Sławomir Marszałek

1. Sławomir Marszałek ZASTOSOWANIE POIZOMETRYCZNEJ RELAKSACJI MIĘŚNI W ONKOLOGICZMNEJ REHABILITACJI LARYNGOLOGICZNEJ

2. Sobotta; Altas anatomii człowieka, 1997.

3. NOWOTWORY KRTANI 9 MIEJSCE Ferlito A., 1993: Neoplasms of the larynx. Churchill Livingstone

4. www.esculap.pl /palenie 3,6 x 5,8 x 19 x Muir C. i wsp., 1987: Cancer incidence in five continents. IARC-Sci-Publ.

5. Sobotta; Altas anatomii człowieka, 1997.

6. Rehabilitacja ruchowa chorych leczonych z powodu raka piersi i płuc jest ustalona i opisana[Downie 1978; Gunn 1984; Healey 1971; Mika 1991, 1994; Rożek-Mróz 1995; Tchórzewska 2000; Zheng i wsp. 1993]. Postępowanie usprawniające chorych po operacjach onkologicznych w obrębie głowy i szyi nie jest szczegółowo opisane w literaturze przedmiotu [Sinkiewicz 1994; Kaźmierczak i wsp. 1997].

7. Podstawowym problemem chorych po całkowitej laryngektomii jest pozbawienie ich możliwości werbalnego porozumiewania się z otoczeniem. Jedyną szansą jest nauka mowy przełykowej [Gorajska 1999; Pruszewicz 1970; Pruszewicz i wsp. 1977; Sinkiewicz 1992, 1994; Sinkiewicz i wsp. 1994; Warwick-Brown 1988]. Istotną trudnością są także zaburzenia funkcji narządu ruchu.

8. Następstwa operacji całkowitego usunięcia krtani • usunięcie: mięśni podgnykowych, kości gnykowej, mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, • nerw dodatkowy, • rozległe blizny na szyi, • droga przepływu powietrza do płuc, • aktywność fizyczna, • uzupełniająca radioterapia, • zwiększenie spoczynkowego napięcia i osłabienie mięśni okolicy szyi i obręczy barkowej, • zmniejszenie fizjologicznych zakresów ruchów w odcinku szyjnym kręgosłupa, • zaburzenie równowagi mięśniowej w obrębie szyi i barków, • zespoły bólowe górnego odcinka kręgosłupa oraz kończyn górnych, • bolesność oraz osłabienie czynności mięśni obręczy barkowej, • obniżenie sprawności oddechowej, • obniżenie wydolności ogólnej chorych, opóźnienie nauki mowy przełykowej

9. REHABILITACJA RUCHOWA W ŚWIATOWEJ LITERATURZE PRZEDMIOTU DOTYCZĄCEJ NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI • - opis technik operacyjnych dotyczących usunięcia krtani, - ukazanie powstających dysfunkcji barku, łopatki i szyi; - instruowanie pacjentów przez terapeutów zajęciowych w zakresie wykonywania ćwiczeń barku zarówno po, jak i przed operacją - bez propozycji potrzeby wprowadzenia rehabilitacji ruchowej [Sobol i wsp. 1985; Shankar i Means 1990], • chorym z opadającym barkiem zalecano ćwiczenia izometryczne okolicy barku [Leipzig i wsp. 1983], • - rehabilitacja głosowa oraz informacja dla pracodawcy oodpowiadającym możliwościom chorego miejscu pracy - kontakt z klubami dla laryngektomowanych; - brak rehabilitacji ruchowej[Kosmowski 1994; Pascher i Röhrs 1989].

10. Rola fizjoterapii u laryngektomowanych • obniżenie napięcia mięśni obręczy barkowej, • złagodzenie bólów karku i ramion, • uelastycznienie blizn pooperacyjnych, • zwiększenie zdolności adaptacyjnych ustroju, podniesienie niespecyficznej odporności organizmu oraz przyspieszenie odzyskania przedoperacyjnej sprawności fizycznej, • zmniejszenie uczucia duszności poprzez ćwiczenia wydłużania wydechu, • oddychanie torem przeponowo-żebrowym oraz wzmocnienie przepony ułatwiają naukę mowy przełykowej oraz korzystnie wpływają na siłę tworzonego głosu[Gorajska 1999; Sinkiewicz 1992, 1994].

11. Ośrodki w Polsce realizujące podczas turnusów rehabilitację ruchową laryngektomowanych Białystok [Kowalczuk i wsp. 1995] Bydgoszcz [Kaźmierczak i wsp. 1997; Sinkiewicz 1992, 1994; Sinkiewicz i wsp. 1994] Gdańsk [Urbańska i wsp. 1999] Gdynia [Jordan 1999] Poznań [Golusinski i wsp. 1997; Marszałek 2003; Szmeja i wsp. 1997, 1999]

12. CEL GŁÓWNY PRACY Ocena zastosowania poizometerycznej relaksacji mięśni w nowym programie rehabilitacji ruchowej dla chorych po całkowitym usunięciu krtani

13. MATERIAŁ Tab. 1. Ogólna charakterystyka badanych osób M – średnia arytmetyczna; SD – odchylenia standardowe; min. – minimum; maks. – maksimum

14. PROGRAM REHABILITACJI Kształtowanie wydolności ogólnej Kształtowanie ogólnej sprawności fizycznej i sprawności oddechowej Zabiegi indywidualne Nauka mowy przełykowej Terapia psychologiczna ćwiczenia rozciągające (poizometryczna relaksacja) masaż okolicy karku zabawy rzutne oraz gry drużynowe marsze i wycieczki w terenie leśnym forma wszechstronności ruchowo-lokomocyjnej forma wszechstronności ruchowej z zastosowaniem różnych pozycji wyjściowych

15. MEODYKA BADAŃ 1. Badanie zakresów ruchów [Kilar i Lizis 1996] skłon w przód skłon w tył skłon w prawo i w lewo rotacja w prawo i w lewo

16. 2. Badanie sił mięśniowych w statyce [Dworak 1990] opaska opaska tensometryczny przetwornik siły tensometryczny przetwornik siły Fz Fz r r C7 C7 Fz Fz pas stabilizujący pas stabilizujący Ryc. 3. Mięśnie prostowniki i zginacze w odcinku szyjnym kręgosłupa Ryc. 4. Mięśnie wykonujące skłony w prawo i w lewo w odcinku szyjnym kręgosłupa

17. WYNIKI BADAŃ Ryc. 5. Średnie wartości zakresów ruchów w odcinku szyjnym kręgosłupa u kobietpoddanych rehabilitacji podczas obozu (n=11); Poziom istotności różnic: *** p< 0,001; ** p< 0,01; * p<0,05 (tak samo w następnych Tabelach i na rycinach)

18. Ryc. 6. Średnie wartości zakresów ruchów w odcinku szyjnym kręgosłupa u mężczyzn poddanych rehabilitacji podczas obozu (n=24)

19. Ryc. 7. Średnie wartości momentów sił mięśniowych w odcinku szyjnym kręgosłupa u kobiet przed i po obozie rehabilitacyjnym (n=11)

20. yRyc. 8. Średnie wartości momentów sił mięśniowych odcinku w szyjnym kręgosłupa u mężczyzn przed i po obozie rehabilitacyjnym (n=24)

21. 1. Ćwiczenia i techniki manualne poprawiły stan funkcjonalny odcinka szyjnego kręgosłupa u zdecydowanej większości chorych po całkowitym usunięciu krtani. Zaobserwowano, że usprawnianie znacząco zwiększyło siłę mięśni oraz czynną ruchomość odcinka szyjnego kręgosłupa i obręczy barkowej. WNIOSKI

22. 2. Stosując głównie techniki energizacji mięśni (poizometryczną relaksację), u większości chorych zaobserwowano wzrost siły mięśniowej.

23. 3. Wzrosty analizowanych parametrów biomechanicznych odnotowano przede wszystkim w tych badanych grupach mięśniowych, które zostały uszkodzone podczas operacji usunięcia krtani oraz podczas leczenia uzupełniającego (moment siły mięśni wykonujących skłon w przód i zakres ruchu w skłonie w tył).

24. 4. Zaprezentowany model usprawniania ruchowego powinien stanowić integralną część kompleksowej rehabilitacji laryngektomowanych. Przypuszcza się, że pozwoli to na szybsze opanowanie i doskonalenie mowy przełykowej oraz na poprawienie jakości życia chorych.

25. 5. Wyniki uzyskane w pracy upoważniają do stosowania poizometrycznej relaksacji mięśni wkompleksowej rehabilitacji ruchowej u chorych po całkowitym usunięciu krtani. Rehabilitacjapowinna być prowadzona przez wyspecjalizowany zespół rehabilitacyjny, składający się z lekarza, logopedy, psychologa oraz odpowiednio wyszkolonego fizjoterapeuty.

26. 6. Program kompleksowej rehabilitacji należy poddawać weryfikacji poprzez badania kliniczne i biomechaniczno-kinezjologiczne.

27. Sławomir Marszałek ZASTOSOWANIE POIZOMETRYCZNEJ RELAKSACJI MIĘŚNI W ONKOLOGICZMNEJ REHABILITACJI LARYNGOLOGICZNEJ