
1. Metodat e hulumtimit: Si t kryeni nj projekt hulumtues Gzim Selaci, MA
3. RD:
Duhet tia mundsoj hulumtuesit ti prgjigjet pyetjes s shtruar pr ekzaminim,
Prgjigja/et e dhna duhet t plotsojn standardet e shkencave shoqrore: a jan rezultatet e vlefshme, t sigurta dhe q mund t gjeneralizohen.
A sht RD dhe metodat e prdorura vrtet t prshtatshme pr qllimet e hulumtimit? (A ka kontribuar metoda n gjetjen e nj prgjigjeje q teorikisht sht bindse dhe empirikisht e sakt?)
4. 2. Analiza empirike dhe ajo normative Analiza empirike: zhvillim dhe prdorim i nj gjuhe t kuptueshme dhe objektive pr t prshkruar dhe shpjeguar realitetin shoqror/politik. (Mund t jet kuantitative apo kualitative...)
Analiza normative: zhvillim dhe ekzaminim i qllimeve subjektive, vlerave dhe normave morale q udhheqin zbatimin e asaj q kemi msuar nga ai realitet.
Objekti i krkimit shoqror/politik sht t bazohet mbi t dy llojet e analizsempirike dhe normativeashtu q t maksimizoj jo vetm dijen, por edhe t kuptuarit ton pr realitetin politik.
5. 3. Gjasht fazat e projektit hulumtues Hulumtimi shkencor n shkencat shoqrore sht metod e testimit t teorive dhe hipotezave duke zbatuar rregulla t caktuara t analizs n vrojtimin dhe interpretimin e realitetit n kushte rreptsisht t prvijuara.
Ky hulumtim prdoret si baz pr politika publike si dhe pr vendime ligjore.
6. Procesi i hulumtimit prbhet nga gjasht faza t ndryshme, por t ndrlidhura:
1) formulimi i teoris.
- Przgjedh nj pyetje pr hulumtim (q plotson nj nevoj shkencoredmth q prgjigja e saj do t avancoj t kuptuarit ton teorik t ndonj dukurieose q plotson nj nevoj shoqroredmth sepse prgjigja e saj mund t na ndihmoj t trajtojm ndonj problem t shoqris).
- Procesi i prpunimit dhe definimit t pyetjes s hulumtimit prmes przgjedhjes s informuar sht ajo far nnkuptohet me termin formulim i teoris.
7. 2) operacionalizimi i teoris.
- Lvizja nga niveli konceptual (t menduarit pr ndonj problem) n nivelin operacional (vendimi se si t zgjidhet ai).
8. 3) przgjedhja e teknikave t duhura hulumtuese.
- Pasi t kemi vendosur se far dshirojm t masim, na duhet t vendosim se si do ta masim at.
- Przgjedh nj teknik or kombinim teknikash q mundsojn t shtrohen pyetje t caktuarat maten ndryshoret e caktuaraq na interesojn.
- Przgjedh nj teknik t realizueshme dhe t zbatueshme.
9. 4) vrojtimi i sjelljes
10. 5) analiza e t dhnave.
-Konstato se far prgjigjesh kemi gjetur pr pyetjen e hulumtimit ton.
11. 6) interpretim i rezultateve.
- A kemi qen t suksesshm n shtruarjen e pyetjeve t hulumtimit?
- far kemi zbuluar?
- Cila sht rndsia e gjetjeve tona?
- Si prputhen kto rezultate me pritshmrit tona?
12. 4. Formimi i teoris: konceptet dhe hipotezat n hulumtim Transformo pyetjen e prgjithshme t hulumtimit n nj ose disa pyetje specifike duke zhvilluar disa shpjegime bindse t asaj q e vrojtojm.
Kur t prpiqemi t krijojm shpjegime bindse pr ngjarjet, ne teorizojm ose zhvillojm nj teori.
Formimi i teoris sht proces i ndrveprimit t vazhdueshm ndrmjet supozimit dhe provs/dshmis, si dhe ndrmjet arsyetimit dhe hulumtimit. Ajo krkon zgjuarsi por dhe empiricizm.
13. (Disa vrejtje n lidhje me konceptin e teoris, 1) Teorit jan simbole t lidhura n mnyr logjike q prfaqsojn at far ne mendojm se po ndodh n bot.
Ato jan thjesht vegla intelektuale. Kuptimi i ksaj sht shum i rndsishm, ngaq na ndihmon t kuptojm se teorit nuk jan as t vrteta as t pavrteta n kurrfar kuptimi absolut, por vetm m shum a m pak t dobishme/vlefshme.
Nuk mund t prisni t zbuloni nj teori ashtu si zbulon eksploruesi nj ujdhes t re. Prse? Ngase teorit nuk ekzistojn atje q t zbulohen. Ato jan produkt i imagjinats njerzore, puns s palodhshme, dhe ndonjher fatit.
Asnjher nuk mundemi me qen absolutisht t sigurt se nj teori sht e vrtet, sepse as q mund ti vrojtojm t gjitha rastet, as q mund t jemi t sigurt se si mund t ndryshojn provat empirike me koh. Por mund t jemi m shum ose m pak t sigurt n dobin e teoris duke krahasuar parashikimet e nxjerra nga ajo me vrojtimet. Nse ajo na mundson t parashohim me saktsi gjrat q m par nuk i kemi vrojtuar, ather ajo sht e dobishme.
14. (Disa vrejtje n lidhje me konceptin e teoris, 2) Teorit, si koncepte, supozime, dhe teorema q jan, asnjher nuk vrtetohen ose prgnjeshtrohen prfundimisht. Mirpo, besimi jon n dobin apo vlern e nj teorie ndrtohet ndrsa ne grumbullojm vrojtime q prputhen me pritshmrit ose hipotezat e nxjerra nga ajo. N ann tjetr, ai besim besimi dobsohet ndrsa ne mbledhim vrojtime q nuk prputhen me hipotezn e nxjerr n mnyr teorike. Prandaj, asaj s cils i referohemi si testim i teoris n t vrtet reduktohet n testim t hipotezs.
Asnj pjes e hulumtimit nuk siguron prova t mjaftueshme pr t pranuar ose mos pranuar ndonj teori ose pjes t nj teorie q kan t bjn me dukuri q nuk jan prfshir n studim. Gjithmon ka mundsi q ndonj hulumtim i ardhshm do t prodhoj prova kundr vlefshmris s teoris. Gjithnj duhet t jemi t hapur ndaj gjetjeve q nuk jan n favor me teorin ton, dhe t gatshm ti kthehemi induksionit pr t ndrtuar prova t reja pr teori m t vlefshme.
15. Q nj teori t jet e dobishme/vlefshme n shpjegimin e vrojtimeve, ajo duhet t plotsoj disa standarde:
Duhet t jet e testueshme,
Duhet t jet logjikisht e shndosh,
Duhet t jet e komunikueshme,
Duhet t jet e prgjithshme.
16. Testimi i teoris sht n qendr t projektit hulumtues. Detyrat e testimit t teoris jan: prdorimi i teoris pr t formuluar disa pritshmri mbi marrdhniet e tjera q nuk i kemi vrojtuar dhe pastaj t kqyrim nse vrojtimet aktuale jan n prputhje me at q presim t zbulojm.
17. (Roli i hipotezs) Hipoteza sht pohim i asaj q besojm se sht faktike. Ajo na thot se far presim t zbulojm kur organizojm n mnyr t duhur vrojtimet e realitetit.
Ndryshoret
Ndryshoret kan rol qendror n procesin e hulumtimit pr dy arsye. S pari, ato na ndihmojn t identifikojm se far duhet t vrojtojm pr t testuar teorin ton duke siguruar referenca m precize empirike. S dyti, ne mund t organizojm vrojtimet tona duke njohur rolin q ndryshoret luajn n hipotez.
Ndryshoret e varura dhe ndryshoret e pavarura...
Hipotezat n esenc jan pohime t marrdhnieve ndrmjet ndryshoreve. Hipotezat sigurojn nj baz pr mbledhje t provave mbi vlefshmrin empirike t strukturs s teoris ton.
18. 5. Prballja me alternativat: hipotezat rivale gjat planit t hulumtimit Plani i hulumtimit sht proces i formulimit t hipotezave dhe arsyetimeve alternative rivale prmes nj varg vrojtimesh q jan t nevojshme pr t testuar ato hipoteza ashtu q ato t prjashtohen si shpjegime t mundshme t gjetjeve.
sht e rndsishme q t mos ngatrrojm hipotezat vrtet alternative me ato q mund ti quajm hipoteza t tjera.
Nj hipotez sht alternativ rivale vetm nse logjikisht sht e pamundur q ajo dhe hipoteza jon fillestare t jen njkohsisht t vrteta.