Plan

1. Plan • wprowadzenie • metody i instrumenty zarzadzania • struktury zarzadzania - przyklady z GW • instrumenty ekonomiczne • studium przypadku • metody prowadzenia analizy (CM) • przyklady badań i metod podejmowania decyzji • podsumowanie

2. Pojecia - powtorka • Ekonomia środowiska • rozwój zrównoważony • koszty zewnętrzne • interanlizacja kosztów zewnętrznych • BAT, PPP • problem jazdy na gapę • warości użytkowe (use values) • wartości pozaużytkowe (non-use values)

3. Internalizacja kosztów zawnętrznych Koszty zewnętrzne Pigou Arthur (1920) Podatek od emisji = kosztom spowodowanym przez emsje na efektywnym poziomie kontroli Coase Ronald (1960) Prywatne negocjacje nie sa w stanie w pelni wlaczyc kosztow zewnetrznych w procesy rynkowe Pareto Vilfredo (1896) Zmiana jest korzystna gdy przynajmniej jedna osoba ma lepiej i nikt nie ma gorzej Hicks John & Kaldor Nicholas (1939) Zmiana podnosi poziom dobrobytu gdy korzystający pokrywają straty i przynajmniej jedna osoba ma lepiej

4. metody i instrumenty zarzadzania • Metody dyrektywne: • Regulacje i standardy • Umowy dobrowolne • Instrumenty ekonomiczne: • Opłaty • Podatki ekologiczne • Zróżnicowanie podatkowe • Systemy depozytowe • Subwencje • Systemy tworzenia specjalnych rynków • Uprawnienia zbywalne • Odpowiedzialność i rekompensata za szkody.

5. 1. Standardy jakość środowiska - charakteryzują pożądany stan otoczenia np. maksymalne stężenie azotanów w wodzie pitnej, SO2 w atmosferze (=> normy imisji); stanowią one w istocie cele ekologiczne. • 2. Standardy emisji i ścieków - maksymalne dozwolone ilości wprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń, np. maksymalna ilość ładunku biochemicznego zapotrzebowania na tlen BZT (Biochemical Oxygen Demand - BOD) lub maksymalna emisja SOX z określonego typu zakładu do atmosfery. Szczególna forma takiego standardu to zakaz używania lub spuszczania danej substancji, zwykle toksycznej.

6. 3. Standardy techniczne - określają typ procesu produkcji lub aparatury redukującej emisje, którą zanieczyszczający zakład musi zainstalować (np. określony typ płuczki, komina czy środków oczyszczających wodę). • 4. Standardy produktowe - określają cechy potencjalnie zanieczyszczających produktów, takich jak chemikalia, detergenty, nawozy sztuczne, samochody i paliwo.

7. Zarzadzanie Ochrona SrodowiskaInstrumnety Ekonomicze

8. Opłaty a podatki ekologiczne • Opłata jest zwykle definiowana jako płatność w zamian za pewien rodzaj usługi (np. opłaty za użytkowanie kanalizacji miejskiej). Takie opłaty, z definicji, są przeznaczone na dostarczenie tej usługi. • Podatki natomiast idą do ogólnego budżetu i nie zakładają w zamian świadczenia żadnej konkretnej usługi.

9. Główne grupy opłat • opłaty za emisje - nakładane na jednostkową emisję zanieczyszczeń, • opłaty usługowe - za wykonanie usługi mającej na celu unieszkodliwienie zanieczyszczeń, • opłaty produktowe - nakładane na cenę produktów szkodliwych dla środowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub poprodukcyjnego /pokonsumpcyjnego składowania • opłaty administracyjne - ponoszone przez producentów za czynności administracyjne związane np. z dopuszczeniem produktu na rynek.

10. Podatek Pigou - opłata za emisję jednostkową w wysokości równej stratom środowiskowym powodowanym przez nią. Ze społecznego punktu widzenia nie ma znaczenia, czy emisja będzie miała miejsce czy też nie, bowiem jej skutki zostaną zrekompensowane przez opłatę. Z punktu widzenia firmy, jeżeli koszty redukcji są większe niż opłaty, to firma będzie emitowała zanieczyszczenia rekompensując straty środowiskowe poprzez opłaty za emisje.

11. Zróżnicowanie podatkowe - wprowadzenie różnicy w cenach substytucyjnych produktów poprzez nałożenie różnych stawek podatkowych. Produkt przyjazny środowisku staje się relatywnie tańszy i wypiera produkt bardziej obciążający środowisko.

12. Depozyty ekologiczne - obciążenia nakładane na ekologicznie niebezpieczne produkty, podlegające zwrotowi w momencie przekazania dobra do recyklingu, neutralizacji lub właściwego (ekologicznego punktu widzenia) składowania poprodukcyjnego / pokonsumpcyjnego.

13. Subwencje - są instrumentami ekonomicznymi odwracającymi zasadę „zanieczyszczający płaci" (Polluter Pays Principle) poprzez pomoc finansową dla zanieczyszczającego. Jej celem ma być ograniczenie ujemnego oddziaływania na środowisko, szczególnie w przypadku, gdy koszty tego ograniczenia są zbyt wysokie dla firmy.

14. dotacje - bezzwrotna pomoc dla firmy, która zobowiąże się do redukcji oddziaływania na środowisko; • kredyty preferencyjne - udzielanie kredytów (pożyczek) o stopie procentowej niższej niż rynkowa na cele związane z ochroną środowiska; różnica między stopą rynkową, a preferowaną jest pokrywana z finansów publicznych; • ulgi podatkowe- zmniejszenie lub zwolnienie z części podatku firmy, która podejmie zobowiązania do redukcji oddziaływania; często występuje w formie tzw. przyspieszonej amortyzacji, która pozwala szybciej odzyskać nakłady na inwestycje związane z ochroną środowiska.

15. Tworzenie specjalnych rynków • podmioty generujące zanieczyszczenia mogą handlować między sobą uprawnieniami do emisji. • Podstawowe rodzaje systemów rynkowych to: • rynki uprawnień zbywalnych (licencji) na emisje, • rynki ubezpieczeń od odpowiedzialności za zanieczyszczanie.

16. Studium Przypadku

17. Srodowisko naturalne Rząd decyzje Przedsiębiorstwa Społeczeństwo

18. Zadanie / cel: Dla przedstawionego problemu przy dostępnej wiedzy podjać decyzje o wyborze optymalnej polityki środowiskowej. Kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju oraz wykorzystując instrumenty ekonomiczne. • Materialy

19. metody prowadzenia analizy (CM) • preferencje • odkrywanie preferencji • poszukiwanie rozwiazań kompromisowych • analiza scenariuszy • poszukiwanie alternatywnych rozwizań • participatory modelling & learning

20. Burza mózgów (pytania otwarte) Łączenie informacji poprzez grupowanie Budowanie i analiza pętli zwrotnych (relacji między wpływami) Identyfikacja wskaźników ilościowych; badanie wartości danych zmiennych

21. Literatura: [1] Folder H., Gabel L., Opschoor H., Ekonomia Środowiska i Zasobów Naturalnych, Wyd. Krupski i S-ka, Warszawa, 1998 [2] Górka, Poskrobko, Ochrona Środowiska - Problemy społeczne ekonomiczne i prawne, PWE, Warszawa, 2001 [3] Preisner L., Pindór T., Przeglądy efektywności przedsiębiorstw i ochrony środowiska, AGH, Kraków, 2000

22. Literatura uzupelniajaca: • Robert Stavins Environmental Economics, The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition, December 2004 • Pigou, A.C. 1920. The Economics of Welfare. London: Macmillan. • Coase, R. 1960. The Problem of Social Cost. The Journal of Law and Economics 3(1), 1-44. • Hicks, J.R. 1939. The Foundations of Welfare Economics. The Economic Journal 49, 696-712.

23. Podsumowanie • Ekonomia środowiska • rozwój zrównoważony • koszty zewnętrzne • interanlizacja kosztów zewnętrznych • BAT, PPP • problem jazdy na gapę • warości użytkowe (use values) • wartości pozaużytkowe (non-use values) • Instrumnety Ekonomicze