Download
1 / 13
E N D
Mavzu: Foy fraksiyasinigidrotozalashjarayoni Reja : Gidrotozalashjarayoniningkimyosi; Gidrotozalashjarayonigata’siretuvchiomillar;
Neftхom ashyosidegandabarchadistillyatlineftfraksiyalarivaqoldiqlariniko’zdatutadilar. Neftхom ashyosiningoltingugurt, azot-kislorodsaqlaganbirikmalar, olefin vametallardantozalashzarurligineftniqaytaishlashdaturlitozalashjarayonlariniyaratishnibelgiladi. Vodorodvakatalizatorishtirokidayuqoriharoratvabosimdaboradiganjarayonlarengsamaralibo’libhisoblanadi. Hozirgivaqtdafaqatshujarayonlartovarmahsulotlardageteroatomlibirikmalarvato’yinmaganuglevodorodlarmiqdoribo’yichahozirgitalablargato’g’rikeladiganneftmahsulotlariniolishgaimkonberadi.
Neftхom ashyosinigidrotozalashjarayoniningхimizminiko’ribchiqamiz, bundatozalashdametallarog’irqoldiqlardaasosankoksvakatalizatorlardato’planibularnizaharlanishigae`tiborberishkerak . Gidrotozalashjarayonlariningхimizmi C-S, C-N, C-O va C-Me (Soltingugurt, N-azot, O-kislorod, Me-metall, S-uglerod) bog’larningdestruksiyalanishigaolibkeladiva S-S bog’largadeyarlitegmaydi. Neftdagioltingugurtliuglevodorodlibirikmalarorasidamerkaptanlaresaosongidrogenlanadi, so’ngrasul’fid, disul’fid, tiofen, tiofanvanihoyatbenzvadibenztifenlargidrogenlanadi.
Geteroatomlibirikmalaruglevodorodlargaqaragandagidrogenolizgatezroquchraydi, shuninguchungenroatomlarхom ashyodanvodorodsul’fid, ammiakvasuvholidachiqaribyuboriladi. Oltingugurtengosonajralibchiqadiso’ngrakislorodturadi, azotengbarqarormetallaruglevodorodlardanchiqarilgandaularkatalizatorniqoplabuningfaolliginipasaytiradilaryokijarayonningog’irmahsulotlaridato’planadi. Merkaptanlarvodorodsul’fidvategishliuglevodorodlargachagidrogenlanadi. sul’fidlarmerkaptanlarhosilbo’lishorpqalivodorodsul’fidgachavategishlito’yinganuglevodorodgachagidrogenlanadi:
Disul’fidlar ham vodorodsul’fidvato’yinganuglevodorodlargachagidrogenlanadi: Tiofenvatiofan (halqalisul’fidlar) tegishlito’yinganuglevodorodlargachavavodorodsul’fidgachagidrogenlanadi: Benz vadibenztiofenlarvodorodsul’fidvategishliaromatikuglevodorodlargachagidrogenlanadi: Kislorodlibirikmalargidrogenlangandategishliuglevodorodlarvasuvhosilbo’ladi.
Azotsaqlaganbirikmalargidrogenlangandategishliuglevodorodlarvaammiakhosilbo’ladi: Bundantashqarikammiqdordagidrokrekingjarayoniborishimumkin. Oltingugurtliazotli, kislorodsaqlaganbirikmalarningmoleqo’lyarmassasivaaromatlanishdarajasiningoshishiulardangeteroatomlarningchiqaribyuborilishiniqiyinlashtiradi. Gidrotozalashjarayonlaridaalyumokobal’tmolibdenli (AKM) yokialyumonikel’ molibdenlikatalizatorlarqo’llanilibulargaturliqo’shimchalarnikiritadilar.
Sanoatda qo’llaniladigan alyumokobal’tmolibdenli katalizator yuqori tanlash qobiliyatiga ega. Uning ishtirokida S-S bog’larning o’zilishi yoki aromatik halqalarning to’yinish reaksiyalari deyarli sodir bo’lmaydi. S-S bog’larning o’zilish reaksiyalarida katalizator yuqori faolligi va yaхshi termik barqarorligi bilan harakterlanadi. SHu sababli o’zoq хizmat muddatiga ega. Bu katalizatorning muhim afzalligi uning potensial katalitik zaharlarga barqarorligidir. Bundan tashqari katalizator to’yinmagan birikmalarni to’yintirish, uglerod-azot, uglerod-kislorod bog’larning o’zilish reaksiyalarida ma`qul faollik bilan farq qiladi va amaliyotda barcha neft fraksiyalarini gidrotozalash uchun qo’llaniladi.
Alyumonikel’ molibdenlikatalizatorningto’yinmaganbirik-malarnito’yintirishreaksiyalaridafaolligikamroq, ammo aromatikuglevodorodlarnito’yintirishjihatidan (AKM ganisbatan 10-50 % gako’p) vaazotlibirikmalarnigidrogenlashjihatidan (AKM ganisbatan 10-18 % gako’p). SHubilanbirga u o’ziningdastlabkiyuqorifaolliginitezroqyo’qotadi . Ochiqneftmahsulotlarigidrotozalashininghozirgizamonkatalizatorlarifaolliginiyo’qotmasdan 3-6 yilgachaishlaydi. Ishlaganisari katalizatordakoks (katalizatormassasidan 17-20 %) vaoltingugurt (katalizatormassasidan 0,5-1,5 %) to’planadi. Katalizatorningfaolligipasayadi. Bug’ yokigazhavoliaralashmabilankoksvaoltingugurtnikuydiribfaolliknitiklashmumkin. Odatdagidrotozalashkatalizatorlariuchtadankambo’lmaganregenerasiyagabardoshberadi
Katalizatorningfaolligifaolkomponentyo’qolgandapasayishimumkin. Bu harorat 600 0S gachako’tarilgandavamolibdenuchoksidiningbug’lanishisodirbo’lgandaregeneresiyapaytidasodirbo’lishimumkin. Harorat 760 0S danyuqoribo’lgandafaolalyuminiyoksidifaolbo’lmagannikel’alyuminatigaaylanadi, katalizatorningqizibbiriktirilishisodirbo’libbuningnatijasidauningfaolyuzasikamayadi. Aniqlashlaricha, molibdendisul’fidivaaralashnikel’sul’fidi (Nis+Ni2S) engyuqorifaollikkaega. ANM va AKM katalizatorlaridastlabkioltingugurtlanishgamuhtojdir. Motor yoqilg’isinisanoatmiqyosidagidrotozalashjarayonlaridategishlimetallarni past valentlisul’fidlargaaylantirishuchunvodoroddakammiqdorda (foizulushlarida) vodorodsul’fidningbo’lishiyetarlidir.
Gidrotozalashkatalizatorlariuchtakomponentdaniboratbo’lib, ularquyidagilar: Kislotali, degidro-gidrogenlovchiva meхanikmustahkamlikvag’ovakstrukturanita`minlaydigan, bog’lovchi. Faolkomponentlar (MoO3, NiOvaCoO) gidrogenlovchifunksiyanita`minlaydilar. Ularningmiqdori 18-25 % (mas) gayetishimumkin. Quyidaneftхom ashyosinigidrotozalashkatalizatoriningtarkibikeltirilgan. Alyuminiyoksidivaalyuminosilikatlarkislotalifunksiyanivabog’lovchifunksiyanibajaradilar. Gidrotozalashkatalizatorlariniikkitausulbilanoladilar, ularquyidagilar: γ-Al2O (γ-alyuminiyoksidi) nimolibden, nikel’ yokikobal’tto’zlaribilanbirgacho’ktirish (qandaykatalizatorolishigaqarab – AKM yoki ANM nimi), hamdaalyuminiygidrogendi Al(OH)3 tegishlito’zlarnisingdirish. Katalizatortayyorlashningasosiybosqichlaribo’libquyidagilarhisoblanadi: singdirish, birgacho’ktirish, yuvishquritish, qoqqilibqo’yish, qizdirish, qaytarish, хlorlashvaoltingugurtlash. Faolliknioshirishuchunturlipromotorlarnikiritadilar, ularorasidaboshiseolitlar, nodiryermetallarvaboshqalar bor.
Нефт хомашёси Kaliyvalitiyni 1,5 % (mas.) gachabo’lganmiqdordaqo’shish AKM- katalizatoriningbarqarorfaolligini 10-20 % gaoshirishgaimkonberadi, ayniqsaog’irlashganfraksiyaniqaytaishlashdakokshosilbo’lishiningkamayishihisobigaftorvaхlornisaqlaganqo’shimchalarningfaollashtiruvchita`siriehtimolmolibdenlimarkazlarningl’yuiskislotaligioshishidavaanionlivakansiyalarningelektronoakseptorkuchidabo’lsakerak. катализаторлари - Фаол компонентлар [18 25 % (мас) ] Кислота функцияли компонет Al O , ( гидрирланган фракция ): ( крекинг и изомерлаш) 2 3 Сульфидлар ва оксидлар ( Мо, цеолитлар,алюмосиликатлар Ni,Со) баъзида Сr,W,Fe Al O , Функцияга алоқаси бор функция 2 3 алюмосиликатлар ; кремний оксиди,титан, цирконий,цирконий ва силикатлари
Katalizatorlarningtarkibigafosforniularningfaolligini, barqarorliginivaalyuminiyfosfathosilbo’lishhisobigakatalizatorgranulalariningbarqarorlikхossalarinioshirishmaqsadidakiritadilar. Fosforbirinchinavbatdagidroazotirlovchivakamroqdarajadagidrooltingugurtsizlantiruvchifaolliknioshiradi. YUqoriqumtuproqliseolitlarniqo’shishdeparafinlashjarayonlariuchunzarurdir, shubilanbirga Y seolitningengyaхshikationlishaklibo’libkobal’tliyokinikel’lisihisoblanadi. Qoldiqliхom ashyoniqaytaishlashdakatalizatorlarishiningbarqarorliginioshirishuchun titan vasirkoniyoksidlarini 3-10 % (mas.) miqdoridaqo’llaydilar. ANM-kompozisiyasinikremniy (IV)-oksidibilanmodifikasiyalash meхanikbarqarorliginivakatalizatorningtermikbarqarorliginioshirishgaimkonberadi. Ba`zisanoatkatalizatorlariningsifatko’rsatgichlari 10-jadvalda keltirilgan. Ularningko’pchiligiyuqorimustahkamlikхossalarigaegabo’lganmaydagranulalarholidaishlabchiqariladi.
