Depressie bij kinderen en adolescenten

1. Depressie bij kinderen en adolescenten Bron: De Wit, C.A.M. (december 2006). Depressie bij kinderen en adolescenten. Handboek Klinische Psychologie. Houten: BohnStafleu Van Loghum. Geraadpleegd via www2.bsl.nl

2. 1. Inleiding • Casus Gerard • 16-jarige jongen, ernstig depressief • Toonbeeld: manifestatie depressie bij kinderen en adolescenten • Soms complex van symptomen  maar vaker andere symptomen op de voorgrond • Geen adequate diagnose en behandeling voor kinderen

3. 2. Begrip en classificatie • Depressie • “Een stoornis is een min of meer vaste combinatie van symptomen die gedurende langere tijd achtereen het functioneren van de betreffende persoon bepaald.” • Depressie heeft 3 kernsymptomen: • Droevige neerslachtige stemming • Een verlies van energie en productiviteit • Een onvermogen om te genieten en plezier te hebben

4. 2. Begrip en classificatie • Cognitieve symptomen: • Negatief zelfbeeld en gevoel van eigenwaarde • Negatieve toekomstverwachtingen • Negatieve ideeën over de eigen relaties en leefomgeving

5. 2. Begrip en Classificatie • Stemmingsstoornissen: 3 types depressie • De depressieve stoornis • De dysthyme stoornis • De depressieve stoornis NAO • Aanpassingsstoornissen • Met depressieve stemming • Met gemengd angstig – depressieve stemming

6. 3. Differentiële Manifestatie

7. 3. Differentiële Manifestatie • Besluit: • Depressieve cognities: vanaf 4 jaar • Suïcidale gedachtevorming en daden: vanaf 9 jaar • Bij verstandelijke handicap: depressies met 3 kernsymptomen, maar geen cognitieve depressiesymptomen • Ontkenning depressie en afweren affect AFHANKELIJKHEIDSCONFLICT

8. 4. Prevalentie, beloop en ontwikkelingseffecten • Prevalentie • Practice Parameter van de AACAP • Depressies: • 0,9 % preschoolleeftijd • 2,0 % basisschooltijd • Gemiddeld 5,0 % adolescentie • Preschool – en basisschoolleeftijd  = • Vanaf adolescentie: kans > bij dan bij HORMONALE EN SOCIAAL CULTURELE FACTOREN

9. 4. Prevalentie, beloop en ontwikkelingseffecten • Beloop • Duur depressiesoorten:

10. 4. Prevalentie, beloop en ontwikkelingseffecten • Beloop • Terugval depressieve stoornis • 40,0 % tot 60,0 % voor volledig herstelde voorgaande depressieve episode • Oorzaken: • Natuurlijk verloop depressie • Therapie-ontrouw van het kind, adolescent of ouders • Snelle beëindiging van de behandeling • Nieuwe stressfactoren Kans op recidive heel groot na volledig herstel Risico van de uitloop van een (unipolaire) depressieve stoornis in een bipolaire stoornis

11. 4. Prevalentie, beloop en ontwikkelingseffecten • Verloopseffecten • Aanleiding tot suïcidaal gedrag • Ernstige gevolgen voor het verloop van de psychosociale ontwikkeling: • Hechting en exploratie • Affect- en arousalregulatie • Separatie en individuatie • Socialisatie • Prestatiemotivatie en leerhouding GEVOLG  op alle terreinen van de ontwikkeling: achterstanden, tekorten of blokkades

12. 5. Ontwikkelingspsychopathologische ontstaansmodel • Etiologie • NIETmonocausaal of lineair proces • MAARtransactionele processen tussen determinanten en protectieve factoren op verschillende domeinen van het functioneren • BELANGRIJKSTEdeterminant: • Vorming door genetische kwetsbaarheid • Andere factoren die de genetische aanleg activeren of triggeren

13. 5. Ontwikkelingspsychopathologische ontstaansmodel

14. 6. Diagnostiek en behandeling • Diagnostiek: • Intakefase • Psychodiagnostisch onderzoek • Depressie- en angstvragenlijsten • Projectieverhalen • Gesprek met ouders • Behandeling: • 1.5 jaar • Op kind en ouders gericht • Individuele psychotherapie

15. 6. Diagnostiek en behandeling • Psychodiagnostisch onderzoek: 2 principes: • Ontwikkelingspsychopathologische benadering • Aantal aspecten in de psychodiagnostiek in sterke mate bepaald door de leeftijd en het ontwikkelingsniveau • Systeemperspectief • Van belang omdat ouders een belangrijke bron van informatie zijn over het gedrag van het kind en dienst ontwikkelingsgeschiedenis, alsook over hun eigen voorgeschiedenis en de mogelijke gevolgen daarvan voor hun opvoedingshouding

16. 6. Diagnostiek en behandeling • Diagnostische instrumenten • Gesprekken met het kind, de ouders en samen • Zelfrapportage: om een indruk te krijgen van de belevingswereld van het depressieve kind • Klinische interviews en beoordelingsschalen • Oudervragenlijsten (CBCL) • Projectieve tests: vragen op een indirecte manier naar belevingsaspecten • Multimodale diagnostiek: onderzoeksinformatie uit meerdere bronnen

17. 6. Diagnostiek en behandeling • Behandelingen • Ontwikkelingspsychopathologische en systeemoriëntatie = richtinggevend voor behandeling • Ontwikkelingspsychopathologisch perspectief = belangrijk voor de keuze voor de soort en het niveau van therapie • Therapie bij depressie van een kind of adolescent BEGINNEN MET VOORWERK OP HET SYSTEEMVLAK

18. 6. Diagnostiek en behandeling • Behandelingen • Adequate psycho-educatie bij het begin van de behandeling • Parallel aan de therapie van het kind ook een vorm van individuele psychotherapie van een ouder en/of partnerrelatie of gezinstherapie

19. 6. Diagnostiek en behandeling • Behandelingen uit verschillende referentiekaders • Cognitieve gedragstherapie • Interpersoonlijke psychotherapie • Psychodynamische psychotherapie • Client-centered psychotherapie • Psychomotore therapie

20. 6. Diagnostiek en behandeling LET OP! GEBRUIK VAN antidepressieve medicatie bij kinderen is omstreden vanwege neurologische ontwikkelingsrisico’s en een verhoogde kans op suïcidaliteit. Enkel aangewezen bij recidiverende depressies of depressies met psychotische of bipolaire aspecten

21. 6. Diagnostiek en behandeling • MULTIMODALEbehandeling • Meer kans op slagen dan een UNIMODALEbehandeling • TIMINGvan de verschillende behandelingsvormen is van GROOTbelang

22. http://leentaelemans.wordpress.com/2013/02/07/ik-ben-er-voor-jou/http://leentaelemans.wordpress.com/2013/02/07/ik-ben-er-voor-jou/ • http://www.thijsma.nl/tag/kinderen/ • http://www.ou.nl/Docs/Voorproefjes/PSY/index.asp?p=klassiek • http://otherweyes.blogspot.be/2011/03/buitensluiten-doet-echt-pijn.html • http://www.hln.be/hln/nl/38/Kinderen/article/detail/779859/2009/03/19/Depressieve-jongeren-krijgen-hulp-via-internet.dhtml Bronnen illustraties