De zin en onzin van expliciete instructie in taalvaardigheidsonderwijs

1. De zin en onzin vanexpliciete instructieintaalvaardigheidsonderwijs Wander Lowie Afdeling Engels / Toegepaste Taalwetenschap

2. Met dank aan • Kees de Bot • Joyce Haisma

3. Overzicht • Inleiding • Stellingen • Discussie • Conclusie

4. Inleiding

5. Inleiding • Expliciete instructie: • Grammatica-onderwijs • Uitspraakonderwijs • Vocabulaire-onderwijs

6. Inleiding • Expliciete instructie: • Prettig voor docent (en leerlingen?) • Nuttig voor leerlingen?

7. Stellingen

8. Stellingen (grammatica) • Het bestuderen van grammaticaregels leidt niet tot een beter communicatief gebruik van taal • Het leren van grammaticaregels is zinloos • Grammatica is zinvol als structurerend principe in het taalonderwijs • Zonder grammatica-onderwijs is het niet mogelijk een taal goed te leren • Kinderen leren vanzelf, ouderen hebben regels nodig

9. Stellingen (uitspraak) • Het uiteindelijke doel van uitspraakonderwijs zou moeten zijn dat de leerder klinkt als een moedertaalspreker • Iedereen kan uitspraak leren als hij/zij maar genoeg oefent • Uitspraak is betrekkelijk onbelangrijk, als je maar verstaanbaar bent • Uitspraakoefeningen moeten zich concentreren op de moeilijkste klanken

10. Stellingen (vocabulaire) • Woorden leren is een kwestie van stampen • Het gebruik van tweetalige woordenlijsten moet worden voorkomen • Het is beter dat de leerling onbekende woorden opzoekt dan dat de docent de betekenis geeft • Woorden moeten altijd in zoveel mogelijk contexten worden geleerd • Woorden leren gaat vanzelf als je leest

11. Stellingen (leren) • Leerders leren niet als je ze niet verbetert • Je moet oppassen dat leerders niet elkaars fouten overnemen • Het verbeteren van schrijffouten is zinloos • Het leren van taal kan versneld worden dmv regelkennis • Iedereen leert een taal op zijn eigen manier • Taalregels moeten systematisch en één voor één worden geleerd

12. Achtergrond

13. Discussie: grammatica • Wat is grammatica, vorm of betekenis? • Heeft het zin expliciete regels te onderwijzen?

14. Discussie: grammatica • Vorm volgt functie • Grammatica is uitdrukking betekenisrelaties • Grammatica is niet: structuren die met inhoud gevuld moeten worden • ‘Usage based’ en dynamisch: grammatica is gevolg van gebruik van taal

15. Discussie: grammatica • Grammatica in ons hoofd is waarschijnlijk heel anders dan grammatica in boek • Grammatica’s zijn reconstructies van regelmatigheden in taal • Grammatica is geen voorwaarde voor taalvaardigheid maar integraal deel ervan • Veel aspecten zijn zo ingewikkeld dat regels leren geen zin heeft (‘er’ in het Nederlands, gebruik van bepaalde en onbepaalde lidwoorden in het Engels)

16. Discussie: grammatica • Helpt het om grammatica expliciet te onderwijzen? • Grammatica als strukturerend principe in taalonderwijs of grammatica naar behoefte? • Discrete-point grammatical presentation (Focus on Forms) • Meaning-based pedagogical events in which attention is drawn to language (Focus on Form) (Ellis) • “corrective feedback”

17. Discussie: grammatica • ‘Noticing’: hoe weet leerder wat zij niet weet? • Bewustwording van probleem • Richten van aandacht • Belang van output • Hoogst individueel traject: probleem van timing van expliciete instructie • Niveau van taalvaardigheid

18. Discussie - uitspraak • Uitspraak is belangrijk? • Nolst-Trénité • Steenkolen-Engels • Jennifer Jenkins: intelligibility • ‘core elements’ • Martha Pennington

19. Discussie - uitspraak • Uitspraak is belangrijk? • Uitspraak is visitekaartje • Kan belangrijk zijn • Hangt af van doelgroep

20. Discussie - uitspraak • Wat is de norm? • “Niemand in Engeland spreekt RP” • “Indian English is ook native” • “Ook native speakers kunnen verschillende varianten door elkaar spreken • Iemand uit een achterbuurt van Liverpool is ook een native speaker • Dus een Amerikaanse uitspraak is ook toelaatbaar?

21. Discussie - uitspraak • Afhankelijk van doelgroep • ‘Intelligibility’ • ‘Comfortable intelligibility’ • ‘Native-like intelligibility’ • ‘The Educated Native Speaker’ • Model ≠ doel

22. Discussie - uitspraak • Uitspraak is leerbaar? • Kritieke periode? • Bongaerts et al • Derwing (1998): klanken, algemeen, geen instr • Yule & MacDonald (1994): individuele benadering • Champagne Muzar (1996): fonetische kenmerken • Flege’s ‘Equivalence Classification’

23. Discussie - uitspraak • Uitspraak is leerbaar? • Leerbaar mits voldaan aan voorwaarden: • Enige aanleg (‘aptitude’) • Voldoende Motivatie • Voldoende input • Juiste methode: • Individuele benadering • Globale kenmerken

24. Discussie - uitspraak • ‘Awareness raising’ • Luistertraining vóór productie • Niet beperken tot segmenten • Opbouwen vanuit ‘core elements’ • Persoonlijke feedback • Context

25. Discussie: vocabulaire

29. words

30. Neurale networken • 3D simulatie • DST - Leersimulatie

31. Dus • Netwerk • Interactief • Dynamisch

32. Discussie - vocabulaire • Breedte en diepte van kennis • Semantization – Elaboration - Consolidation • Context of geen context? • Geven of opzoeken? • Incidenteel of intentioneel?

33. Conclusies

34. Conclusies - grammatica • Grammatica-onderwijs is alleen zinvol als het een verband aangeeft tussen vorm, betekenis en gebruik • Grammatica is geen structurerend principe, maar ondersteunende informatie • De mate van nut van grammatica-onderwijs is individueel bepaald en hangt af van onder meer: • Niveau van taalvaardigheid • Leerstijl • Wijze van aanbieden • Moment van aanbieden

35. Conclusies - uitspraak • Bij uitspraakonderwijs moeten model en doel worden onderscheiden • Weinig aandacht is nodig voor individuele klanken die geen verstaanbaarheidsproblemen veroorzaken • Grotere structuren, zoals ritme en intonatie zijn minstens zo belangrijk als individuele klanken • Beheersing van algemene articulatorische posities helpen bij het verbeteren van de uitspraak • Uitspraak moet altijd in context worden geoefend • Input en Motivatie zijn belangrijk

36. Conclusies - vocabulaire • Woorden moeten in context(en) worden geleerd • Raden is niet beter dan geven • Opzoeken is niet altijd beter, maar kost wel meer tijd • Het leren van woorden gaat niet vanzelf • Taal is communicatie en in taaltaken moet altijd de communicatie voorop staan • Blootstelling aan natuurlijke taal is essentieel, maar niet voldoende: leren is gebruik en gebruik is leren.

37. Heeft expliciet vormgericht onderwijs zin? • Ja! • Meta analyses Norris & Ortega • Maar niet richten op pure regelkennis

38. Bedankt en tot ziens!