ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕ/ΕΑΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

1. Εκπαιδευτικό σεμινάριο για παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού «Αποστολή Νερό-Μη συμβατικοί υδατικοί πόροι» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕ/ΕΑΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου Συντονίστρια Τομέα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου 28 και 29 Ιανουαρίου 2014, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Λευκωσίας και παράρτημα ΠΙ Λεμεσός

2. Πρόγραμμα μη-συμβατικών υδατικών πόρων στην Κύπρο Διεθνής Οργανισμός “Global Water Partnership-Mediterranean” Το Μεσογειακό Γραφείο Πληροφόρησης για το Περιβάλλον. Τον Πολιτισμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη (MIO-ECSDE) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Διάρκεια προγράμματος: Δύο χρόνια Περιλαμβάνει σειρά δράσεων και ενεργειών σε σχέση με την προώθηση των μη-συμβατικών υδατικών πόρων (βρόχινο νερό, ημιακάθαρτο, κ.λπ.) ως μια βιώσιμη μέθοδος ενίσχυσης της διαθεσιμότητας νερού σε περιοχές της Μεσογείου που πλήττονται από τη λειψυδρία

3. Συντελεστές Εκπαιδευτικού υλικού «Αποστολή Νερό-Μη Συμβατικοί Υδατικοί πόροι Συγγραφείς Καθηγ. Μιχαήλ Σκούλλος, Ηρώ Αλάμπεη (MEd.), Βίκυ Μαλωτίδη (MEd.) Υπεύθυνη παραγωγής Κωνσταντίνα Τόλη Παιδαγωγική επιμέλεια Δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου, Δρ Άννα Νικολάου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Σχεδιασμός-Παραγωγή Παυλίνα Αλεξανδροπούλου, PI Beliefs

4. ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν ικανοποιεί τις σύγχρονες ανάγκες χωρίς να μειώνει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους» (WCED, 1987, p.43) « Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν τη ζωή» (IUCN/UNEP/WWF, 1991, p.8) Δύο ορισμοί που ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Ο ένας αναδεικνύει τη διαγενεαλογική αλληλεγγύη και υπευθυνότητα και ο άλλος περιλαμβάνει την περιβαλλοντική διάσταση (Jacobs, 1999)

5. Σύμφωνα με τη Unicef: • Στην Αφρική, 1.500 εκατομμύρια παιδία κάτω των πέντε πεθαίνουν από διάρροια εξαιτίας της χρήσης ακάθαρτου νερού. • 425 εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο αντιμετωπίζουν το φάσμα της έλλειψης νερού. • Στις αναπτυσσόμενες χώρες ένας στους 5 κατοίκους δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό. • Στις αναπτυσσόμενες χώρες βασική αιτία που πολλά κορίτσια δεν πηγαίνουν σχολείο είναι οι μεγάλες αποστάσεις που διανύουν για να μεταφέρουν νερό. Επιπλέον: Η ερημοποίηση (αποτέλεσμα της υπερ-άντλησης και της υφαλμύρωσης κλπ)

7. Περιοχές του πλανήτη οι οποίες είναι ευπρόσβλητες σε πλημμύρες, αύξηση της στάθμης της θάλασσας, ξηρασία

8. Χαρτογράφηση των κλιματικών αλλαγών στον κόσμο

10. 25 εκατομμύρια περιβαλλοντικοί πρόσφυγες στα μέσα της δεκαετίας του 1990 50 εκατομ. το 2010 200 εκατομ. μέχρι το 2050

11. Η εκπαίδευση στα θέματα του νερού, αλλά και όλων των θεμάτων της ΕΑΑ με γνώμονα την ΕΑΑ δομείται: • Στη μάθηση ως κοινωνική μαθησιακή διαδικασία (κοινά οράματα, στόχοι, επιδιώξεις, μέσα από μια από κοινού τύπου διερευνητική διαδικασία) • Στην αξιοποίησης της εμπειρίας και της γνώσης του τοπικού πληθυσμού • Στο συνδυασμό της μη-τυπικής εκπαίδευσης, στην προώθηση συμμετοχικών δραστηριοτήτων δια-δραστικού χαρακτήρα προσαρμοσμένων στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών και της κάθε σχολικής μονάδας • Στη συνεκτίμηση παράλληλα με τις επιπτώσεις στο βιοφυσικό περιβάλλον των επιπτώσεων σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, το ρόλο και τις επιδράσεις του ανθρώπινου παράγοντα σε όλες τις διαστάσεις του περιβάλλοντος • Στην αξιοποίηση όχι μόνο των φυσικών επιστημών αλλά και των κοινωνικών ανθρωπιστικών επιστημών, καθώς επίσης και των επιστημών από το χώρο των τεχνών

12. Φιλοσοφία του Νέου Αναλυτικού Προγράμματος της ΠΕ/ΕΑΑ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΤΟΧΕΥΕΙ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ «ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» ΠΟΛΙΤΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΚΑΙ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΘΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΘΕΙ Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΒΑΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΗΣ ΣΤΗ ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

13. ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ • Το περιεχόμενο περιλαμβάνει θέματα ΤΟΠΙΚΟΥ, ΕΘΝΙΚΟΥ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ • Αξιοποιεί τις εμπειρίες και τα βιώματα των μαθητών/τριών • Στηρίζεται στη διασύνδεση του περιεχομένου των θεματικών ενοτήτων του ΑΠ, στην ολιστική διερεύνηση των ζητημάτων διερεύνησης • Διασυνδέει την οικολογική και φυσική πτυχή του περιβάλλοντος με τις κοινωνικές, πολιτιστικές, οικονομικές πτυχές του περιβάλλοντος και της αειφορίας • ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΑΠ ΤΗΣ ΠΕ/ΕΑΑ

16. ΣΥΝΕΚΤΙΜΩΝΤΑΣ ΟΤΙ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΠΕ/ΕΕΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ: • Σε μαθησιακά αποτελέσματα τα οποία δομούνται στην συνεξέταση των κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών, περιβαλλοντικών παραγόντων ενός ζητήματος, • Στο αλληλένδετο του συνόλου των θεματικών ενοτήτων, • Στο τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο πλαίσιο εμφάνισης των διαφόρων ζητημάτων, • Στην προώθηση διδακτικών τεχνικών και μεθοδολογικών προσεγγίσεων οι οποίες στηρίζονται στη διασύνδεση της τυπικής με τη μη-τυπική εκπαίδευση, στην εμπειρική και βιωματική ενασχόληση, στην αξιοποίηση πολλαπλών πηγών, στη διερεύνηση, στη μαθητοκεντρική διδασκαλία • Στη διεπιστημονική και ολιστική εξέταση των διαφόρων θεμάτων

17. ΠΟΙΑ Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ • ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ • ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΒΙΒΛΙΟ ΥΛΗΣ • ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΔΗΓΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΜΕΤΡΩΝ, ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ • ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΙΔΕΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ, ΤΗΣ ΑΝΑΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ. • ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΙ ΠΤΥΧΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ: • τη σχολική ζωή • το σπίτι • την κοινότητα • τις καθημερινές συνήθειες των πολιτών • την επιστήμη • την ιστορία, την παράδοση και τον πολιτισμό • συστήματα επεξεργασίας και εξοικονόμησης νερού (συλλογή βρόχινου νερού, γκρίζο νερό, αφαλάτωση)

20. ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΥΤΉ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΔΙΑΣΥΝΔΕΘΕΙ ΜΕ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

21. ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗ ΛΕΜΕΣΟ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

22. Μουσείο Νερού: Το Νερό και η σημασία του στη ζωή μας (λαογραφία, παράδοση, υδατικά έργα κλπ) Ο κύκλος του Νερού

25. Μελέτης ενός ιστορικού μνημείου για το νερό

26. Το περιβάλλον μέσα από την Τέχνη και τον Πολιτισμό Το νερό σημείο έμπνευσης και δημιουργίας με βάση τον πολιτισμό της περιοχής-δημιουργία εικαστικών έργων

27. Η ιστορία ενός πτηνού το οποίο ξεπηδά από τον υδατοφράκτη-παρέμβαση στο χώρο και σύνδεση με την ιστορία της περιοχής Έννοια του «Χωρότοπου» (Τρίμη & Σάββα, 2009)

28. Environmental Education – Education for Sustainable Development Μάθηση πέρα και έξω από τα πλαίσια της σχολικής κοινότητας Διαγενεακή επικοινωνία Αλληλεπίδραση, αξιοποίηση της σοφίας και της γνώσης ων τοπικών πληθυσμών και συγκέντρωση πληροφοριών και στοιχείων, ιστοριών για το νερό Green house Livadia Primary School

29. ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΕΙ ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΥΛΙΚΟ: • Στα πλαίσια της τυπικής εκπαίδευσης • Με τη μορφή «σύνθετων σχεδίων εργασίας» αξιοποιώντας μια παιδαγωγική πρόταση αυτοτελώς π.χ. Μη-συμβτικοί υδατικοί πόροι, ποιοι είναι και πώς λειτουργούν. • Αξιοποίηση επιμέρους πτυχών μιας εκπαιδευτικής πρότασης, ως σύντομα σχέδια εργασίας • π.χ. Εκπαιδευτική πρόταση: Το νερό στον τύπο • Επιμέρους πτυχές: Ανάλυση των θεμάτων για το νερό όπως προσεγγίζονται στον ημερήσιο τύπο. • 3. Ως συμπληρωματικές δραστηριότητες σε συνδυασμό με τη μελέτη αλληλοσυνδεόμενων περιβαλλοντικών ζητημάτων • Π.χ. Περιβαλλοντικό ζήτημα: Το υδάτινο στοιχείο και η σημασία του στη ζωής μας • Συμπληρωματική δραστηριότητα: Ερημοποίηση και παράγοντες ερημοποίησης (διασύνδεση ποικίλων εκπαιδευτικών εργαλείων, όπως τα θέματα αειφόρου ανάπτυξης στην εκπαίδευση

32. ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΕΙ ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΥΛΙΚΟ: • Στα πλαίσια της μη-τυπικής εκπαίδευσης: • Σε εξωτερικά περιβάλλοντα και πεδία μελέτης, μέσα από παρατηρήσεις, επιτόπιες καταγραφές και διερευνήσεις, έρευνα δράσης και πειραματισμό • Στο σχολικό χώρο με ανάληψη δράσης και σχετικές παρεμβάσεις • Στην Κοινότητα, στο σπίτι, στη γειτονιά • Σε συνεργασία με τους τοπικούς πληθυσμούς, επαγγελματικές, ομάδες • Διασύνδεσή του με τα προγράμματα του Δικτύου Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που σχετίζονται με το νερό • ΚΠΕ Αθαλάσσας, λιμναίο οικοσύστημα • ΚΠΕ Κοινότητας Ακρωτηρίου, Υγροβιότοπος Ακρωτηρίου • ΚΠΕ Πεδουλά: Ποτάμιο οικοσύστημα, υδατοφράκτης προδρόμου, επιτόπια μελέτη του συστήματος συλλογής βρόχινου νερού και γκρίζου νερού

33. ΚΠΕ ΠΕΔΟΥΛΑ: ΠΟΤΑΜΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

37. ΚΠΕ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ: Υγροβιότοποι

39. ΚΠΕ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ: Μελέτη Θαλάσσιου Περιβάλλοντος

41. ΚΠΕ ΑΘΑΛΑΣΣΑΣ: ΛΙΜΝΑΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

43. Διασύνδεση με τα προγράμματα που υλοποιούνται στα σχολεία Το παράδειγμα ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΖ΄ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΛΕΜΕΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΑΞΗ Γ΄2 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 Γενική επιμέλεια Όλγα Οικονομίδου

49. Διασύνδεση με στοιχείο καινοτομίας και δημιουργικότητας Το Νερό: Στοιχείο Δημιουργίας Η θάλασσα