาวฝรั่งเศส วงศาวาทกรรม (Genealogy)คืออะไร? 1926-1984

3. ที่มาของวิธีวิทยา “วงศาวาทกรรม” แนวคิดมนุษย์นิยม วงศาวาทกรรม Genealogy ≠ ประวัติศาสตร์แบบHegel

4. Hegel เชื่อว่าสรรพสิ่งทั้งหลายกำลังพัฒนาไปสู่ความก้าวหน้าขึ้นเรื่อยๆ สิ่งใหม่ดีกว่าสิ่งเก่า มนุษย์ก็อยู่ในวิวัฒนาการของความก้าวหน้าขึ้นเรื่อยๆ ลักษณะของวิวัฒนาการเป็นแบบต่อเนื่อง หมายความว่าสรรพสิ่งทั้งหลายมีสาระหรือธาตุแท้ที่เปลี่ยนแปลงท่ามกลางบริบทต่างๆอย่างไม่ขาดตอน วิวัฒนาการทั้งหลายมีทิศทางหรือแนวโน้มที่ถูกกำกับโดยเป้าหมายบางอย่าง อาทิ เสรีภาพ การเข้าถึงจิตขั้นสูงสุด สังคมไม่มีชนชั้น Foucault สรรพสิ่งมิได้วิวัฒนาการมาทีละขั้น แต่ประวัติศาสตร์เป็นผลมาจากการปะทะประสานผันแปรและกลายตัวของวาทกรรม ความเป็นมาของสรรพสิ่งมิได้ดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง แต่กลับเต็มไปด้วยจุดหักเห แตกดับจากภาวะเดิม และเกิดเป็นภาวะใหม่อยู่เรื่อยๆ เมื่อองค์ประกอบของวาทกรรมเปลี่ยนไปก็จะแตกหักยุติความเป็นสิ่งนั้น แล้วกลายเป็นสิ่งใหม่แทน ไม่เชื่อว่าปลายทางของประวัติศาสตร์จะมีความเป็นอุดมคติอยู่จริง นอกจากเครือข่ายของวาทกรรมและอำนาจที่กระจายอยู่ทุกจุด HegelVs.Foucault

5. Hegel “อดีต” มีส่วนในการกำหนด “ปัจจุบัน” สิ่งต่างๆที่เราพบเห็นในปัจจุบันล้วนแล้วแต่มีอดีตทั้งสิ้น แม้ว่าอดีตของสิ่งนั้นอาจมีลักษณะหรือคุณสมบัติบางอย่างแตกต่างไปจากปัจจุบันบ้างแต่เราสามารถหาสิ่งนั้นๆในอดีตได้ เชื่อมั่นในพลังอำนาจและศักยภาพของมนุษย์ตามแนวคิดมนุษย์นิยม ดังนั้นประวัติศาสตร์จึงเป็นเรื่องราวของบุคคลสำคัญ ราชวงศ์ วีรบุรุษ ศูนย์กลางอำนาจต่างๆ Foucault “ปัจจุบัน” เป็นผู้กำหนดประวัติศาสตร์ เรื่องราวในอดีตถูกเลือกสรร ตีความจากมุมมองของปัจจุบัน ไม่เชื่อในความเป็นแก่นแท้แน่นอนของสรรพสิ่ง ดังนั้น ประวัติศาสตร์มิใช่เป็นเรื่องราวของศูนย์กลางอำนาจ หรือโดยบุคคลสำคัญคนใดคนหนึ่ง เท่านั้น โดยนัยนี้ฟูโกต์สนใจประวัติศาสตร์ที่ว่าด้วยเรื่องราวในชีวิตประจำวันรวมทั้งเสียงเล็กๆของผู้คนที่อยู่ชายขอบของสังคม

6. คำสำคัญในการวิเคราะห์วงศาวาทกรรม(Genealogy)คำสำคัญในการวิเคราะห์วงศาวาทกรรม(Genealogy) • Discourse • Emergence • Descent • Discontinuity • Threshold • Rupture • Break • Transformation • Mutation • Power & Resistance

7. Discourse/วาทกรรม (1) • วาทกรรมคือการสื่อความหมาย แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ที่สอดคล้อง โต้แย้ง หรือเป็นเสริมแต่งกับชุดวาทกรรมอื่น ความสัมพันธ์ของวาทกรรมก่อให้เกิดการยอมรับในสิ่งหนึ่งหรือการกีดกันออกไป • หน่วยพื้นฐานของวาทกรรมคือข้อความที่มีความสัมพันธ์ระหว่างกันบนพื้นที่และทำให้เกิดบริบท โดยข้อความเหล่านี้อาจปรากฏตัว หรือถูกแทนที่โดยข้อความอื่น • วาทกรรมเป็นเครือข่ายของกฎเกณฑ์ ค่านิยม ความรับรู้ ความเข้าใจร่วม มาตรฐาน ความเชื่อ ในเรื่องต่างๆของชีวิตมนุษย์

8. Discourse/วาทกรรม (2) • วาทกรรมมาจากการสื่อสารของคนจำนวนมาก จนยากที่จะรู้ที่มาและไม่มีผู้ใดสามารถอ้างความเป็นเจ้าของวาทกรรมนั้นได้ • บริบททางประวัติศาสตร์ จะเป็นที่ซึ่งวาทกรรมจำนวนมหาศาลดำรงอยู่ วาทกรรมมิได้เผยตัวออกมาตรงๆ หากแต่มาจากการประสานกันเข้าของการสื่อความผ่าน กฎเกณฑ์ ความรู้ ความเชื่อ มาตรฐาน ความจริงของยุคสมัยที่ครอบคลุมวิถีชีวิตมนุษย์ • วาทกรรมเป็นทั้งเครื่องมือและผลของอำนาจทั้งยังเป็นแหล่งที่มาของการต่อต้าน

9. Emergence/การเผยตัว • การเผยตัวของวงศาวาทกรรมมิได้ตั้งต้นมาจากจุดใดจุดหนึ่งในประวัติศาสตร์หรือโดยบุคคลสำคัญคนใดคนหนึ่งการเผยตัวคือช่วงขณะหนึ่งๆที่วัตถุหรือสิ่งหนึ่งเริ่มมีสภาพเช่นนั้น เป็นภาวะที่พลังขององค์ประกอบด้านต่างๆมาปะทะประสานเป็นวาทกรรม

10. Descent/การสืบสาย • การค้นหาแหล่งที่มาของวาทกรรมด้วยการแยกธาตุสิ่งนั้นออกเป็นองค์ประกอบต่างๆ คล้ายกับการแยกออกของสิ่งหนึ่ง จากนั้นเข้าแทนที่ด้วยอีกสิ่งหนึ่ง แสดงให้เห็นปัจจัยที่หลากหลายเบื้องหลังเหตุการณ์

11. Discontinuity/ความไม่ต่อเนื่องDiscontinuity/ความไม่ต่อเนื่อง • คือการค้นหาการแตกร้าว รอยปริแตก การแตกหัก ความผันแปร และการกลายพันธุ์ของวาทกรรม อันเป็นผลมาจากการหักเหของทฤษฎี จุดเปลี่ยนของระบบความคิด (episteme)ของยุคสมัยด้วยการทำให้แยกแตกออกจากอุดมการณ์เดิมของอดีตและเผยให้เห็นอุดมการณ์แห่งอดีตนั้น

12. คำศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับ Discontinuity • Threshold/การแตกร้าวของวาทกรรม • Rupture/การปริแตกของวาทกรรม • Break/การแตกหักของวาทกรรม • Transformation/การผันแปรของวาทกรรม • Mutation/การกลายพันธุ์ของวาทกรรม

13. Power & Resistance/อำนาจและการต่อสู้ (1) • 1.อย่ามัวสนใจแต่อำนาจที่เป็นระบบเช่นกฎหมายหรือ อำนาจรัฐ แต่ควรสนใจอำนาจที่แผ่กระจายไปถึงปลายทางของระบบ เพราะอำนาจมีทุกแห่งดังนั้นควรสนใจอำนาจ ณ เหตุการณ์ย่อย ๆ ทั้งหลายในชีวิตมนุษย์ด้วย • 2. อำนาจอยู่ในความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งต่างๆ อำนาจเกิดได้เสมอไม่ว่าจะจงใจหรือไม่ อย่ามัวแต่สนใจเหตุที่มาของอำนาจแต่ควรสนใจการกระทำและผลของอำนาจ • 3. อำนาจเป็นสิ่งที่ไม่สามารถแยกแยะว่าใครมีมากน้อยกว่ากันเพราะอำนาจอยู่วนเวียน กระจัดกระจายทั่วสังคมทุกขณะที่มีวาทกรรม

14. Power & Resistance (2) • 4.เมื่อเกิดการใช้อำนาจผ่านกลไกต่างๆในความสัมพันธ์ทางสังคม อำนาจต้องพัฒนาตัวเองต่อไปด้วยการสร้างความรู้ขึ้นรองรับเพื่อการอธิบายอำนาจนั้น • 5.อย่าคิดว่าอำนาจจะมีเฉพาะด้านที่กดขี่ อำนาจมีผลด้านบวกด้วยได้แก่การสร้างวาทกรรมต่างๆจนกลายเป็นอารยธรรม • 6. ที่ใดมีอำนาจ ที่นั่นมีการต่อสู้ การมองอำนาจในลักษณะความสัมพันธ์ทำให้เห็นถึงการต่อต้านขัดขืนและการเอาชนะอำนาจเสมอ

15. การเผยตัวและการสืบสายวาทกรรมการเผยตัวและการสืบสายวาทกรรม อำนาจและการต่อสู้ อดีต วาทกรรมb วาทกรรมa อำนาจและการต่อสู้ วาทกรรม c วาทกรรม ab ความไม่ต่อเนื่อง ปัจจุบัน วาทกรรม abcf วาทกรรม abce วาทกรรม abcd แนวคิดวงศาวาทกรรม

16. การประยุกต์ใช้วงศาวาทกรรมในการศึกษาเรื่อง “วงศาวาทกรรมการสื่อสารความรุนแรงต่อผู้หญิง” ( พ.ศ.2449-2549)

17. แนวคิดในการวิจัยความรุนแรงต่อผู้หญิงแนวคิดในการวิจัยความรุนแรงต่อผู้หญิง • วงศาวาทกรรม (genealogy) • แนวคิดสตรีนิยมแบบผสมผสาน • แนวคิดความรุนแรงต่อผู้หญิง

18. แนวคิดสตรีนิยม สตรีนิยมหลังสมัยใหม่ -ยอมรับความหลากหลากหลายของผู้หญิง -คัดค้านความเป็นสากล ความรู้ อำนาจที่ทำให้หญิงด้อยกว่าชาย -ปฏิเสธแนวคิดคู่ตรงข้าม -ให้ความสำคัญกับมุมมองท้องถิ่นและบริบทประวัติศาสตร์ -วาทกรรมการกดขี่ผู้หญิงไม่ได้มีความหมายเดียว -สถาปนาการเขียนแบบผู้หญิงเป็นวิธีการต่อสู้ สตรีนิยมสังคมนิยม -ชนชั้น -ทุนนิยม -ชายเป็นใหญ่ -เพศวิถี -โครงสร้างสังคม -โครงสร้างเศรษฐกิจ -โครงสร้างวัฒนธรรม สตรีนิยมถอนรากถอนโคน -ชนชั้นทางเพศ -เพศสภาพ -อคติทางเพศ -ชาติพันธุ์ -โครงสร้างสังคม การเมือง ศาสนา การศึกษา ครอบครัว ระบบคิดชายเป็นใหญ่ -การเมืองเรื่องส่วนตัว สตรีนิยมเสรีนิยม -สิทธิ เสมอภาค -การแก้ไขกฎหมาย -พื้นที่ทางสังคม อาชีพ การศึกษา

19. สิ่งที่มองเห็น ความรุนแรงทางตรง ความรุนแรงเชิงโครงสร้าง สิ่งที่มองไม่เห็น ความรุนแรงเชิงวัฒนธรรม ภูเขาน้ำแข็งกับความรุนแรงต่อผู้หญิง

20. ข้อมูลที่ใช้ในวิเคราะห์วงศาวาทกรรมข้อมูลที่ใช้ในวิเคราะห์วงศาวาทกรรม

21. ภาพจิตรกรรม

22. นางเยี่ยม ใจเด็ด “อายุ 22 ปี ต้องหาของกรมอัยการว่าฆ่านายอะมาร์นาทชาติแขกบังคับอังกฤษ ที่ห้องชั้นบนของผู้ตาย จำเลยสารภาพโดยชื่นตา ว่าตนเปนผู้ฆ่าเพื่อป้องกันการอนาจารอันทารุณของผู้ตาย บัดนี้เปนที่น่ายินดี ซึ่งนางเยี่ยมได้รับความอิศระภาพโดยชอบธรรมจากคำพิพากษาศาลคดีต่างประเทศ แต่เมื่อวันที่ 1 เดือนนี้แล้ว” (สตรีไทย 29 มีนาคม 2468) ข่าว/ภาพถ่าย

23. โฆษณา โฆษณา รถเจ้ากรรมมันโกง อิฉันแก้อยู่หลายชั่วโมง เดินไม่ได้หมดปัญญา เอ๊ะ!คุณนายนั่นทำอะไรกับมือ เลอะเทอะอย่างนั้น ผมจะช่วยเข็นไปยังที่ซึ่ง มีอาหารให้มันกินและเป็น อาหารที่เหมาะแก่รถที่สุด หะๆๆๆก็รถไม่มีน้ำมันคุณนาย จะให้มันวิ่งอย่างไร โซโกนี น้ำมันที่ให้คุณ ประโยชน์แก่รถมากที่สุด มีกำลังแรงและไม่เปลือง ประหยัดทรัพย์ดีที่สุด รถได้พาเขาทั้งสองวิ่ง ไปอย่างรวดเร็วด้วยอำนาจของโซโกนี สยามราษฎร์ 30 กันยายน 2474

24. คนขาย: ห่อหมกแม่เอ๊ย ร้อนๆจ้า ผู้หญิง: ซื้อพ่อพักตร์สองห่อ วุ๊ย ! เผลอไป (สตรีไทย 1 พฤศจิกายน 2468) การ์ตูน

25. “หล่อนเจียมเนื้อเจียมตัวว่าเป็นหญิงคนชั่วไม่ใช่หญิงธรรมดาสามัญอันมีคุณสมบัติและความบริสุทธิ์ผุดผ่องพอที่จะเป็นแม่ของเด็กซึ่งเกิดจากวิทย์ชายหนุ่มผู้มีตระกูลสูง”“หล่อนเจียมเนื้อเจียมตัวว่าเป็นหญิงคนชั่วไม่ใช่หญิงธรรมดาสามัญอันมีคุณสมบัติและความบริสุทธิ์ผุดผ่องพอที่จะเป็นแม่ของเด็กซึ่งเกิดจากวิทย์ชายหนุ่มผู้มีตระกูลสูง” วาทกรรมโสเภณี วรรณกรรม วาทกรรมพรหมจารี วาทกรรมความเป็นแม่ ชนชั้น (ก. สุรางคนางค์,หญิงคนชั่ว,2480: น. 152)

26. ภาพยนตร์

29. ตัวอย่างชุดวาทกรรมพรหมจารีตัวอย่างชุดวาทกรรมพรหมจารี 2449-2519

30. วาทกรรมกุลสตรี วาทกรรมความรัก ปิตาธิปไตย 2449-2470 วาทกรรมพรหมจารี มายาคติในข่าว วาทกรรมความงาม ปิตาธิปไตย วาทกรรมรักต้องฉุด วาทกรรมเพศห้ามพูด ศีลธรรม วาทกรรมการแพทย์ ชนชั้น 2471-2512 ปิตาธิปไตย วาทกรรมความเป็นแม่ อาชีพ วาทกรรมโสเภณี ทุนนิยม ประเพณี วาทกรรมตอบโต้ วาทกรรมพรหมจารี ชนชั้น วาทกรรมความงาม ปิตาธิปไตย 2513-2519 วาทกรรมการแพทย์ ปิตาธิปไตย ทุนนิยม วาทกรรมการแพทย์ วาทกรรมพรหมจารี วาทกรรมตอบโต้

31. จบการนำเสนอ ขอบคุณค่ะ