CHÖÔNG 5 : CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ

1. CHÖÔNG 5 :CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ Ts. Traàn Nguyeãn Ngoïc Anh Thö 2008

2. Muïc tieâu cuûa chöông • Tìm hieåu veà thò tröôøng tieàn teä. • Tìm hieåu chính saùch tieàn teä maø chính phuû söû duïng ñeå ñieàu tieát kinh teá vó moâ. • Hieåu ñöôïc taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä ñoái vôùi neàn kinh teá. PhD Thö Hoaøng

3. Caùc vaán ñeà chính cuûa chöông • Tìm hiểu khái quát về tiền và Ngân hàng • 1. Cung tieàn teä • 2. Caàu tieàn teä • 3. Caân baèng treân thò tröôøng tieàn teä • 4. Chính saùch tieàn teä PhD Thö Hoaøng

4. Taøi lieäu tham khaûo • Taøi lieäu chính : Traàn Ng Ngoïc Anh Thö vaø Phan Nöõ Thanh Thuûy, Kinh Teá Vó Moâ, chöông 5 PhD Thö Hoaøng

5. Taøi lieäu tham khaûo Caùc taøi lieäu khaùc: • David Begg vaø N.D., Kinh teá hoïc, taäp hai, chöông 23 vaø 24. • Paul Samuelson, Kinh teá hoïc, taäp moät, phaàn ba, 14, 15 vaø 16. • Döông Taán Dieäp, Kinh teá hoïc vó moâ , chöông 3 vaø chöông 5 . • Traàn Vaên Huøng vaø caùc ñoàng nghieäp, Kinh teá hoïc vó moâ – Ñaïi cöông vaø naâng cao, chöông 3 vaø chöông 6,. . . PhD Thö Hoaøng

6.  Khaùi quaùt veà tieàn teä vaø ngaân haøng • Khaùi quaùt veà tieàn • Khaùi quaùt veà ngaân haøng PhD Thö Hoaøng

7. Khaùi quaùt veà tieàn • Khaùi nieäm : Tieàn laø phöông tieän thanh toaùn ñöôïc chaáp nhaän chung vaø ñöôïc duøng baát kyø luùc naøo, ñeå thanh toaùn baát kyø moät khoaûn laø bao nhieâu, cho baát kyø ai . PhD Thö Hoaøng

8. Khaùi quaùt veà tieàn • Chöùc naêng cuûa tieàn: thöôùc ño giaù trò phöông tieän trao ñoåi phöông tieän thanh toaùn phöông tieän caát tröõ PhD Thö Hoaøng

9. Khaùi quaùt veà tieàn • Hình thái cuûa tieàn: 3 hình thái chính Hóa tệ : là hàng hóa được sử dụng với chức năng của tiền. Vd: lúa, vàng,bạc,… Tín tệ: là tiền giấy, đươc sử dụng dựa vào uy tín của người phát hành. Bút tệ: là tiền được ghi chép trên hệ thống sổ sách của Ngân hàng. PhD Thö Hoaøng

10. Khaùi quaùt veà Ngaân haøng • Heä thoáng ngaân haøng hieän ñaïi là hệ thống ngân hàng 2 caáp, goàm: 1. Ngaân haøng trung öông 2. Caùc ngaân haøng thöông maïi PhD Thö Hoaøng

11. Chöùc naêng cô baûn cuûa Ngaân haøng trung öông • 3 chöùc naêng: 1.Laø ngaân haøng phaùt haønh tieàn. 2. Laø ngaân haøng giaùm ñoác caùc ngaân haøng thöông maïi vaø thay maët chính phuû thöïc hieän chính saùch tieàn teä. 3. Laø ngaân haøng cho vay cuoái cuøng. PhD Thö Hoaøng

12. Chöùc naêng cô baûn cuûa Ngaân haøng trung öông 1. Laø ngaân haøng phaùt haønh tieàn: NHTW (Central Bank : CB) là cơ quan duy nhất được phát hành tiền giấy. Do chức năng này nên CB tương đối độc lập với Chính phủ, không có nghĩa vụ tuân lệnh chính phủ trong việc phát hành tiền. PhD Thö Hoaøng

13. Chöùc naêng cô baûn cuûa Ngaân haøng trung öông • Laø ngaân haøng cho vay cuoái cuøng. • NHTW (CB) có chức năng cho các NHTM vay khi NHTM mất khả năng chi trả, để cứu nguy cho NHTM. PhD Thö Hoaøng

14. Chöùc naêng cô baûn cuûa ngaân haøng thöông maïi 3 chöùc naêng cô baûn: 1. Laø ngaân haøng kinh doanh tieàn. (Bằng cách cho vay, chiết khấu,…) 2. Laø ngaân haøng giöõ tieàn. 3. Laø ngaân haøng taïo ra tieàn vaø phaù huûy tieàn. PhD Thö Hoaøng

15. I. CUNG TIEÀN TEÄ (SM) • 1. Khái niệm • 2. Nguyên tắc phát hành tiền • 3. Đồ thị theo lãi suất i PhD Thö Hoaøng

16. I.1. KHÁI NIỆM CUNG TIEÀN TEÄ (SM) Laø giaù trò cuûa toaøn boä quyõ tieàn hieän coù để giao dịch, goàm caùc thaønh phaàn : - M1: tieàn giao dòch ngay - M2 , M3, . . . PhD Thö Hoaøng

17. CUNG TIEÀN TEÄ (SM) • M1: tiền giao dịch ngay, gồm: - Tiền mặt (Cash : C) - Tài khỏan giao dịch trong ngân hàng (Deposit:D) • M2: tiền rộng, là tiền có thể giao dịch khi thỏa những điều kiện nhất định. M2 = M1 + các khỏan giao dịch ngắn hạn euro – dolar ngắn hạn các hợp đồng qua đêm ngắn hạn • M3: M3 = M2 + các khỏan giao dịch dài hạn euro – dolar dài hạn PhD Thö Hoaøng

18. CUNG TIEÀN TEÄ (SM) Các khỏan giao dịch ngắn hạn, vd: vay ngắn hạn (trong thời gian được vay, tiền sẽ được sử dụng để giao dịch), chiết khấu, cầm cố, tiền tiết kiệm, … Euro – dolar ngắn hạn: Euro – dolar là danh từ chung, để chỉ trái phiếu chính phủ phát hành ở nước ngoài bằng ngọai tệ. Khi chiết khấu , hoặc cầm cố Euro – dolar , người ta sẽ có tiền để giao dịch. Các hợp đồng qua đêm ngắn hạn: vay qua đêm, trên thị trường liên ngân hàng, hoặc vay thương mại bằng tín chấp. PhD Thö Hoaøng

19. CUNG TIEÀN TEÄ (SM) • SM = M (M: Money, là khối tiền giao dịch) Với M = M1 + M2 + M3 + . . . . • Do nghiệp vụ của các NHTM ngày càng phong phú, nên thành phần tham gia vào cung tiền ngay càng nhiều. • Cách tính M chính xác chưa?  Tìm hiểu nguyên tắc phát hành tiền của NHTW. PhD Thö Hoaøng

20. I.2. Nguyên tắc phát hành tiền của NHTW 2.1 Tyû leä döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng trung gian (r) Laø tyû leä ñöôïc trích ra treân löôïng tieàn gôûi vaøo caùc ngaân haøng trung gian ñeå hình thaønh quyõ döï tröõ trong heä thoáng ngaân haøng. r = R / D  R = r D (R: Reserves, quỹ dự trữ) (D: Deposit, lượng tiền gởi vào các NHTM) Nhö vaäy: D = R + MB PhD Thö Hoaøng

21. I.2. Nguyên tắc phát hành tiền của NHTW • D = R + MB MB (Money for business) : löôïng tieàn kinh doanh cuûa NHTM  MB = D – R = D-rD = D ( 1-r) Câu hỏi :NHTM muoán taêng hay giaûm MB? Để tăng hay giảm MB thực hiện bằng cách nào? PhD Thö Hoaøng

22. I.2. Nguyên tắc phát hành tiền của NHTW Xét về cơ cấu,r gồm : tỉ lệ dự trữ theo yêu cầu rr và tỉ lệ dự trữ vượt trội re. r = rr + re PhD Thö Hoaøng

23. a. Tyû leä döï tröõ theo yeâu caàu rr • Laø tyû leä döï tröõ ñöôïc trích theo quy ñònh cuûa NHTW (C.B) ñeå phoøng ruûi ro. • Rr = rr * D Rr (Required Reserves) : quyõ döï tröõ baét buoäc. PhD Thö Hoaøng

24. b. Tyû leä döï tröõ vöôït troäi re • Laø tyû leä döï tröõ ñöôïc NHTM trích ñeå chi traû cho khaùch haøng. • Re = re * D Re (Excess Reserves) : quyõ döï tröõ vöôït troäi. PhD Thö Hoaøng

25. 2.1 Tyû leä döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng trung gian (r) • Vậy, các NH thương mại chỉ có thể giảm tỉ lệ dự trữ vượt trội re để tăng lượng tiền kinh doanh MB PhD Thö Hoaøng

26. 2.2 Khaû naêng taïo ra tieàn cuûa caùc NHTM • Giả sử, NHTW phát hành 1 tỉ . Số tiền này do ông A nắm giữ. • Oâng A mang 1tæ gôûi NHX dưới dạng tài khỏan giao dịch. • NH X nhận 1 tæ trích dự trữ 10% (R: 100 tr, MB : 900 tr). • NHX cho Oâng B vay 900 tr ñeå traû tieàn haøng đã mua của Oâng C. • Oâng C nhaän döôùi daïng tieàn maët. PhD Thö Hoaøng

27. 2.2 Khaû naêng taïo ra tieàn cuûa caùc NHTM • Caâu hoûi : 1. Töø 1 tæ ban ñaàu do NHTW phaùt haønh, baây giôø toång löôïng tieàn maët được phát hành (H) trong toaøn neàn kinh teá laø bao nhieâu? H = . . . . . . . .? 2. Töø 1 tæ ban ñaàu do NHTW phaùt haønh, baây giôø toång löôïng tieàn coù theå giao dòch ñöôïc (M) trong toaøn neàn kinh teá laø bao nhieâu? M = . . . . . . . . ? PhD Thö Hoaøng

28. 2.2 Khaû naêng taïo ra tieàn cuûa caùc NHTM • H = 900 tr ( là C: do ông C nắm giữ) + 100 tr (là R: của NH X) H =1 000 tr tức 1 tỉ • M = 1 tỉ (là D: tài khỏan giao dịch của ô.A) + 900 tr (là tiền tín dụng: ô.B vay NHX) + 900 tr (là C: do ông C nắm giữ) M =2 800 tr tức 2 tỉ 8 PhD Thö Hoaøng

29. 2.2 Khaû naêng taïo ra tieàn cuûa caùc NHTM • Kết luận 1: Ngaân haøng trung gian “taïo ra tieàn” nhôø chöùc naêng kinh doanh tiền. PhD Thö Hoaøng

30. Ví dụ 2: • Giả sử, NHTW phát hành 1 tỉ . Số tiền này do ông A nắm giữ. • Oâng A mang 1tæ gôûi NHX dưới dạng tài khỏan giao dịch. • NH X nhận 1 tæ trích dự trữ 10% (R: 100 tr, MB : 900 tr). • NHX cho Oâng B vay 900 tr ñeå traû tieàn haøng đã mua của Oâng C. • Oâng C yêu cầu chuyển số tiền này vào TK tại NH Y • NH Y nhận 900 tr trích dự trữ 10% (R: 90 tr, MB : 810 tr). • NH Y cho Oâng D vay 810 tr ñeå traû tieàn haøng đã mua của Oâng E. • Oâng E nhaän döôùi daïng tieàn maët. => Trả lời lại 2 câu hỏi trên. PhD Thö Hoaøng

31. 2.2 Khaû naêng taïo ra tieàn cuûa caùc NHTM • H = 810 tr + 100 tr + 90 tr (C ) (R) (R) H =1 000 tr tức 1 tỉ • M = 1 tỉ + 900 tr + 900 tr + 810 tr + 810 tr (D) (tín dụng) (D) (tín dụng) (C ) M = 4420 tr tức 4 tỉ 420 tr PhD Thö Hoaøng

32. 2.2 Khaû naêng taïo ra tieàn cuûa caùc NHTM • Kết luận 2 : Tiền đi qua các Ngân hàng trung gian càng nhiều lần sẽ được tạo ra càng nhiều. PhD Thö Hoaøng

33. 2.2 Khaû naêng phá hủy tieàn cuûa caùc NHTM • Giả sử Ông A đến NHTM X rút lại 1 tỉ của mình, thì sẽ bắt đầu quy trình phá hủy tiền , ngược lại với quy trình tạo ra tiền. PhD Thö Hoaøng

34. I.2. 3. Caùc quan ñieåm phaùt haønh tieàn Quan ñieåm coå ñieån: Giaù trò löôïng tieàn phaùt haønh = Giaù trò quyù kim döï tröõ Quan ñieåm hieän ñaïi: M. Friedman MV = PQ  M = PQ/ V Nhöng, giaù trò löôïng tieàn phaùt haønh coøn phuï thuoäc vaøo soá nhaân tieàn. PhD Thö Hoaøng

35. I.2.c. Caùc quan ñieåm phaùt haønh tieàn • Soá nhaân tieàn (hay thöøa soá tieàn KM): laø heä soá phaûn aùnh khoái löôïng tieàn giao dịch (M) ñöôïc taïo ra töø 1 ñôn vò cô soá tieàn (H). • Cô soá tieàn (hay quyõ tieàn maët H): laø toaøn boä löôïng tieàn do Ngaân haøng Trung öông phaùt haønh. PhD Thö Hoaøng

36. I.2. c. Caùc quan ñieåm phaùt haønh tieàn Quyõ tieàn = Thöøa soá tieàn x Cô soá tieàn M = KM . H  KM = M / H hay :H = M / KM Maø M = PQ / V Vaäy : tìm được KM ta sẽ xác định được giá trị lượng tiền phát hành H? PhD Thö Hoaøng

37. Công thức tính KM: D (Deposit) : löôïng tieàn gởi giao dịch vào NH C (Cash) : löôïng tieàn maët ngoaøi Ngaân haøng, tức trong lưu thông ( C = c.D ) R (Reserves): löôïng tieàn döï tröõ ( R = r.D ) r (Reserve ratio) : tæ leä döï tröõ c (Cash - deposit ratio): tæ leä giöõa tieàn maët ngoaøi Ngaân haøng vaø tieàn gôûi giao dịch vaøo Ngaân haøng. Vaäy :M= C + D = cD + D = D ( c + 1) H = C + R = cD + rD = D ( c + r) PhD Thö Hoaøng

38. I.2. c. Caùc quan ñieåm phaùt haønh tieàn KM = M/H KM = (c+1)/ (c+r) Maø 0 < r < 1 vaø c > 0 neân KM > 1, có nghĩa: Nếu NHTW muốn cung ứng một lượng tiền là M, thì chỉ cần phát hành một lượng tiền là H, với H < M (do NHTG “taïo ra tieàn” nhôø coù chöùc naêng kinh doanh tieàn). PhD Thö Hoaøng

39. SM SM’ taêng 0 M I.3. Ñoà thò cuûa cung tieàn SM i PhD Thö Hoaøng

40. II . CAÀU TIEÀN TEÄ (DM hay L) • 1.Khaùi nieäm • 2. Nguyeân nhaân cuûa vieäc giöõ tieàn • 3. Đồ thị theo i PhD Thö Hoaøng

41. II . CAÀU TIEÀN TEÄ (DM hay L) 1. Khaùi nieäm : • Caàu tieàn teä laø löôïng tieàn maø daân chuùng, caùc doanh nghieäp, caùc cô quan nhaø nöôùc … (tức các chủ thể trong nền kinh tế) caàn giöõ ñeå chi tieâu. PhD Thö Hoaøng

42. II . CAÀU TIEÀN TEÄ (DM hay L) 2. Nguyeân nhaân cuûa vieäc giöõ tieàn : - Do caàn chi traû (Dt - transaction) - Do caàn döï phoøng (Dp - precautionary) - Do caàn ñaàu cô (Ds –speculator) DM = Dt + Dp+ Ds PhD Thö Hoaøng

43. II . CAÀU TIEÀN TEÄ (DM hay L) • Tại sao người ta cần giữ tiền? • Tính thanh khoaûn cuûa tieàn? Tieàn laø taøi saûn coù tính thanh khoaûn cao nhaát.  Chi phí cô hoäi cuûa vieäc giöõ tieàn: laø khoaûn tieàn laõi (lôïi töùc) bò maát ñi neáu giöõ tieàn chöù khoâng phaûi chöùng khoaùn, hay gởi tiền đó vào NH. PhD Thö Hoaøng

44. Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán caàu tieàn • Thu nhaäp : Y taêng  DM ? • Möùc giaù: P taêng  DM ? • Laõi suaát: i taêng  DM ? PhD Thö Hoaøng

45. i DM’ DM 0 M 3.Ñoà thò caàu tieàn theo laõi suaát i DM = D0 + Dmi . i PhD Thö Hoaøng

46. DM = Do + Dmi . i Với : • Do : Cầu tiền tự định, là lượng cầu tiền không phụ thuộc vào lãi suất i. • Dmi:Cầu tiền biên theo lãi suất i, là đại lượng phản ảnh lượng thay đổi của cầu tiền khi lãi suất thay đổi chỉ 1 đơn vị. Dmi < 0 vì i tăng thì DM giảm, và ngược lại. PhD Thö Hoaøng

47. i SM ie DM M 0 III. Söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä • Ñieàu kieän: SM = DM  Phương trình cb: M = D0 + Dmi . i PhD Thö Hoaøng

48. Söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä • i  ie? • i< ie : thoâng tin baát caân xöùng • i > ie : thò tröôøng voán ñoùng baêng vì laõi suaát cao. PhD Thö Hoaøng

49. i SM ie DM M 0 i=i1 -> i > ie : thò tröôøng voán ñoùng baêng vì laõi suaát cao, có thặng dư cung tiền : SM > DMi=i2 -> i< ie : thoâng tin baát caân xöùng, lãi suất thấp , có thặng dư cầu tiền : SM < DM i1 i2 PhD Thö Hoaøng

50. III. Söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä • Khi cung tiền tăng: đồ thị SM dịch phải, có thặng dư cung tiền SM > DM  i giảm. • Khi cầu tiền tăng : đồ thị DM dịch phải, có thặng dư cầu tiền SM < DM  i tăng. PhD Thö Hoaøng