Çîðèëò

1. Çîðèëò Õ¿íèé àìüäðàëûí òóðøèä áîëîí ºñâºð íàñàíä õîîë òýæýýëèéí à÷ õîëáîãäëûã òîäîðõîéëîõ Õîîë òýæýýë õàíãàëòã¿é áàéõ ¿íäñýí øàëòãààíóóäûã òîäðóóëàõ ªñâºð ¿åèéíõýíä íºëººëæ áîëîõ õîîë òýæýýëòýé õîëáîîòîé ãîë áýðõøýýë¿¿äèéí òàëààð ä¿ðñëýõ ªñâºð ¿åèéíõíèé õîîë òýæýýëä ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýã÷ ÿìàð ¿¿ðýãòýé òàëààðõ ìýäýýëëýýð õàíãàõ

2. Çîðèëò • ªñâºð ¿åèéíõíèé õîîë òýæýýëèéí áàéäàëä ñóðãóóëü, ãýð á¿ë, áîëîí îëîí íèéòèéí ¿¿ðãèéí òàëààðõ ìýäýýëëýýð õàíãàõ • Õîîë òýæýýëèéí äóòàãäàë íü áóñàä ºâ÷íèé øèíæ òýìäýãýýð õàëõëàãäàõ ýñâýë áóñàä ºâ÷íèé øèíæ òýìäýã áàéäëààð îíîøëîãäîæ áîëîõûã òîõèîëäëûí ñóäàëãààí äýýð àæèëëàæ õàðóóëàõ

3. Х¿ний амьдралд хоол тэжээлийн ач холбогдол Õîîë òýæýýë íü õ¿íèé á¿õèé ë àìüäðàëûí òóðø îþóí ñàíàà, áèå áÿëäðûí õóâüä ýð¿¿ë ÷èéðýã áàéõ, õºãæëèéí ¿íäñýí òóëãóóð þì. ªºðººð õýëáýë óðãèéí õºãæëèéí õàìãèéí ýõíèé ¿åýñ ýõëýýä áàãà, ºñâºð íàñ öààøèëáàë íàñ áèå ã¿éöýõ, ºòºë íàñ õ¿ðòëýý íàñàíäàà òîõèðñîí ÷àíàðòàé õîîë òýæýýëèéã çºâ çîõèñòîé õýðýãëýõ íü ýñýí ìýíä àìüäðàõ, áèå ìàõáîäèéí ºñºëò, îþóí ñàíààíû õºãæèë, àæëûí ÷àäâàð, àìæèëò á¿òýýë ãàðãàõûí íýã ¿íäýñ íü áîëæ ºãäºã. Ýíý íü õ¿íèé áîëîí ¿íäýñòíèé õºãæëèéí çàéëøã¿é ÷óõàë ñóóðü íü þì.

4. ªñâºð íàñàíä õîîë òýæýýë ÿàãààä ÷óõàë ãýæ òà áîäîæ áàéíà âý?

5. ßàãààä ãýâýë ºñâºð íàñàíä àìüäðàëûí, ýõíèé æèëýýñ áóñàä, àëü ÷ õóãàöààíä áàéäàãã¿é ýð÷èìòýé ºñºëò - ºíäðèéí ºñºëòèéí 20%, áèåèéí æèíãèéí íýìýãäëèéí 50% íü ÿâàãääàã.

6. ªñâºð íàñíûõíû ýðò æèðýìñëýëò áà õîîë òýæýýëèéí ýðñäýë Ýðò æèðýìñëýëò íü ýõ õ¿¿õäèéí àëü àëèíû ýð¿¿ë ìýíäýä ýðñäýëòýé áàéäëûã áèé áîëãîíî. / õîîë òýæýýëèéí õýðýãöýý, ýõèéí áîéæèëò íü ã¿éöýýã¿é/ ªñâºð íàñíû îõèä æèðýìñëýõ ¿åäýý ººðñ人 õîîë òýæýýëèéí äóòàëòàé áàéõ íü îëîíòàà áºãººä óëìààð áè÷èë áîäèñûí äóòàëä ºðòäºã. Òºðºõ çàì á¿ðýí ã¿éöýä õºã溺ã¿é ó÷ðààñ òºðºõ ¿åèéí õ¿íäðýë òîõèîëääîã . Çàëóó ýõ íü: õ¿¿õäýý àñðàõ ÷àäâàð ñóë õ¿¿õýä õîîëëîõ äàäàë ñóë èõýâ÷ëýí õºõººð õîîëëîäîãã¿é.

7. ªñâºð ¿åèéí õîîë òýæýýëèéí ºíººãèéí áàéäàë ªñâºð ¿åèéíõíèé 87.6% õîîë ýð¿¿ë ìýíäýä àøèãòàé ãýæ ¿çäýã. 84.6% íü ºäºðò 2-3 óäàà òîãòìîë õîîëëîäîã. 8.4% íü ºäºðò íýã óäàà õîîëëîäîã. ¯¿íèéãýý çàâ ãàðäàãã¿é, õîîë õèéæ ÷àääàãã¿é, ýäèéí çàñãèéí áîëîìæã¿é ãýäýã øàëòãààíóóäûã õýëäýã. 5% íü ºã뺺íèé öàé îãò óóäàãã¿é. 8-10 íàñíû õ¿¿õäèéí 45.4% òóðààëòàé, 14.3% ºñºëòèéí õîöðîëòòîé, áàéãàà áîë 11-17 íàñíû õ¿¿õäèéí 48% òóðààëòàé,17.4% ºñºëòèéí õîöðîëòòîé áàéíà.

8. ªñâºð ¿åèéí õîîë òýæýýëèéí ºíººãèéí áàéäàë • Õàðèí 4-7 õ¿¿õäèéí 9.5%, 8-10 íàñíû õ¿¿õäèéí 12.6% õóâü íü áèåèéí æèíãèéí èë¿¿äýë áóþó òàðãàëàëòòàé áàéíà. / 1997 îí. ÕÑÒºâ / • 3 õ¿¿õýä òóòìûí 1 íü / 21.4%/ ÈÄÝ, 4 õ¿¿õýä òóòìûí 1 íü / 24.2% / öóñ áàãàäàëòòàé áàéíà. /1999 îí. ÕÑÒºâ /

9. ªñâºð íàñíûõíû òóðààë Òóðààë íü áèå áÿëäðûí áîëîí áýëãèéí áîéæèëòûã óäààøðóóëàõ áºãººä òóðààëòàé îõèäûí ñàðûí òýìäýã íü õîæóó ¿çýãääýã Äàâæàà áàéõ, áýëãèéí áîéæèëò õîöðîõ íü ºñâºð íàñíû æèðýìñýí îõèäûã ýðñäýëä õ¿ðãýäýã. Òóðààë íü àæèëëàõ, ñóðàõ, àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëýõ ÷àäâàðûã áóóðóóëíà.

10. ªñâºð ¿åèéíõýíä íºëººëæ áóé õîîë òýæýýëèéí ãîë ýìãýã¿¿ä Èõýâ÷ëýí áàãà íàñíààñ óëàìæèëñàí õîîë òýæýýëèéí äóòàëóóä Áè÷èë áîäèñûí äóòàë - /Òºìºð äóòëûí öóñ áàãàäàëòûã îðîëöóóëàí/ Õîîëëîëòûí ýìãýã¿¿ä – òàðãàëàëò, ç¿ðõ ñóäàñíû ìàðêåðòàé õîëáîîòîé ºâ÷ëºë¿¿ä, ìýäðýëèéí øàëòãààíòàé õîîëíû äóðøèëã¿é áîëîõ Ýðò æèðýìñëýëò Çîõèñã¿é áîëîí ýð¿¿ë áóñ õîîë òýæýýë áà àìüäðàëûí õýâ ìàÿã

11. Òºìºð äóòëûí öóñ áàãàäàëòûí øàëòãààí Õàíãàëòã¿é õîîëëîõ áà õîîë ñîéõ Õàëóóí õîìõîî, øèçîñòîìèàç áà äýãýýò õîðõîé çýðýã ºñâºð íàñíû îõèäûí òºìðèéí õýðýãöýýã íýìýãä¿¿ëýõ õàëäâàðóóä Ñàðûí òýìäýã èõýýð ¿çýãäýõ

12. Òºìºð äóòëûí öóñ áàãàäàëòûí ¿ð äàãàâàð Æèðýìñëýëò ìóóãààð òºãñºõ Áèåèéí õ¿÷íèé àæèë õèéõ ÷àäâàð ìóóäàõ Õ¿¿õýä áîëîí ºñâºð íàñíûõíû òàíèí ìýäýõ ¿éë àæèëëàãàà áóóðàõ Áèåèéí ºñºëò óäààøðàõ

13. Òàðãàëàëò* Õºãæèæ áàéãàà áîëîí õºãæèíã¿é îðíóóäûí àëü àëèíä íü òàðãàëàëòûí òàðõàëò ñýðýìæë¿¿ëýõ õýìæýýíä õ¿ðýýä áàéíà. *Èõýíõ íü õºãæèæ áàéãàà îðîíä òàðãàëàëò íü õîîë òýæýýëèéí äóòàëòàé íýãýí çýðýã áýðõøýýë áîëæ áàéíà. /ÁÆÈ <18.5/. Òàðãàëàëò Àôðèê, Àçèéí ò¿ãýýìýë áóñ áàéãàà õýäèé ÷ õºäººãèéí õ¿í àìûã áîäâîë õîòûí õ¿í àìûí äóíä ºðãºí òàðõñàí áàéíà. Ãýâ÷ ýäèéí çàñãèéí õºãæèë ºíäºð á¿ñ íóòàãò òàðõàëò íü ºíäºð õºãæñºí îðíûõòîé àäèë èõ áàéíà.

14. Òàðãàëàëò* • Õýäèéãýýð ýðýãòýé÷¿¿ä òàðãàëàõ ìàãàäëàë èõòýé ÷ åðºíõèé人 ýìýãòýé÷¿¿ä ýðýãòýé÷¿¿äýýñ èë¿¿ òàðãàëæ áàéíà. • Õ¿¿õýä, ºñâºð ¿åèéíõýíä ÿâóóëñàí ñóäàëãààãààð òàðãàëàëò èõñýæ áàéíà.

15. ªñâºð ¿åèéíõíèé àìüäðàõ áà õîîëëîõ õýâ ìàÿã Õîîëëîäòîíä íàéç íºõºä, ìýäýýëëèéí õýðýãñýë, íèéãýì, ñî¸ë, ìýäëýã äóòóó áàéõ çýðãèéí íºëºº èõ Áèåèéí æèíãèéí áîëîí ãàäààä ãàëáèðûí òóõàé îéëãîëò Èõýâ÷ëýí ò¿ðãýí, õîîë áóþó õÿìä õîîë õýðýãëýäýã Ýð¿¿ë Õîîëëîõ ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿã èõýíõäýý õàìò áàéäàã. Íèéãìèéí îð÷èí, ÿäóóðàë, ÷èíýýëýã áàéõ çýðýã íü ÷óõàë íºëººòýé.

16. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýã÷èéí ¿¿ðýã Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãàä: - Ñàéí õîîë òýæýýëèéã ñóðòàë÷ëàõ, - Õîîë òýæýýëèéí äóòëààññýðãèéëýõ, - Ýì÷èëãýýíèé õîîë Îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãàä: - Ñóðãóóëü - Õàìò îëîí - Ãýð á¿ë

17. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýã÷èéí ¿¿ðýã Õîîë òýæýýëèéí ñóðòàë÷èëãàà: Ýð¿¿ë àìüäðàõ, õîîëëîõ, áîëîí ººðòºº èòãýëòýé áàéõûã áàãòààäàã. Õºõººð õîîëëîëòûã äýìæèõ. Ñóðòàë÷èëãàà íü îëîí íèéòèéí õýðýãñýë, ñóðãóóëü, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà, õàìò îëîí, àæëûí áàéðààð äàìæóóëàí ÿâàãäàíà. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ áà óäèðäàõ: Õîîë òýæýýëèéí ýìãýã¿¿ä, ýðñäýëòýé áàéäàë, ãîë áè÷èë áîäèñûí äóòëûã õÿíàõ, ºñâºð íàñíû æèðýìñýí îõèäûí õîîë òýæýýëèéã óäèðäàõ/çîõèöóóëàõ, òóðààëòàé ºñâºð íàñíûõíûã ýì÷ëýõ, òàðãàëàëò áîëîí õîîëëîëòîé õîëáîîòîé ýìãýã¿¿äýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ýì÷ëýõ

18. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýã÷èéí ¿¿ðýã • Ýì÷èëãýýíèé õîîë: Õîîë òýæýýëòýé õîëáîîòîé ºâ÷ëºë¿¿ä òóõàéëáàë: ÷èõðèéí øèæèí, ÄÎÕ çýðýã îðíî. ̺í õîîë òýæýýëèéí ìåíåæìåíò øààðäëàãàòàé ºâ÷í¿¿ä òóõàéëáàë õ¿íñíèé õàðøèë çýðýã ºâºðìºö íºõöºë áàéäëóóä áàãòàíà.

19. ßðèëöàõ àñóóäëóóä Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýã÷ íü ºñâºð ¿åèéíõíèé õîîë òýæýýëèéí òàëààð ñóðãóóëüòàé õýðõýí àìæèëòòàé õàìòðàí àæèëëàæ ÷àäàõ âý ? ªñâºð ¿åèéíõíèé õîîë òýæýýëèéí òàëààð ãýð á¿ëòýé õýðõýí õàìòàð÷ àæèëëàæ ÷àäàõ âý ? ªñâºð ¿åèéíõíèé õîîë òýæýýëèéí òàëààð õàìò îëîíòîé õýðõýí àìæèëòòàéãààð õàìòàð÷ àæèëëàæ ÷àäàõ âý ?

20. ªñâºð ¿åèéíõíèé õîîë òýæýýëä ãýð á¿ë, ñóðãóóëü, îëîí íèéòèéí ¿¿ðýã Ñóðãóóëüä òóëãóóðëàñàí õîîë òýæýýëèéí õºòºëáºð Õ¿¿õýä-õ¿¿õýääýý ýð¿¿ë ìýíäèéí õºòºëáºð Àæëûí áàéð –ñóóðèëñàí ýð¿¿ë ìýíäèéí áà õîîë òýæýýëèéí õºòºëáºð Ýð¿¿ë õîîëëîõ äàäàë òºëºâøèõýä ãýð á¿ëèéí ¿¿ðýã

21. Õîîë òýæýýëèéí ýåðýã äàäàëòàé õîëáîîòîé õîîë òýæýýëèéí áîëîâñðîë îëãîõ Èäýâõèòýé îðîëöîî Òîõèðîìæòîé áîëîí çîõèñòîé ãàçàð ¯å øàòòàéãààð çàí ¿éë ººð÷ëºõ õàíäëàãà Áîäèò ªºð÷ëºëò õèéõ òóñãàé ìýäýýëýë áà ò¿¿íä õýðõýí õ¿ðýõ òóõàé

22. Õîîë òýæýýëèéí ýåðýã äàäàëòàé õîëáîîòîé õîîë òýæýýëèéí áîëîâñðîë îëãîõ • ªºð ººð ýõ ¿¿ñâýðýýñ ìýäýýëýë äàìæóóëàõ • Íèéãìèéí áîëîí îëîí íèéòèéí ñ¿ëæýý áèé áîëãîõ • Øàëòãààíòàé ñîíãîëò • ªºðºº ººðòºº èòãýõ, ñýòãýë õàíãàëóóí • Áýðõøýýëèéã øèéäâýðëýõ õàíäëàãà, ººðòºº èòãýëòýé áàéõ