Psikodiagnoze

1. Psikodiagnoze • Java e dymbedhjete • Pergatiti: Dr. Edvaldo Begotaraj

2. Metodat e orientuara nga simptomatika • Check-list e simptomave sipas Derogatis • Inventari i simptomave • Inventari Beck i depresionit • Inventari Beck i ankthit

3. BDI • 21 variabla • Jepen ne formen e pohimeve dhe rrethohetn 0, 1,2,3

4. BAI • 21 variabla • Perdoret per 5 nga crregullimet e ankthit sipas DSM-IV • Pasi jepet lista me simptoma pergjigjet jepen me ane pohimesh nga «aspak» deri ne «shume»

5. Depresioni • Inventari Beck i depresionit • Shkalla e depresionit • Shkalla Hamilton e depresionit

6. C’rregullimet e ankthit • Pyetesoret e ankthit • Pyetesoret per konjicionet agorafobike • Inventari Beck i ankthit • Inventari Maufsley per Obsesion-Kompulsionin • Inventari per fobine sociale

7. Ankesat trupore dhe c’rregullimet somatoforme • Lista e ankesave • Lista e ankesave - Freiburger • Inventari Kieler i dhembjes • Screening per c’rregullimet somatoforme

8. Ankesat trupore dhe c’rregullimet somatoforme • Njohurite per to jane te pakta • Vetem pas nje kohe te gjate identifikohen si crregullime psikosomatikeshume paciente i pranojne me veshtiresi komponentet psikike te ankesave te tyre trupore

9. Lista e ankesave - Freiburger • Permban 4 nenkategori: • Cilat ankesa trupore jane shfaqur gjate koheve te fundit (55 items) • Sa te forta jane ankesat e meposhtme (25 items) • Cilat medikamente perdoren • Sa shpesh ka qene pacienti tek mjeku, vitin e fundit

10. Fusha te tjera te pakategorizuara Perfshijne aspektin konjitiv si dhe aspektin e sjelljes se individit • Inventari i c’rregullimeve te te ngrenit • Pyetesor per sjelljen e te ngrenit • Pyetesor i ciftit • Pyetesori i perceptimeve irracionale (permbledh konjicione problemsjellese dhe ka keto shkalle: Vetvleresimi negativ, Varesia prej te tjereve, Irritueshmeria, Internalizim ne rast mossuksesi

11. Fusha te tjera te pakategorizuara • Shkalla Frankfurter e Vetkonceptit (mat 10 aspekte diferencuese per veten) • Pyetesori i Vetbindjeve mbi Kontrollin (ka tre shkalle internale dhe tre eksternale ku pershkruan vetbindjet mbi kontrollin) • Pyetesori per Vetimazhin (me 20 pyetje pershkruan aspekte subjektive te perjetimeve trupore. I pershtatet diagnostikimit te crregullimeve te vetimazhit si psh., Anoreksia) • Repertory Grid-Technik (bazohet tek psikologjia e konstrukteve personale, dhe konstaton konstruktet qe perdor individi ne vendosjen e kontakteve sociale

12. Metodat psikanalitike • Tema e konfliktit qendror te marredhenies (interviste e strukturuar qe analizon perjetimet e pacienit per marredheniet me te tjeret dhe per kontaktet sociale.pacienti pyetet per skemen e marredhenies, deshirat personale, reagimin e tij dhe per reagimin e te tjereve)

13. Metodat psikanalitike • Diagnostika e operacionalizuar psikodinamike (OPD). Permbledh fushen e aktiviteteve. Perbehet nga 5 akse: • Semundja dhe pritshmerite ndaj trajtimit • Niveli i marredhenies • Konfliktet e vazhdueshme • Struktura psikike • Niveli i simptomave dhe sindromave (sipas ICD-10)

14. Metodat psikanalitike • TESTI Giessen: (per ciftet) • 40 pyetje ne 6 shkalle • Analizon pritshmerite dhe sjelljen sociale • Mundeson persnat te shohin veten ne raport me te tjeret • Mat vetimazhin (si e sheh), imazhin e te huajve (si e shohin) dhe imazhin ideal (si do te donte te ishte)

15. Testi Giessen: 6 shkallet • Rezonanca sociale • Dominanca • Kontrolli • Humori baze • Depertimi (ekspliciteti) • Potenca sociale

16. Testi Giessen • Konkluzione: • Testi perfshin tipare te paqendrueshme ne intervale kohore • Metoda eshte e besueshme ne homogjenitetin e saj, dhe e vlefshme ne heterogjenitetin e saj (karakterin e ndryshem te pyetjeve) psh., testi mund te mate vetem njerin nga crregullimet e mundshme sepse nje person jo domosdoshmerisht eshte obeìsesiv dhe hipoman

17. Terapia sistemike dhe diagnostika nderpersonale • Fokusi nuk vendoset tek personi por tek kushtet ne te cilat jeton ai, si dhe ne nderveprimin me personat e tjere te familjes • Nuk konsiderohet personi, me crregullim por ambienti ku jeton • Identifikon modelin patogjen familjar

18. Terapia sistemike dhe diagnostika nderpersonale • Metoda e pyetjeveqarkulluese: nuk intervistohet drejtperdrejt personi, por mblidhet informacion per gjendjen emocionale dhe sjelljene e tij duke pyetur nje person te trete • Formulimi i pyetjeve: hidhet nje hipoteze qe kerkon vertetim • Perfshin familjen dhe ambientin social

19. Terapia sistemike dhe diagnostika nderpersonale • Metoda e genogrames: paraqetkonstelacionin e nje ose me shume gjeneratave te familjes nepermjet mjeteve piktografike, sipas kendveshtrimit te cdo anetari te familjes • Identifikon modelet e sjelljes, modelet e demtuara te lidhjeve familjare dhe faktoret psikologjike qe kane ndikuar ne demtim • Pas evidentimit, analizon keta faktore

20. Terapia sistemike dhe diagnostika nderpersonale • Shembull i genogrames: SASB (structural analysis of social behavior • Mat njekohesisht tre aspekte te sjelljes nderpersonale: - Fokusimi tek te tjeret • Fokusimi tek vetja • Sjellja ndaj vetes

21. Terapia sistemike dhe diagnostika nderpersonale • IIP- inventari per problemet nderpersonale • Mat veshtiresite ne marredheniet sociale ne disa nivele: • Intimiteti • Agresiviteti • Pavaresia • Shoqerueshmeria • Asertiviteti - Pergjigjet jepen nga «aspak» deri ne «shume»

22. Metoda diagnostikuese ne psikologjine biologjike dhe ne neuropsikologji Psikologjia biologjike perdor tregues (neuro)biologjike per te shpjeguar sjelljen dhe perjetimet e individit (Alzheimer, Parkinson) Metoda: EEG- elektroencefalograma CAT-tomografia kompjuterike

23. EEG • Mundeson fotografimin e aktivitetit dhe funksionimin e trurit me ane elektrodash te vendosura ne lekuren e kokes • Mat aktivitetin elektrik te trurit per te identifikuar dhe diagnostikuar crregullimet neurologjike • Elektrodat pasqyrojne aktivitetin ne monitorin e kompjuterit

24. CAT • Me ane te rrezeve rengten paraqet nje pamje te plote te trurit • Perdoret ne rast dyshimesh dhe ndryshimesh anatomike si psh., tumoret

25. Diagnostika neuropsikologjike • Identifikon reduktimin aktual te funksioneve te nje individi • Fushat qe diagnostikohen: 1. Aftesite konjitive (inteligjenca, kujtesa, vemendja, perqendrimi), 2. Psikomotorika, 3. Personaliteti

26. Metoda diagnostikuese ne psikologjine biologjike dhe ne neuropsikologji • Lloje testesh: teste per matjen e inteligjences (Wais), per matjen e perqendrimit (testet kalkuluese) • Matja e crregullimit te te menduarit: WCST- permban disa detyra qe personi duhet t’i rendise sipas nje rregulli logjik. Mat aktivitetin e dopamines ne korteksin prefrontal

27. Metoda diagnostikuese ne psikologjine biologjike dhe ne neuropsikologji • AAT- diagnostikon dhe klasifikon crregullimet e te folurit • Perbehet nga 6 nenteste qe masin: • Te folurit spontan • Sistemin «token» • Te kopjuarit e fjalive te folura • Emertimin • Gjuhen e shkruar • Te kuptuarit e asaj qe flitet

28. Metoda diagnostikuese ne psikologjine biologjike dhe ne neuropsikologji • Per funksionimin psikomotor perdoret testi Wiener per reagimin. • Mundeson matjen e aftesive reaguese ndaj sinjaleve akustike dhe vizive

29. Metoda diagnostikuese ne psikologjine biologjike dhe ne neuropsikologji • Personaliteti diagnostikohet nepermjet testeve perkatese per: 1. Te identifikuar tiparet e personalitetit qe ndikohen nga demtime me prejardhje organike 2. Te parandaluar keqinterpretimet e sjelljes se varur nga crregullimi apo demtimi organik

30. Metodat diagnostikuese ne psikofiziologji • Konsideron ndryshimet trupore si variabla te varur nga parametrat psikologjike (ne kundershtim e psikologjine biologjike) • Psikika e individit eshte shkaku i crregullimeve trupore • Crregullimet somatoforme, psikofiziologjike, crregullime te ankthit, afektive, llojet e skizofrenise

31. Metodat diagnostikuese ne psikofiziologji • Metodat diagnostike psikofiziologjike kerkojne mjaft koheperdorim te ngushte ne praktiken klinike dhe perdorim te gjere ne kerkimet shkencore • EMG- elektromiografia • EKG- elektrokardiograma • Modeli Dachauer

32. EMG- elektromiografia • Mat aktivitetin e muskujve me ane elektrodash te vendosura ne siperfaqe te trupit, ku ndodhen muskujt • Psh., pacientet me dhimbje kronike

33. EKG- elektrokardiograma • Mat aktivitetin elektrik te te gjithe muskujve te zemres • Perdoret ne paciente me crregullime ankthi • Psh., pacientet me crregullime trupore, paciente me panik • EKG verteton qe kemi te bejme me crregullime trupore, ose reagime normale ne gjendje ankthi ekstrem dhe jo probleme zemre

34. Modeli Dachauer • Mat disfunksionalitetin e reagimit muskulor, qe eshte pergjegjes per simptomatiken ne fjale • Psh., nje pacient me crregullim ankthi, ne gjendje te mire fizike, por me dridhje te pashpjegueshme te muskujve te gjurit

35. Diagnostikimi dhe nderhyrja • Kur percaktohet menyra e trajtimit • Nderhyrja psikoterapeutike • Diagnostikimi klasik dhe diagnostikimi i sjelljes

36. Nderhyrja psikoterapeutike • Psikologjia klinike: nderhyrja terapeutike- rehabilitimi-keshillimi • Diagnostikim (ben njohjen me situaten normale/anormale ne baze te manualeve diagnostike)-nderhyrja/trajtimi (percaktohet qellimi i terapise dhe metoda e punes)-ridiagnostikimi («behet prova», pra ritestohet gjendja si dhe behet nje parashikim per te ardhmen)

37. Diagnostikimi klasik dhe diagnostikimi i sjelljes • Metoda klasike: analizon tiparet baze te personalitetit qe percaktojne sjelljen tone. Sjellja e individit reflekton karakteristika te pergjithshme te personalitetit • Metoda e sotme: nuk merr parasysh tiparet, nuk sheh reagimet e individit si shprehje e personalitetit te tij. Me shume rendesi sjellejve me varesi situacionale, pra kushteve te situatave te ndryshme. (psh., ankthi)

38. Diagnostikimi klasik dhe diagnostikimi i sjelljes • Sot diagnostikimi ben te mundur identifikimin e problemit, parashikimin e metejshem, metodat e trajtimit qe mund te perdoren, dhe praktikimin e tyre. • Terapia bihejvioriste: diagnostikimi nis me nje pershkrim te problemit dhe rrethanave, kushte ku dhe kur ka lindur. Me pas shihet momenti kur personi e ka perceptuar

39. Skema bihejvioriste e diagnostikimit Te menduarit Emocionet /ndjenjat Sjellja Trajtimi Diagnostikimi

40. Shkallet e diagnostikimit • Shkalla konjitive-subjektive: shqyrtohen perjetimet subjektive, problemet emocionale • Shkalla e sjelljes: bejne pjese te gjitha reagimet e nje individi ne te cilat shfaqet dukshem problemi. Vini re sjelljen joverbale • Shkalla fiziologjike: bejne pjese komponentet biologjike, fiziologjike qe shoqerojne crregullimin (ndryshimet e frymemarrjes, frekuenca e zemres, ndryshimet e adrenalines shkaktuar nga situata stresante, terheqja muskulare shkaktuar nga stresi etj.)

41. Terapia bihejvioriste • Ne cilat kushte u fitua sjellja dhe cilet faktore ndihmuan ne ruajtjen e saj? • Cilat modele specifike te sjelljes kane nevoje per nje ndryshim ne intensitetin, shpeshtesine, kohzgjatjen ose kushtet ne te cilat shfaqen keto modele sjelljeje? • Cilat jane metodat praktike qe duhen perdorur per te arritur ndryshimet e deshiruara tek nje person?

42. Terapia bihejvioriste • Keto pyetje ndertojne boshtin e ndertimit te situates terapeutike e cila ka nevoje per: 1. Analizen e sjelljes 2. Percaktimin e qellimeve terapeutike 3. Planifikimin e modelit terapeutik

43. 1. Analiza e sjelljes 1.1. Pershkrim i hollesishem i problemit 1.2. Permbledhja dhe pershkrimi i kushteve situacionale te sjelljes 1.3. Kontrolli i deritanishem i problemit dhe shkalla e demtimit (te sjelljes) 1.4. Gjeneza dhe zhvillimi i problemit 1.5. Ngritja e nje modeli hipotetik per kushtet ne te cilat ka lindur problemi 1.6. Atribuimet e pacientit

44. 1.1.Pershkrimi i hollesishem i problemit • Njihemi me problemin fillestar per te kuptuar prejardhjen e saj • Pas problemit fillestar fshihen nje grup kompleks problemesh (me natyre sociale, konjitive, sjellore),te cilat mund te jene latente • Pas diagnostikimit mund t’i dallojme • Duhet qartesuar lloji i problemit, shpeshtesia e shfaqjes dhe intensiteti i perjetimit te problemit

45. 1.2.Permbledhja dhe pershkrimi i kushteve situacionale te sjelljes • Situatat jane perforcueset e sjelljes problematike • Identifikohet situata kur nje sjellje ka lindur, perseritur dhe ruajtur mundeson analizen e problemit mundeson planifikimin e ardhshem terapeutik • Identifikimi mundeson njohejn e fushave konjitive (mendimet) dhe fiziologjike (reagimet trupore)

46. 1.3.Kontrolli aktual i problemit dhe shkalla e demtimit • Grada e demtimit ndikon drejtperdrejt ne planin terapeutik • Eliminim i gabimeve ne trajtim duke u njohur me metodat individuale dhe profesionale qe individi ka perdorur me para • Te fitohet besimi i pacientit dhe te rritet motivacioni i tij • Shkalla e demtimit eshte nxitesja kryesore per planifikimin e nje terapie afatshkurterose afatgjate • Planifikimi lidhet ngushte me llojin e terapise dhe trajtimin e zgjedhur

47. 1.4.Gjeneza dhe zhvillimi terapeutik • Veshtiresia e percaktimit te zanafilles lind nga shkaqet (situatat perforcuese) e tjera qe kane shoqeruar problemin gjate kohes qe nuk eshte perceptuar. Hapat qe duhen kryer: a) Zgjatja ose shtrirja ne kohe e nje problemi na jep informacione rreth kontekstit social ku jeton pacienti (psh.,Pse ka qene e mudur qe pacienti te jetoje deri ne ate moment me problemin? Cilet faktore e kane mbajtur, ruajtur akoma aktiv, te gjalle (moseliminimi) crregullimin?

48. 1.4.Gjeneza dhe zhvillimi terapeutik b) Informacionet rreth zhvillimit te problemit na ndihmojne te identifikojme cilat kane qene devijimet nga norma qe e kane cuar personin ne crregullim Problemi fillestar mund te jete modifikuar nga situatat e ndryshme qe e perforcojne apo shtremberojne gjendjen filestare. (P0P1Pn) T’i komunikohet pacientit qe duhet te rikthehemi tek P0 per te pasur zgjidhje

49. 1.5.Kushtet fiziologjike • Ndryshimet e meparshme dhe ato aktuale mundesojne rikthimin tek P0. ndihmojne ne vendosjen e kushteve ne te cilat do te kryhet terapia/trajtimi.

50. 1.6.Ngritja e modelit hipotetik • Pasi kalojme fazat e meparshme mund te ngreme nje hipoteze te qarte. • Kujdes nga interpretimi i tepruar (rrezikon zbulimin e plote te problemit)