1 / 83

PARA VE PARA POLİTİKASI

PARA VE PARA POLİTİKASI. Paranın Tanımı. Para mal ve hizmet değişiminde; borçların ödenmesinde genellikle kabul edilen ödeme aracıdır. Bir Malın Para Olarak Kabul Edilebilmesi İçin Taşıması Gereken Özellikler.

jody
Download Presentation

PARA VE PARA POLİTİKASI

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. PARA VE PARA POLİTİKASI

  2. Paranın Tanımı • Paramal ve hizmet değişiminde; borçların ödenmesinde genellikle kabul edilen ödeme aracıdır.

  3. Bir Malın Para Olarak Kabul Edilebilmesi İçin Taşıması Gereken Özellikler • l. Para olarak kullanılan fiziki varlıkların homojen olması, tümünün aynı maddi değeri temsil etmesi gerekir. • 2. Para olarak kullanılan fiziki varlıklar taklit edilmemelidir. • 3. Parasal varlıklar bozulmamalı ve taşınmaya elverişli olmalıdır. • 4. Para ticarete konu olan malların en küçük birimlerindeki değişimi mümkün kılacak biçimde bölünebilir olmalıdır . • 5. Para olarak kullanılan fiziki varlıklar, zaman içerisinde önemli değer kaybına uğramamalıdır .

  4. Paranın Fonksiyonları • Para bir ekonomik yapı içerisinde üç temel fonksiyon üstlenmektedir: • Değişim aracı olma • Hesap birimi olma • Değer saklama aracı olma

  5. Paranın Fonksiyonları • Değişim aracı olma • Para kullanımı, alım satım işlemlerinin eş anlı olması zorunluluğunu ortadan kaldırır. Böylece değişime girişen taraflar arasında, gereksinmelerin karşılıklı örtüşmesi zorunluğu ortadan kalkar. • Değişim aracı olarak para, zaman ve emekten tasarruf sağlar; iş bölümünün ileri düzeylere ulaşmasını sağlar.

  6. Paranın Fonksiyonları • Hesap birimi olma • Bir hesap birimi olarak para, mal ve hizmetlerin değerini ölçmede ortak bir ölçüm birimidir. • Değer saklama aracı olma • Paranın değer biriktirme aracı olması, kişilerin mal ve hizmet değişimi karşılığında elde ettikleri gelirin bir kısmını hemen harcamayıp para olarak saklamak suretiyle değer biriktirmeleri demektir.

  7. Paranın Çeşitleri • Modern bir ekonomide üç çeşit para söz konusudur: • Bozukluk (madeni) • Banknot (kağıt para) • Vadesiz mevduat

  8. Paranın Çeşitleri-Madeni Para • Bozukluk adı verilen madeni para günümüzde toplam para miktarı içinde çok küçük bir bölümü oluşturmaktadır. • Ülkemizde Hazine Müsteşarlığına bağlı olarak faaliyet gösteren Darphane tarafından dolaşıma çıkarılan bozukluk paranın toplam içindeki payı binde 1'den daha düşüktür. • Bu durumun nedeni bozukluk paranın küçük miktardaki işlemlerde kullanılmasıdır.

  9. Paranın Çeşitleri-Banknot • Banknot (nakit), yani Türkiye'deki 5, 10 ve 20, 50 ve 100 YTL gibi kağıt paralar , toplam para miktarının daha büyükçe bir kısmını oluştururlar. • Kağıt parayı, genellikle ülkenin merkez bankası basmaktadır. Örneğin Türkiye'de kağıt paraların tamamı TC Merkez Bankası tarafından basılarak piyasaya çıkarılmaktadır.

  10. Paranın Çeşitleri-Banknot • Artık günümüzde paranın değerli bir madene dönüştürülmesi söz konusu olmadığı için, bozukluk veya nakit anlamındaki paralar yasal anlamda para konumundadırlar. • Yani, bu metal ve kağıt parçaları devlet böyle istediği ve halkda bunu kabul ettiği için paradırlar.

  11. Paranın Çeşitleri-Vadesiz Mevduat • İktisatçılar gerek istendiği anda nakde dönüştürülebilme olanağı olan, gerekse değişim aracı olarak kullanılabilen vadesiz mevduatı da para olarak kabul etmektedirler. • Paranın üçüncü türünü oluşturan vadesiz mevduatlar, yani istenilen anda bankadan çekebilecek mevduatlar para miktarının oldukça büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.

  12. Paranın Çeşitleri-Vadesiz Mevduat • Vadesiz mevduat hesaplarının özelliği, istendiği anda bankadan çekilebilmesi ve bu hesaplar karşılığında çek ve kredi kartı kullanılabilmesidir. • Burada para olarak kullanılan çekin yazıldığı kağıt veya kredi kartının yapılmış olduğu plastik değil, bunlar karşılığında bankada bulunan vadesiz mevduatlardır.

  13. Para Benzerleri • Likitide olarak adlandırılan varlıkların nakde veya vadesiz mevduat dönüşüm hızı esas alındığında, birçok finansal varlık paranın sahip olduğu bu özelliğe, tam olmasa da, bir ölçüde sahip olabilmektedir. • Likitidesi yüksek, ancak ödemelerde direkt olarak kullanılamayan bu tür varlıklara parabenzerleriadı verilmektedir.

  14. Para Benzerleri • Bir ülkede bulunan diğer birçok finansal varlık, kolayca nakde dönüştürülebilmektedir. • Örneğin, yüksek enflasyon yaşanan ülkelerde değerini koruyabilen yabancı paralar (Örneğin ABD Doları gibi) genellikle satın alma gücünü koruyabilmek amacıyla kullanılmakta ve kolayca yerli paraya dönüştürülebilirler. • Hatta çoğu zaman sözü edilen yabancı parayı yerli paraya çevirmeksizin ödemelerde kullanmak mümkün olmaktadır. • Benzer şekilde, hazine bonolarını nakde çevirmek de son derece kolaydır.

  15. Para Benzerleri • Bir ülkedeki toplam para miktarına dahil edilen bankalardaki vadesiz mevduatın yanı sıra, vadeli mevduadlar da bulunmaktadır. • Bu tür mevduadların özelliği ancak belirli bir süre sonra bankadan çekilebilmesidir. • Bir bankada vadeli mevduat hesabı varsa, vadesiz mevduat hesaplarında olduğu gibi bir çek yazarak ödemede bulunma olanağı yoktur. • Bu nedenle, yukarıda sıralanan para türleri içinde vadeli mevduadlar para kapsamı dışında tutulmuştur.

  16. Para Arzı • Arz edilen para miktarı; parasal sistemin, yani merkez bankası ile ticari bankaların birlikte ürettiği para miktarıdır.

  17. Asli Para, Kaydi Para • Ekonomide üretilen paranın iki türü bulunmaktadır: • Asli para • Kaydi para • Asli para, merkez bankası tarafından üretilir. • Kaydi paranın ise merkez bankası ve ticari bankalar olmak üzere iki üreticisi bulunmaktadır.

  18. Asli Para, Kaydi Para • Asli para olarak tanımlanan madeni ve banknot para, fiziki bir obje ile temsil edildiği için, oldukça kolay anlaşılabilen, ölçülebilen ve ekonomideki etkileri oldukça net olarak izlenebilen bir büyüklüktür. • Madeni ve banknotları, merkez bankası darphanede bastırıp, faiz karşılığında kredi olarak bankalara verir. Altın ve döviz karşılığında da piyasaya sürülebilir. • Paraya ihtiyacı olanlar da bunu bankalardan kredi şeklinde veya altın ve döviz bozdurarak elde edebilecekleri gibi, çalışarak da kazanabilirler.

  19. Asli Para, Kaydi Para • Kişiler, paralarını nakit olarak cüzdanlarında veya bankada mevduat olarak tutabilirler. • Kişilerin nakit miktarını (C), • Bankalar mevduatı (D) ile tanımlanırsa, • (C + D) kişilerin toplam parasını verir.

  20. Asli Para, Kaydi Para • Bu oranların değişmesi, ekonomideki kaydi para arzı üzerinde etkili olan bir faktördür. • Çünkü (C)'yi artıran bir kişi, (D)'yi düşürecektir. • (D) ise, bankaların para yaratma sürecinde çok önemli bir rol oynar.

  21. Bankaların Para Yaratma Süreci • Her banka, sağladığı mevduatın belirli bir kısmını; kanuni karşılık olarak tutmak zorundadır. • Bu miktar gerekli rezerv olarak ta tanımlanabilir.

  22. Bankaların Para Yaratma Süreci • Bir kişi, nakit ihtiyacının belirli bir bölümünü, 100 YTL, bankaya mevduat olarak yatırsın. • Bu durumda banka, 100 YTL 'nakit girişi sağlarken, 100 YTL' de mevduat şeklinde yükümlülük altına girecektir.

  23. Bankaların Para Yaratma Süreci • Kanuni karşılık olarak tutmak zorunda oduğu, gerekli rezerv oranı, % 20 olduğunda, • Banka, bu miktarın dışındaki kısmı, başka bir kişiye kredi olarak verebilir. • Kredi vermek, o kişiye mevduat açmak demektir.

  24. Bankaların Para Yaratma Süreci

  25. Bankaların Para Yaratma Süreci

  26. Bankaların Para Yaratma Süreci • Bankacılık sisteminin yaratabileceği kaydi para miktarı, yani vadesiz mevduatlardaki değişim miktarı D, • bankacılık sisteminin rezervlerinde meydana gelen değişme miktarı, R • ve zorunlu rezerv oranı rsimgeleri ile gösterilirse,

  27. Bankaların Para Yaratma Süreci • Yaratılabilecek kaydi para miktarı, • 1 • D = (----)R • r • formülü yardımıyla hesaplanabilir. • Bu eşitlikte parantez içerisinde yer alan (1/r) terimi basit kaydi para çarpanı olarak tanımlanmaktadır.

  28. Bankaların Para Yaratma Süreci 1 • D = (----)R • r Örnekte zorunlu rezerv oranı %20 olduğu için bunun tersi (1/0.20) 5 bulunacaktır. Dolayısıyla örnekte bankaya yatırılan 100 YTL (R ) ile yaratılabilecek kaydi para miktarı (D ) (100YTL x 5) 500 YTL olmaktadır.

  29. Kaydi Para - Banka Parası • Banka sisteminin ürettiği kaydi para; ikincil para, kredi parası veya banka parası olarak ta ifade edilmektedir. • Zorunlu rezerv oranı merkez bankası tarafından belirlenmektedir. • Merkez bankasının zorunlu rezerv oranını düşürmesi (↓)durumunda; • bankaların yaratabileceği kaydi para miktarıartar(↑), • Zorunlu rezerv oranını yükseltmesi (↑) durumunda • yaratılabilecek kaydi para miktarı azalır (↓).

  30. PARA ARZI

  31. Para Arzı Tanımları • Her ülkenin merkez bankası çeşitli para arzı tanımları yaparlar. • Türkiye’de TC Merkez Bankası Ml, M2, M2Y ve diğer bazı alternatif para arzı tanımlarına ilişkin verileri yayınlamaktadır.

  32. Para Arzı Tanımları • M1=Dolaşımdaki Nakit + Ticari Bankalardaki Vadesiz Mevduatlar + Merkez Bankasındaki Mevduat • Tanımdan anlaşılacagı gibi M1 tanımında paranın degişim aracı olma fonksiyonu ön plana çıkmaktadır.

  33. Para Arzı Tanımları • M2= M1 + Ticari Bankalardaki Vadeli Mevduatlar • M2= M1 + Para Benzerleri • TC Merkez Bankası para benzeri olarak adlandırılan finansal varlıklardan birisi olan vadeli mevduatları da yaptığı para tanımına dahil ederek likitideyi ön plana çıkartmaktadır.

  34. Para Arzı Tanımları • TC Merkez Bankası, son yıllarda M2 para stoku tanımının farklı bir tanımına da yer vermekte ve bu yeni tanımı M2Y olarak göstermektedir. • M2Y=M2 + Döviz Tevdiat Hesapları • Döviz Tevdiat Hesapları,Türkiye'de yerleşik gerçek tüzel kişilere ait ticari bankalardaki yabancı para üzerine açılmış olan mevduat hesaplarını ifade etmektedir.

  35. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı • Gerekli rezerv oranı yanında, kişilerin nakit (C) ile mevduat (D) arasındaki tercihleri de C/D oranı da vadesiz mevduat düzeyini etkiler. • Vadesiz mevduat miktarı ve dolayısıyla da para arzı merkez bankasının davranışları yanında kişilerin davranışlarına da bağlıdır.

  36. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı • Ayrıca; • Firmalar, gelecekte ekonomide bir daralma nedeniyle satışlarının düşeceğini düşünerek faaliyetlerini daraltır ve bankalardan daha az borçlanırlarsa, • Bankalar, ekonomide bir daralma olacağını ve müşterilerinin verilen borçları ödemede zorlanacaklarını düşünürlerse, Bankaların rezervlerindeki artışın tümünü borç verememelerine yol açar.

  37. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı • Vadesiz mevduat miktarını ve dolayısıyla para arzınımerkez bankasının kararları yanında, kişilerin ve bankaların davranışları da etkiler

  38. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı • Rezervler (R), Gerekli rezervler (RR) ile fazla rezervlerin (ER) toplamı olarak ifade edilebilir (R=RR+ER), • Gerekli rezerv oranı yanında bankaların fazla rezerv (ER) ile mevduat (D) arasındaki tercihleri de ER/D oranı vadesiz mevduat düzeyini etkiler.

  39. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı • Parasal Taban (M0): Nakit ile Rezervlerin toplamı olarak tanımlanır M0= C+R

  40. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı • Para arzı ve parasal taban arasındaki ilişki para arzı, parasal tabana bölünerek ifade edilebilir. • M1 C+D • mm= ------- = -------------- • M0 C+R • 1+(C/D) • mm= -------------------- • (C/D) +(R/D)

  41. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı 1+(C/D) • mm= -------------------- • (C/D) +(R/D) • Rezervler (R), Gerekli rezervler (RR) ile fazla rezervlerin (ER) toplamı olduğundan (R=RR+ER), M1 1+(C/D) • mm= ------ = ----------------------------- • M0 (C/D) +(RR/D)+(ER/D)

  42. Para Arzının Belirleyicileri: Parasal Taban ve Para Çarpanı Parasal taban çarpanı yada para çarpanı 1+(C/D) • mm= ----------------------------- • (C/D) +(RR/D)+(ER/D) • M1=mm x M0 1+(C/D) • M1 = ----------------------------- x M0 • (C/D) +(RR/D)+(ER/D)

  43. Para Politikasının Yürütülmesi ve Para Politikası Araçları • Merkez bankasının ekonomiye para arz etmesi para politikası olarak tanımlanır. • Para politikası, merkez bankasının ülkedeki para miktarını etkilemeye dönük olarak aldığı kararlardır. • Para politikası kararları alınırken devletin hedefi enflasyona neden olmaksızın tam istihdam düzeyine ulaşmak ve bunu sürdürmektir.

  44. Para Politikasının Yürütülmesi ve Para Politikası Araçları • Para Arzı, para çarpanı ile parasal tabanın çarpımına eşit olduğundan • (M1=mm x M0) • Merkez bankası para politikasını para çarpanını ve parasal tabanı kontrol ederek uygular.

  45. Merkez BankasınınPara Politikası Araçları • Açık Piyasa İşlemleri • Reeskont oranı • Zorunlu rezerv oranları Merkez bankası bu araçlardan ilk ikisi ile parasal tabanı (M0 ), üçüncüsü ile para çarpanını (mm) etkiler.

  46. Açık Piyasa İşlemleri • Açık piyasa işlemleri, merkez bankasının piyasadan devlete ait bono ve tahvilleri alıp satmasıdır. • Merkez bankası piyasadan devlete ait menkul kıymetleri satın aldığı zaman, bankalara bunun karşılığında rezerv aktarmakta, bu da daha önce belirtilen kaydi para yaratma sürecinin başlangıcını oluşturmaktadır.

  47. Açık Piyasa İşlemleri • Dolayısıyla, merkez bankası para arzındaki artışı hızlandırmak istediği zaman açık piyasada alım yaparak bankacılık sisteminin rezervlerini direkt olarak arttıracaktır. • Öte yandan, merkez bankası piyasada devlete ait menkul kıymetleri satmaya başlarsa, bunun karşılığında bankacılık sisteminden rezerv çekmiş olacaktır. Bu da bankaların yaratabileceği kaydi para miktarının azalması anlamına gelmektedir.

  48. Açık Piyasa İşlemleri • Açık piyasa işlemleri, parasal tabanı direkt etkilemesi nedeniyle merkez bankalarının elinde bulunan en esnek para politikası aracıdır.

  49. Reeskont oranı • Bankalar nakit ihtiyacı içerisinde oldukları zaman merkez bankasından borçlanabilirler. Bu durumda merkez bankasının da borç vermeyi kabul etmesi gerekir. • Bankalara kredi verme merkez bankasının temel fonksiyonlarından birisidir. • İşte, merkez bankasının bankalara verdiği kredilere uyguladığı faiz oranına reeskont oranı adı verilmektedir.

  50. Reeskont oranı • Merkez bankası, ekonominin ve bankacılık sisteminin içinde bulunduğu koşullara göre, istediği zaman bu oranı arttırıp azaltabilir. • Reeskont oranındaki artışlar bankaların merkez bankasından borçlanmalarını caydırırken, reeskont oranındaki düşüşler bankaların merkez bankasından borçlanmalarını teşvik eder.

More Related