Zasady przeprowadzania uboju zwierząt wykorzystanych do produkcji mięsa na użytek własny.

1. Zasady przeprowadzania uboju zwierząt wykorzystanych do produkcji mięsa na użytek własny. POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W TORUNIU PRZYSIEK 22 marca 2019 r.

2. Kwalifikacje osób uprawnionych do uboju i uśmiercania zwierząt Nowelizacja rozporządzenia w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt została wydana w celu spełnienia wymagań określonych w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania. PLW ma obowiązek przeprowadzenia bezpłatnego szkolenia dla osób dokonujących uboju na użytek własny oraz wystawienia zaświadczenia potwierdzającego odbycie szkolenia; PLW jest odpowiedzialny za organizację szkoleń dla osób zawodowo zajmujących się uśmiercaniem zwierząt oraz wystawienie dokumentu potwierdzającego kwalifikacje ww. osób (świadectwo kwalifikacji).

3. USTAWA O PRODUKTACH POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO(Dz.U. z 2017 r. poz. 242) Art. 11a [Wymagania weterynaryjne przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny] • Przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny powinny być spełnione wymagania zdrowotne, higieniczne i sanitarne. • wymagania dotyczące zdrowia zwierząt, z których pozyskuje się mięsoi ochrony zwierząt, b. wymagania, jakie powinny być spełnione przy uboju na terenie gospodarstwa, c. sposób znakowania mięsa.

4. USTAWA OPRODUKTACH POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO Art. 17 [Ubój poza rzeźnią] 1. Niedopuszczalny jest ubój poza rzeźnią: • bydła i zwierząt jednokopytnych 2) innych zwierząt, jeżeli mięso pozyskane z tych zwierząt ma być wprowadzone na rynek. 1. Dopuszcza się ubój na terenie gospodarstwa cieląt do szóstego miesiąca życia, świń, owiec, kóz, drobiu w celu produkcji mięsa na użytek własny. 2. Przepisu nie stosuje się do małych ilości drobiu lub zajęczaków poddanych ubojowi przez producenta w gospodarstwie w celu sprzedaży bezpośredniej. 3. Przepisów nie stosuje się w przypadku poddawania ubojowi z konieczności domowych zwierząt kopytnych.

5. Uboju na potrzeby własne Można dokonać: • na terenie gospodarstwa, w którym zwierzęta były utrzymywane lub • w innym podmiocie prowadzącym gospodarstwo ( specjalne warunki) Zwierzęta, które mogą być ubijane na potrzeby własne: • Świnie • Bydło do 6 miesiąca życia • Owce • Kozy • Zajęczaki • Drób • Nutrie

6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własnyz dnia 21 .10.2010 r. t. j. 2016.885) 1. Ubojowi na terenie gospodarstwa w celu produkcji mięsa poddaje się zwierzęta: 1) zdrowe; • które nie pochodzą z gospodarstwa lub obszaru podlegającego ograniczeniom, nakazom lub zakazom ze względu na chorobę zakaźną.  • po upływie okresu karencji, jeżeli przed poddaniem ubojowi zwierzęta były leczone tymi produktami. 4) powinny być spełnione wymagania określone w przepisach • o ochronie zwierząt • o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt • o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

7. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny 1. Co najmniej na 24 godziny przed dokonaniem uboju zwierząt, z wyłączeniem drobiu lub zajęczaków, w celu produkcji mięsa, jeżeli ubój ma być dokonany: 1) na terenie gospodarstwa, w którym zwierzęta były utrzymywane - posiadacz zwierząt, 2) w gospodarstwie innym niż gospodarstwo, w którym zwierzęta były utrzymywane - podmiot prowadzący to gospodarstwo - informuje powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce przeprowadzenia uboju o zamiarze przeprowadzenia uboju. 2. W przypadku uboju cieląt do szóstego miesiąca życia, owiec lub kóz, informacja jest przekazywana w formie pisemnego powiadomienia zawierającego dodatkowo oświadczenie o zagospodarowaniu na własny koszt materiału szczególnego ryzyka zgodnie z rozporządzeniem nr 1069/2009 – ulotka, worki z tel. do ZU

8. Bezwzględny obowiązek utylizacji dotyczy tzw. „materiału szczególnego ryzyka” (SRM). Materiał szczególnego ryzyka z uwagi na zapobieganie gąbczastym encefalopatiom zwierząt stanowią: U cieląt: -migdałki, jelita od dwunastnicy do odbytnicy oraz krezka U owiec i kóz - u zwierząt w każdym wieku - śledziona i jelito kręte U owiec i kóz powyżej 12 m-cy życia lub, które mają siekacz wyrżnięty z dziąsła - czaszka zawierająca mózg oraz oczy, migdałki i rdzeń kręgowy, śledziona i jelito kręte, Odpady o niskim ryzyku, np. odpady poubojowe od świń, mogą być użyte jako surowa karma do skarmiania zwierząt domowych (np. psy, koty) utrzymywanych w gospodarstwie, w którym dokonano uboju.

9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny • Mięso świń i nutrii poddanych ubojowi poddaje się badaniu na obecność włośni na koszt: posiadacza tego mięsa lub podmiotu prowadzącego gospodarstwo, w którym dokonano uboju. - Sposób pobierania próbek do badania mięsa na obecność włośni oraz zasady dostarczania próbek do urzędowego lekarza weterynarii - ulotka - Można przeprowadzić badanie poubojowe całej tuszy na koszt posiadacza mięsa lub podmiotu prowadzącego gospodarstwo. - Badania urzędowe w przypadku wystąpienia chorób zakaźnych. - Zaświadczenie o wyniku badania z wynikiem badania– podpis Mięso świń i nutrii poddanych ubojowi nie może zostać spożyte ani przetworzone przed uzyskaniem zaświadczenia!!!

10. Sposób pobierania próbek do badania mięsa na obecność włośni oraz zasady dostarczania próbek do urzędowego lekarza weterynarii. U świń domowych: • pobiera się kilka próbek mięsa, każda wielkości orzecha laskowego, z mięśni obu filarów przepony w przejściu do części ścięgnistej; 2) łączna masa pobranych próbek nie powinna być mniejsza niż 50 g.

11. Za niespełnienie powyższych obowiązków grozi kara w wysokości od 100 zł do 2000 złzgodnie z § 1, pkt. 39 RMRiRW z dnia 26 maja 2010r. w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2017r., poz. 1182). • Za wprowadzanie na rynek mięsa pochodzącego z produkcji mięsa na użytek własny grozi kara w wysokości od 100 zł do 5000 złzgodnie z § 1, pkt. 38 RMRiRW z dnia 26 maja 2010r. w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2017r., poz. 1182).

12. USTAWA O IDENTYFIKACJI I REJESTRACJI ZWIERZĄT ● Posiadacz zwierzęcia ma obowiązek złożenia, w biurze powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zgłoszenia uboju zwierzęcia w gospodarstwie. ● Zgłoszenia należy dokonać w terminie 7 dni w przypadku zarówno świń, bydła, owiec i kóz, od dnia, w którym ubój miał miejsce. ● W przypadku zgłoszeń ubojów dotyczących bydła do zgłoszenia należy dołączyć paszporty bydła. ● Dokonując zgłoszenia posiadacz potwierdza zgodność danych zamieszczonych na zgłoszeniu ze stanem faktycznym.

13. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt Rozporządzenie określa: 1) kwalifikacje osób uprawnionych do zawodowego uboju; 2) warunki przemieszczania, przetrzymywania, unieruchamiania w celu dokonania uboju lub uśmiercenia zwierząt; • warunki i metody uboju i uśmiercania zwierząt stosownie do gatunku. Odesłanie do: Rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania.

20. USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (t. j. Dz. U. z 2019 r. poz. 122) Art. 1. 1 Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. Art. 5 Każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania

21. USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt Art.6. 1. Zabrania się zabijania zwierząt, z wyjątkiem: • uboju i uśmiercania zwierząt gospodarskich oraz uśmiercania dzikich ptaków i ssaków utrzymywanych przez człowieka w celu pozyskania mięsa i skór. Art.33. 1a. Uśmiercanie zwierząt może odbywać się wyłącznie w sposób humanitarny polegający na zadawaniu przy tym minimum cierpienia fizycznego i psychicznego.

22. USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt Art.34. 3. W uboju domowym zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu świadomości przez przyuczonego ubojowca.

23. USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt 4. Zabrania się: 1) uśmiercania zwierząt w okresie stanowiącym 10% czasu trwania ciąży dla danego gatunku, bezpośrednio poprzedzającym planowany termin porodu, oraz 48 godzin po porodzie, z wyjątkiem: a) uśmiercania zwierząt do celów naukowych lub edukacyjnych, b) konieczności bezzwłocznego uśmiercenia, c) wydania przez powiatowego lekarza weterynarii decyzji nakazującej zabicie lub ubój zwierząt przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt; 2) uboju lub uśmiercania zwierząt kręgowych przy udziale dzieci lub w ich obecności; 3) wytrzewiania(patroszenia), oparzania, zdejmowania skóry, wędzenia i oddzielania części zwierząt stałocieplnych, przed ustaniem odruchów oddechowych i mięśniowych

24. Rozporządzenie Rady 1099/2009 w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania • w art. 2 zapisano, że • „zwierzę” oznacza każde zwierzę kręgowe z wyłączeniem gadów i płazów

25. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania. • Uśmiercanie zwierząt wywołuje u zwierząt ból, niepokój, strach lub inne formy cierpienia, nawet gdy odbywa się to w najlepszych dostępnych warunkach technicznych. • Niektóre działania związane z uśmiercaniem mogą być stresujące, a każda technika ogłuszania ma pewne wady. • Podmioty gospodarcze lub wszelkie osoby związane z uśmiercaniem zwierząt powinny podejmować wszelkie konieczne działania, aby uniknąć zadawania bólu i zminimalizować niepokój i cierpienie zwierząt w trakcie uboju lub uśmiercania.

26. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania. • Istnieją wystarczające dowody naukowe, aby wykazać, iż zwierzęta kręgowe są istotami czującymi, które z tego względu powinny wchodzić w zakres stosowania niniejszego rozporządzenia. • Wiele metod uśmiercania jest bolesnych dla zwierząt. Dlatego też konieczne jest ogłuszenie, aby wywołać brak przytomności i wrażliwości na bodźce przed uśmierceniem zwierząt, lub podczas ich uśmiercania. • W odniesieniu do uboju niektórych kategorii zwierząt na potrzeby własnej konsumpcji domowej istnieją już pewne minimalne wymogi wspólnotowe, takie jak wymóg uprzedniego ogłuszenia.Z tego powodu celowe jest zapewnienie, aby również w niniejszym rozporządzeniu zostały ustanowione minimalne przepisy dotyczące dobrostanu zwierząt ubijanych na potrzeby własne. Rzeźnie- obowiązek monitorowania skuteczności ogłuszania i inne wymagania

27. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania. Rozdział II. WYMOGI OGÓLNE. Artykuł 3. Wymogi ogólne dotyczące uśmiercania i działań związanych z uśmiercaniem. • Podczas uśmiercania i działań związanych z uśmiercaniem zwierzętom oszczędza się wszelkiego niepotrzebnego bólu, niepokoju lub cierpienia. Uśmiercanie zwierzęcia może odbyć się wyłącznie po uprzednim ogłuszeniu metody są podane w rozporządzeniu • „ogłuszanie zwierzęcia”– rozumie się przez to, metodę profesjonalnego całkowitego wyłączenia świadomości zwierzęcia, trwającego aż do jego śmierci

28. Do chwili śmieci zwierzęta są utrzymywane w stanie nieprzytomności i niewrażliwości na bodźce. Niektóre metody ogłuszania mogą nie doprowadzić do śmierci i zwierzęta mogą odzyskać przytomność lub wrażliwość na bodźce podczas dalszej bolesnej procedury. Metody takie powinny zatem być uzupełnione innymi technikami, które prowadzą do pewnej śmierci przed odzyskaniem przytomności przez zwierzę. Po zastosowaniu metod nieprowadzących do natychmiastowej śmierć, należy jak najszybciej zastosować procedurę prowadzącą do pewnej śmierci, np. wykrwawianie.

29. Zasady ogólne • Monitorowanie skuteczności ogłuszania opiera się głównie na ocenie przytomności i wrażliwości zwierząt na bodźce. • Przytomność zwierzęcia jest to zasadniczo jego zdolność do odczuwania emocji oraz kontrolowania świadomych ruchów. • Mimo pewnych wyjątków, takich jak unieruchomienie spowodowane porażeniem prądem lub inny rodzaj paraliżu wywołanego, można przyjąć, że zwierzę jest nieprzytomne, jeżeli straci naturalną pozycję stojącą, nie jest obudzone i nie wykazuje objawów pozytywnych ani negatywnych emocji, takich jak strach lub podniecenie. • Wrażliwość zwierzęcia na bodźcejest to zasadniczo jego zdolność do odczuwania bólu. • Ogólnie rzecz biorąc, można założyć, że zwierzę jest niewrażliwe na bodźce, kiedy nie wykazuje żadnych odruchów ani reakcji na bodźce takie jak dźwięk, zapach, światło lub kontakt fizyczny

30. Poziom i świadectwo kwalifikacji. 1. Uśmiercanie i działania związane z uśmiercaniem przeprowadzane są wyłącznie przez osoby posiadające odpowiedni poziom kwalifikacji, aby wykonywać te czynności, nie powodując u zwierząt jakiegokolwiek niepotrzebnego bólu, niepokoju lub cierpienia.

31. Unieruchamianie zwierząt Bezwzględnie zabrania się: • podwieszania lub podciągania przytomnych zwierząt (z wyłączeniem drobiu); • mechanicznego unieruchamiania za pomocą zacisków lub wiązania nóg lub śródstopi zwierząt (z wyłączeniem drobiu); • przecinania rdzenia kręgowego, na przykład za pomocą noża lub sztyletu; • stosowanie w celu unieruchomienia zwierzęcia prądu elektrycznego, który go nie ogłusza ani nie uśmierca w warunkach kontrolowanych, a szczególnie stosowanie prądu elektrycznego, który nie przepływa przez mózg.

32. Zasady postępowania ze zwierzętami przed ubojem art.15 ust. 3 Podczas przemieszczania zwierząt bezwzględnie zakazane jest:  uderzanie lub kopanie zwierząt;  stosowanie nacisku na jakąkolwiek szczególnie wrażliwą część ciała w sposób powodujący niepotrzebny ból lub cierpienie;  podnoszenie lub ciągnięcie zwierząt za głowę, uszy, rogi, nogi, ogon lub sierść lub obchodzenie się ze zwierzętami w sposób powodujący u nich ból lub cierpienie (zakaz podnoszenia zwierząt za nogi nie dotyczy jednak drobiu, królików i zajęcy);  stosowanie poganiaczy lub innych ostro zakończonych narzędzi;  wykręcanie, zgniatanie lub łamanie ogonów;  chwytanie oczu jakiegokolwiek zwierzęcia.

33. Zasady postępowania ze zwierzętami przed ubojem Zakazane jest wiązanie za:  rogi  poroża  pierścienie nosowe • nogi nie mogą być związane razem. Jeżeli zwierzęta muszą być uwiązane to liny, uwięzi i inne środki muszą: • być wystarczająco mocne, aby nie zerwać się; • umożliwiać zwierzętom, w razie potrzeby, położenie się, jedzenie i picie; • być zaprojektowane tak, aby wyeliminować zagrożenie uduszeniem lub zranieniem oraz aby umożliwić szybkie uwolnienie zwierząt.

34. Zasady postępowania ze zwierzętami przed ubojem W miarę możliwości należy unikać stosowania przyrządów generujących impulsy elektryczne. Urządzenia te mogą być stosowane jedynie wobec dorosłego bydła i dorosłych świń, które nie chcą się poruszyć, i jedynie wtedy, gdy mają przed sobą wolną przestrzeń. Impulsy powinny trwać nie dłużej niż jedną sekundę, powinny być odpowiednio oddzielone i stosowane jedynie do mięśni zadu. • Impulsy nie mogą być stosowane w sposób powtarzalny, jeśli zwierzę nie reaguje.

35. Zasady postępowania ze zwierzętami przed ubojem 1.11. Zwierzęta, które nie są w stanie chodzić, nie mogą być wleczone do miejsca uboju; należy je uśmiercić w miejscu, w którym leżą.

36. Dopuszczalne metody ogłuszania Metody mechaniczne urządzenia bolcowepenetrujące - wszystkie gatunki urządzenia bolcoweniepenetrujące – przeżuwacze poniżej 10 kg, drób, króliki, zające broń palna z pociskami – wszystkie gatunki przemieszczenie kręgów szyjnych – drób do 5 kg uderzenie w głowę –prosięta, jagnięta, koźlęta, króliki, zające, zwierzęta futerkowe, drób do 5 kg Metody elektryczne elektrody z obu stron głowy –wszystkie gatunki elektrody na głowie i ciele zwierzęcia – wszystkie gatunki kąpiel wodna - drób

37. OGŁUSZANIE

38. Oszałamianie mechaniczne - cechy • Natychmiastowy upadek • Natychmiastowe rozpoczęcie napadu tonicznego (skurczu) trwającego kilka sekund. • Utrata odruchów rogówkowych. • Stopniowe rozszerzanie źrenic, oczy nie powinny się obracać. Obracające się gałki oczne wskazują na brak głębokiego oszołomienia i ryzyko odzyskania przytomności. • Brak reakcji na bodźce bólowe (na kłucie nosa igłą) • Natychmiastowy bezdech •Skurcz mięśni grzbietu i nóg. Nogi przednie i tylne są zgięte a to upływie 5 sekund nogi przednie prostują się i pozostają wyprostowane. • Brak wokalizacji.

39. Metody ogłuszania Metody mechaniczne: 1. Urządzenie bolcowe penetrujące (wszystkie gatunki) wstrząs mózgu i masywny krwotok w mózgu poprzez przekazywanie energii z pocisku do czaszki i mózgu 2. Urządzenie bolcowe niepenetrujące (przeżuwacze, drób, króliki, zające) 3. Broń palna z pociskami (wszystkie gatunki) 4. Przemieszczenie kręgów szyjnych (drób do 5 kg ) 5. Uderzenie w głowę (prosięta, jagnięta, koźlęta, króliki, zające, drób do 5 kg żywej wagi)

40. Oszałamianie mechaniczne – udarowe. Uderzenie w głowę. • Oszołomienie udarowe polegało na wywołaniu wstrząsu mózgu uderzeniem w czaszkę zwierzęcia tępym narzędziem, którym była siekiera, topór lub pałka. • W następstwie udaru dochodzi zwykle do chwi­lowej utraty przytomności w wyniku zaburzeń czynnościowych mózgu, zwłaszcza ośrodków czuciowych. • Zbyt słabe uderzenie wywołuje jedynie podniece­nie zwierzęcia, a tym samym utrudnia wykonanie oszołomienia. • Uderzenie wykonane ze zbyt dużą siłą spowodować może śmierć w wyniku uszkodzeń struktury anatomicznej mózgu, a szczególnie ośrodków nerwowych umiejscowionych w rdzeniu przedłużonym i śródmózgowiu. • W ogólnej ocenie oszałamianie udarowe jest metodą prymitywną, o niejednakowych efektach, często niepewnych, a równocześnie niecał­kowicie humanitarną.

41. Oszałamianie mechaniczne – urządzenie penetrujące • Efekt oszałamiania wyraża się nieodwracalnym uszkodzeniem mózgu i znajdujących się w nim ośrodków czuciowych i ruchowych, zmianą ciśnienia śródczaszkowego i wstrząsem. Miejsca przyłożenia aparatu bolcowego (następny slajd)

42. Efektywność tej metody zależy od: • właściwego przyłożenia przyrządu, w odpowiednim miejscu,

46. Oszałamianiemechaniczne – urządzeniepenetrujące SKUTECZNOŚĆ • wielkościzwierzęcia, • średnicy, długości i ostrości bolca, szybkości i głębokości pe­netracji • odpowiednio dobranego ładunku wybuchowego lub ciśnienia roboczego powietrza w przypadku urządzeń pneumatycznych; dotyczy to także urządzenia niepenetrującego, • właściwego stanu technicznego sprzętu, jego obsługi i konserwa­cji - w tym przypadku należy przestrzegać wszystkich zaleceń producenta i prowadzić wymaganą dokumentację. • Jedną z najczęstszych przyczyn nieefektywności tej metody jest niewłaściwe przyłożenie aparatu.Metoda ta znajduje zastosowanie przy uboju dorosłego bydła (szczególnie buhaje), koni, tryków, knurów i macior. • Rozpoznanie efektywności - zabieg uznaje się z efektywny, je­żeli po aplikacji zwierzę pada natychmiast, a całe ciało i mięśnie są napięte; ustaje rytmiczne oddychanie, a gałki oczne są nieruchome. U zwierząt niewykazujących tych objawów, zabieg należy szybko powtórzyć

47. Oszałamianie mechaniczne – urządzenie niepenetrujące To urządzenie z bolcem poruszanym za pomocą ładunku wybu­chowego lub sprężonego powietrza, które powoduje przyspieszony wstrząs i zaburzenia ciśnienia śródczaszkowego. Metoda zalecana jest dla bydła (z wyjątkiem zwierząt bardzo ciężkich), dla młodych świń, jagniąt i cieląt zakładając, że metoda ta uwzględnia rodzaj, rasę, masę ciała, wiek i płeć zwierzęcia, w zależności od których dobiera się rodzaj amunicji lub stopień sprężenia powietrza oraz kształt i średnicę bolca.

48. Metody ogłuszania Metody elektryczne: • Ogłuszanie elektryczne elektrodami przyłożonymi z obu stron głowy (wszystkie gatunki) • Ogłuszanie elektryczne elektrodami przyłożonymi na głowie i ciele zwierzęcia (wszystkie gatunki)

49. Oszałamianie elektryczne - parametry

50. Wykrwawianie - czas Zaleca się aby czas od momentu zakończenia oszałamiania do momentu kłucia wynosił nie więcej niż 15 sek. (świnie oszołomienie elektryczne z elektrodami przyłożonymi tylko do głowy zwierzęcia) Dlaczego? Ponieważ: • minimalny czas powrotu rytmicznego oddychania wynosi 38 sek. • maksymalny czas zaniku funkcji mózgu wynosi 23 sek. oszołomienie ------------- 38 sek. zwierzę zaczyna oddychać 15 sek. kłucie ------------- 23 sek. zanik funkcji mózgu