Sumqayıt şəhər Mətləb Quliyev adına 3 nömrəli tam orta məktəb üzrə “Tarix aylığı” üçün fənn

1. Sumqayıt şəhər Mətləb Quliyev adına 3 nömrəli tam orta məktəb üzrə “Tarix aylığı” üçün fənn bülleteni

2. Xilaskar!!! • Adətən insanlar zamanın ardınca gedir. Yalnız dahilər zamanı qabaqlayırlar. O, zamanı qabaqlamağa qadir şəxsiyyət idi. Qısa zaman kəsiyində dünyanın nəhəng dövlətlərinin mənafeyini Azərbaycanda birləşdirdi. Dövlət qurdu, dövlətçiliyi möhkəmləndirdi, vətəndaş cəmiyyətini formalaşdırdı. Dünya azərbaycanlılarının birliyini yaratdı. Sonda isə ölüm aman vermədi. 12 dekabr 2003-cü il. Həmən gün o acı xəbərə heç kim inanmaq istəmirdi. Bu acını qəbul etmək, həzm etmək mümkün deyildi də. Hər dəfə ulu öndər səfərdən dönərkən hava limanın yollarına dikilən gözlərə bu dəfə kədər çökmüşdü. Bu, hava limanında ulu öndərin son qarşılanma mərasimi idi. Matəm karvanının keçdiyi yol boyunca qırmızı qərənfillər düzülmüşdü. Minlərlə insan matəm karvanını qəhərli göz yaşlarıyla müşaiyət edirdi. Bu insanları küçələrə, yollara çıxmağa heç kim məcbur etməmişdi. Onları bura gətirən insani hisslər, ulu öndərə olan son borclarınnın vermək istəyi idi. Bu gedişi ilə o, əbədi olaraq ürəklərə köçdü. Hər bir azərbaycanlının ürəyinə. Ulu yaradan ona çox şey vermişdi: fenomen yaddaşı, dərin təhlil qabiliyyətini, öz xalqına, vətəninə bağlılığı, sadəliyi, dözümü, bəlağətli nitqi, hətta yaraşıqlı boy-buxunu. Və nəhayət tarix yaratmaq bacarığını…

3. Azərbaycanınbu günü və sabahı... İlhamHeydər oğluƏliyev 1961-ci ildekabrın 24-də Bakı şəhərində anadanolmuşdur. 1967-1977-ci illərdə Bakı şəhərində 6 nömrəli ortaməktəbdə oxumuşdur. 1977-ci ildə MoskvaDövlət Beynəlxalq Əlaqələr İnstitutuna (MDBƏİ) daxilolmuş, təhsilini başavurduqdansonra 1982-ci ildə həmin institutunaspiranturasına daxilolmuşdur. 1985-ci ildə dissertasiyamüdafiə edərək, tarixelmləri namizədi dərəcəsi almışdır. 1985-1990-cı illərdə MoskvaDövlət Beynəlxalq Əlaqələr İnstitutundamüəllim işləmişdir. 1991-1994-cü illər ərzində özəl biznessahəsində çalışmışdır və birsıra istehsal-kommersiyamüəssisələrinə rəhbərlik etmişdir.1994-cü ildən 2003-cü ilinavqustayınadək Azərbaycan Respublikası Dövlət NeftŞirkətinin vitse-prezidenti, sonraisə birincivitse-prezidentiolmuşdur. Eynizamanda, 1997-ci ildən Azərbaycanın MilliOlimpiyaKomitəsinin Prezidentidir. Busahədəki xidmətlərinə görə Beynəlxalq OlimpiyaKomitəsinin aliordeniilə təltif edilmişdir.İlhamƏliyev 1995-ci və 2000-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının MilliMəclisinə deputatseçilmişdir. 2003-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Başnazirivəzifəsinə təyin edilmişdir. 1999-cu ildə hakimYeniAzərbaycan Partiyası sədrinin müavini, 2001-ci ildə sədrin birincimüavini, 2005-ci ildə isə partiyanın sədri seçilmişdir.2001-2003-cü illərdə AvropaŞurası ParlamentAssambleyasında (AŞPA) Azərbaycan Respublikası MilliMəclisinin nümayəndə heyətinin rəhbəri olmuşdur. 2003-cü ilinyanvarayında AŞPA sədrinin müavinivə Büroüzvüseçilmişdir.  • 2003-cü iloktyabrın 15-də Azərbaycan Respublikasının Prezidentiseçilmişdir. 2004-cü ilinaprelində AŞPA-nın fəaliyyətində fəal iştirakına və Avropaideallarına sədaqətinə görə AŞPA-nın fəxri üzvüdiplomuvə AŞPA medalı ilə təltif edilmişdir. 2008-ci iloktyabrın 15-də İlhamƏliyev ikincidəfə Azərbaycan Respublikasının Prezidentiseçilmişdir. Hakimiyyətdə olduğu müddətdə Azərbaycanın daxili və xarici siyasətində, mədəni inkişafında böyük işlər görmüş İlham Əliyev yenidən xalqın etimadını qazanaraq 5 il sonra 2014-cü il oktyabrın 9-da üçüncü dəfə Azərvaycan Respublikasının prezidenti seçilmişdir.

4. Ziya Bünyadov 90 illik Görkəmlişərqşünasvətarixçi, Sovetİttifaqıqəhrəmanı, Dövlətmükafatılaureatı, əməkdar elm xadimidir. Ziya Musa oğluBünyadov 1923-cü ildekabrayının 21-də Astaraşəhərindəanadanolmuşdur. 1939-cu ildəortaməktəbibitirdikdənsonraBakı Ali BirləşmişKomandirlərməktəbindətəhsilinidavametdirmişdir. İkinciDünyaMüharibəsindəiştirakedərək, Berlinədəkşərəflidöyüşyolukeçirmişdir. LeytenantZiyaBünyadov 1942-ci ildəMozdokyaxınlığında ilk döyüşsınağındançıxmışdır. Z.  Bunyadov  II Dünyamüharibəsindəikidəfəyaralanırvəkontuziyaalır. 1945-ci ilyanvarın 14-də ZiyaBünyadovəsgərləriyləPolşanınVislarayonundaPilitsaçayıüzərindəstratejiəhəmiyyetlikörpünütutur. Həmindöyüşdərota 100 nəfərhitlerçiniməhvedib, 45 nəfərəsirgötürürvədüşmənindöyüştexnikasınıələkeçirir. Bu qəhrəmanlığınagörə, SSRİ Ali SovetiRəyasətHeyətinin 1945-ci il 27 fevraltarixlifərmanıiləbölməninkomandiriZiya Musa oğluBünyadovaənyüksəkfəxri ad – “SovetİttifaqıQəhrəmanı” adıverilir. ZiyaBünyadov, II DünyaMüharibəsicəbhələrindəgöstərdiyiigidlikvəqəhrəmanlıqlaragörə “QırmızıBayraq”, “QırmızıUlduz”, “AleksandrNevski”, “II dərəcəliVətənMüharibəsiOrdenləri”, “QafqazınMüdafiəsinəgörə”, “Varşavanınazadedilməsinəgörə”, “Berlininalınmasınagörə” və “Almaniyaüzərindəqələbəyəgörə” medallariilətəltifedilmişdir. Müharibəqələbəiləbitəndənsonra 1946-cı ilədəkZiyaBünyadovBerlininPankovrayonundahərbikomendantyardımçısıkimiçalışıb. ÖlkəninquruculuqhəyatındadafərqlənənqəhrəmanZiyaBünyadovAlmaniyanınənyüksəkmükafatlarındanbiri –“Vaffenbruderşaft”" qızılmedalıilətəltifedilir. AlmaniyanınGənclərİttifaqıisəZiyaBünyadovu “ArturBekker” qızılmedalınalayiqgörür.OrdudantərxisolunduqdansonraZ.Bünyadov 1946-cı ildəMoskvaŞərqşünaslıqİnstitutuna, 1950-ci ildəisəhəmininstitutunaspiranturasınadaxilolur. 1954-cü ildənamizədlikdissertasiyasınımüdafiəedənZiyaBünyadovMoskvavəya Sankt-Peterburqdaqalıbişləməktəklifləriniqəbuletməyərək, Azərbaycanaqayıdır. Z.Bünyadov 1964-cü ildənYaxınvəOrtaŞərqXalqlarıİnstitunda “Ortaəsirlərtarixi” şöbəsininrəhbəriolmuşdur. Eləhəminildə o, tarixelimləridoktoruelmidərəcəsivə 1965-ci ildəisə professor adınalayiqgörülmüşdür. 1967-ci ildəAzərbaycan EA-nınmüxbirüzvü, 1973-cü ildəakademiyanınhəqiqiüzvüseçilmişdir. Eynizamanda 1970-ci ildən “Azərbaycan EA-nınXəbərləri” jurnalınıntarix, fəlsəfəvəhüquqseriyasınınbaşredaktoruolmuşdur. Görkəmliakademik 1980-ci ildədövlətmükafatınalayiqgörülür. Görkəmlialim 1981-ci ildənömrününsonunadəkAzərbaycan EA-nınŞərqşünaslıqİnstitunundirektoruvəzifəsiniicraetmiş, 1990-cı ildəisəAzərbaycan EA-nınvitse-prezidentiseçilmişdir. Elmifəaliyyətiiləyanaşı, siyasətlədəməşğulolan Z. Bünyadovmilliməclisindeputatıolduğumüddətdəözçıxışlarındadəfələrləhəyasızsaxtakarermənitarixcilərininəsassıziddialarınıfaklarlaifşaetmişdir.Tanınmışalim 1997-ci ilfevralayının 21-də nəməlumcinayətkarlartərəfindənvəhşicəsinəqətləyetirilmişdir.AkademikZiyaBünyadov Berlin şəhərininPankovrayonunun (Almaniya), Urgənc (Özbəkistan), AstaravəGöyçayşəhərlərininfəxrivətəndaşıidi. Z. Bünyadovundahaçoxşöhrəttapmışmonoqrafiyaları – “Azərbaycan VII-IX əsrlərdə”, “AzərbaycanAtabəylərdövləti” (1136-1225) “QafqazAlbaniyasıtarixindən”, “Xəzərdəniziərəbməxəzlərində”, “Torpaqmülkiyyətivergilərininnövləri: VergilərvəXarəzmşahlarınvergiyığımı” (1097-1203), “Dinlər, təriqətlər, məzhəblər” adlıqiymətlielmivə “Polis məmuruDümbülbəyinmacərası” (bənzətmə), “Naxçıvansancağınınmüfəssəldəftəri”, “Tarixnamə” və s-dir. ZiyaBünyadovhəmdəŞərqdillərininbilicisikimigözəltərcüməçiidi. OnunəsərləriFransada, İraqda, Rusiyada, Türkiyədəvədünyanınbirsırabaşqaölkələrindənəşrolunmuşdur. O, dünyanınbirsıraalimlərininəsərləriniingilis, ərəb, rusvətürkdillərindəntərcüməetmişdir. Görkəmlialimhəyatının son illərindəTacəddinəs-Salmaninin “"Tarixnamə”, V.V.Bartoldun “Xəzəryanıvilayətlərinmüsəlmanaləmindəyeri”" əsərlərinitərcüməedir. Xüsusiləqeydetməliyikki, AkademikZ.Bünyadovunənyaddaqalantöhfələrindənbiridə professor VasimMəmmədəliyevləbirgə “Qurani-Kərim”iAzərbaycandilinətərcüməetməsidir. 

5. Tarixdən maraqlı faktlar • Napoleon Bonapartdöyüşdəİspaniyanıməğlubetmişdir. İspaniyakralı "sizancaqpulvə mal üçündöyüşərsiniz, biz isənamusumuzvəşərəfimizüçündöyüşərik" demişdir... • Buna cavabolaraq Napoleon deyir: -Bəliinsanınnəyiəskiksə, onunüçündöyüşər… • AzbilibçoxdanışanBədxərclikedənkasıbaoxşayır. Daranınailəsiəsirgötürülmüşdü, İsgəndərhamıyatapşırdıki, onlarlaşahailəsikimirəftaretsinlər, qadınlarınsaxlandığıçadırayaxınlaşmasınlar. MakedoniyaçarınınbualicənablığıAsiyaxalqlarıarasındaonaböyüknüfuzvəhörmətqazandırdı. DöyüşdənsonraDaraİsgəndərəxəbərgöndəribözimperiyasınınbirhissəsini - YunanıstandanDəclə-Fəratsahillərinəkimigenişbirərazinionatəklifetdi. MakedoniyaordusununənnüfuzlusərkərdəsiParmenionİsgəndərədedi: -Mənİsgəndərolsaydım, razılaşardım. -Məndərazılaşardıməgərİsgəndərolmasaydım - deyəcavabverdi. O, Darayaözməşhurcavabınıgöndərdi: «Mənİranınhamısınıyarısınadəyişməkfikrindədeyiləm.» Hun imperatoru Atilla 452-ci ildəRomayayönəldi. İmperiyatəşvişiçindəidi. AtillaRomanınqapılarınınağzınaçatanda Roma papasıbaşdaolmaqlaonunyanınanümayəndəheyətigöndərildi. Atillabuheyətiözqərargahındaqəbuletdi. "Sənisalamlayıram, Allahınbəlası!" deyərək Papa AtilladanRomanıbağışlamasınıxahişedirdi. Onunbütünşərtləriqəbuledilirdi, təkiqoşunşəhərəgirməsin. Atillaİstanbulagirmədiyikimi, Romayadagirmədi. Oradadünyamemarlığının nadir inciləri, qədimdövrlərə aid saysız-hesabsızqiymətliəlyazmalar, kitablarvardı. Bunlarınməhvidünyamədəniyyətinəböyükzərbəolardı. İsgəndəriyyəkitabxanasınınyandırılmasınasəbəbMakedoniyalıİsgəndərvəSezardanfərqliolaraq, Atillatarixiirsingələcəknəsillərüçünqalmasınıistəyirdı. Nəhayət, Roma papası 1-ci Lev AtillanınonunqarşısındaəyilibbaşınatacqoyduvəonuAvropanınimperatoruelanelədi. Bunu Napoleon dadüşünürdüvə o daAtillakimipapanıhüzurunagətirdənikinciAvropaimperatoruoldu.

6. Azərbaycan xalqının birlikşüarınınsimvolikgünüdür. Bu bayramayrı-ayrıölkələrdəyaşayan azərbaycanlılarla əlaqələrqurmaq, onlararasındabirlikvəhəmrəylikyaratmaqişindəmühümroloynayır. DünyaAzərbaycanlılarınınHəmrəylikgünününqeydedilməsibütündünyaazərbaycanlılarıtərəfindənartıqbirzərurətəvəmənəviehtiyacaçevrilmişdir.BugünDünyaAzərbaycanlılarınınHəmrəylikGünüdür. Artıq 20 ildirki, bubayramıdünyanınmüxtəlifölkələrindəyaşayan 50 milyonayaxınazərbaycanlıqeydedir. Düz 23 ilbundanəvvəl, 1989-cu ildəOrdubaddantutmuşŞəruradəksərhəddirəklərisökülməyəbaşlayıb. Naxçıvandabirqucaqsökülmüşməftil, sonradangülçələngikimiBakıdakonfransatoplaşanhərəkatliderlərinəhədiyyəedilib. Həmingündünyanınəngözəlçiçəklərikimihamı o məftilləribağrınabasıb. Eləhəmintarixdəİstanbuldasərhədhadisələrininildönümünüqeydedildi. Hərşeydə o tarixdənbaşlandı. İstanbuldaDünyaAzəriTürkDərnəyininbirinciqurultayındadekabrın 31-nin DünyaAzərbaycanlılarınınHəmrəyliyiGünükimiqeydolunmasınadairqərarverildi. İkiil ötdü,1991-ci ilindekabrın 16-da Azərbaycanparlamentinəqərarınqəbulolunmasıtəklifiedildi. 1992-ci ildəisəbuqərarınrəsmiqəbuluilioldu. O zamandanDünyaAzərbaycanlılarınınHəmrəyliyiGünü 31 dekabrdaqeydolunur. Bayramınızmübarək!

7. Yeniildünyanınmüxtəlifxalqlarıüçünənənəvibayramaçevrildiyikimi, bizimdəməişətimizədaxilolub. Hərşeyinəvvəliolduğukimibubayramındaöztarixçəsi var. BəzifərziyyələrəgörəYeniili ilk dəfəqədimçinlilərqeydediblər. Digərmənbələrdəbu, qədimgermanlarvəromalılarınadıiləbağlanır. BaşqabirmənbəisəənənəninMesopotamiyadayarandığınısübutetməyəcəhdedir.  Alimlərinfikrincə, ilk sivilizasiyaeramızdanəvvəl IV minillikdəNilinaşağıvadisindəyaranıbvəeləYeniildə ilk dəfə (III minillikdə) buradaqeydedilib. Yerliəhalitorpaqlabağlıişlərəmartınsonundabaşlayırdı. Əkin-biçinəbaşlamazdanəvvəlonlar 12 günərzindəişıqallahıMardukunölümvədağıdıcıqüvvələrüzərindəkiqələbəsinəhəsredilmişgəzintilər, karnavallarvəmaskaradlartəşkiledirdilər. Həmingünişləmək, məhkəməqurmaq, kimisəcəzalandırmaqqadağanedilirdi. Deyilənlərəgörə, buənənəvavilonlulardanyəhudilərə, yəhudilərdənisəyunanlarakeçib. BeləliklədəQərbiAvropayayayılıb. RomalılarAvropanızəbtetdikdənsonraisəbayramyanvarın 1-nə keçirilib.  Yeniilşənliklərindəküknarağacınınbəzədilməsiadətidəqədimdövrlərətəsadüfedir. AmmaqədimdəYeniilbayramıüçünalbalıağacıyetişdirilirdi. Bayramgünüçiçəkləmişkiçikalbalıağacınınyanındaşamlaryandırılırdı. Küknarağacınınbəzədilməsitarixiisətəxminəniki min iləvvələgedibçıxır. Ümumiyyətlə, insanlarağaclarımüqəddəshesabedərəkbəzəməyəbaşlayıblar. Qədimdəağaclarınsehrivəovsununaçoxböyükinamvaridi. Həmişəyaşılküknarxüsusifərqlənirdi. O, həyatvəyenidoğuluşunrəmzikimimüqəddəs, dünyəviağachesabedilirdi. Hərildekabrınsonunda (günəşilibaşlananda) insanlarbolməhsulalmaqməqsədiiləruhlarımehribanlaşdırmaqüçünməhzbuağacınüzərinəmüxtəlifhədiyyələrasırdılar. Qədimavropalılarisəyaşılbudaqlaraməhsuldarlıq, bərəkətrəmzikimi alma, inkişafedənhəyat, harmoniyavəfiravanlığınrəmzikimiyumurtaasırdılar. Beləbəzədilmişküknarınşərqüvvələriqovduğugümanedilirdi. Küknarbudaqlarınıhəmdəevinqapısındanasırdılar. Sonralarisəküknarıoyuncaqlarlabəzəməyəbaşlayırlar. Vətədricənalmanlaraməxsusolanbuənənəmülklərəvəqəsrlərəgedibçıxır. Buradaisəəcnəbilərlənikahbağlayanşahzadələryaşayırdı. MəhzBritaniyataxt-tacınınvarisinəərəgedəngəncalmanşahzadəsi XVII əsrinsonundaİngiltərədə ilk bəzəkliküknarağacınıqurur. Almaniyadanolandahabirşahzadəbunufransızlaradaöyrədir. Rusiyadaisə ilk küknarağacları XIX əsrin 30-cu illərindəbəzədilməyəbaşlayır. Evlərinküknarbudaqlarıiləbəzədilməsinə I Pyotrundövründərastgəlinsədə, bayramdaküknarağacınıyalnızPeterburqalmanlarınınevlərindəgörməkolardı. Paytaxtküçələrindəisəbəzəkliküknaryalnız 1852-ci ildəqurulur.  Qədimdövrlərdəküknarağacınışərqüvvələrdənqorunmaqüçünbəzəyirdilərsə, indibubarədəheçkimdüşünmür...

8. Heydər Əliyevin anım günü