Interieureffecten

1. Interieureffecten Het SWIZ onderzoeksprogramma: helpt de wetenschap het welzijn? Drs. Metha Fennis Stichting Welbevinden en Interieur in Zorginstellingen

2. De stichting SWIZ Doelstelling: • Bijdragen aan de kwaliteit van leven van bewoners én medewerkers in zorginstellingen, door: • Kennis over de invloed van interieur aspecten op het welbevinden te vergaren, beschikbaar te stellen en toepasbaar te maken. Activiteiten: • Verzamelen en beschikbaar stellen van (wetenschappelijke) kennis en inzichten o.a. via http://www.swiz.nl • Initiëren en begeleiden van onderzoek i.s.m. universiteiten • Agenda setting door publicaties, perscontacten, symposium en overleg. • 2004: Implementeren van onderzoeksresultaten in de zorgpraktijk

3. Door SWIZ uitgevoerd onderzoek • Literatuurstudie(i.s.m Universiteit van Maastricht) • Historisch overzicht van ‘Healing environments’ (mevr. Drs. Fiona de Vos, City University New York) • Empirisch onderzoek: beleving oefenzalen in revalidatiecentra (i.s.m .Technische Universiteit Eindhoven) • Empirisch onderzoek: effecten van interieurverandering op privacy, sociale interactie en welbevinden (i.s.m de Universiteit Leiden)

4. Onderzochte interieuraspecten • Planning & organisatie (way-finding) • Kunst • Natuur /planten • Kleur • Geluid/lawaai • (ver)licht(ing) • Meubelopstelling

5. Kleur en natuur Kleuren en planten hebben een effect op emoties en prestatie • minder heldere en meer verzadigde kleuren veroorzaken meer arousal; heldere en minder verzadigde kleuren werken ontspannend (Valdez & Mehrabian, 1994) • In rood kantoor meer angst, meer stress, minder fouten. In blauw kantoor meer depressieve gevoelens (Kwallek et.al, 1988) • Kleuren met een lange golflengte (rood/oranje) zijn ‘warm’, kleuren met korte golflengte (blauw/groen) zijn ‘koel’(Whitfield & Wilshire, 1990) • Planten maken een ruimte ‘plezieriger’, maar verminderen productiviteit (Larsen et.al, 1998, Kaplan & Kaplan, 1982). • Uitzicht op natuur, versnelt herstel na operatie (Ulrich, 1984).

6. Meubelopstelling • Sociopetale meubelopstelling verbetert sociale interactie(Baldwin, 1995) en heeft positief effect op pathologisch gedrag (Moos, 1976). • Kleine, afgescheiden ruimtes geven een gevoel van privacy (Ormel & Scheer, 2002) • Sociale interactie, een gevoel van privacy verhogen beide het welbevinden (sleutelbegrippen) (Fuller, et.al (1993).

7. SWIZ onderzoek:interieurverandering in zorginstelling Middelburg Effecten van herinrichting hal en recreatieruimte op welbevinden - sociopetale meubelopstelling - planten - afgezonderde zithoeken - muren/vloeren (aankleding) Privacy Sociale interactie welbevinden Voor- en nameting mbv. Mondeling afgenomen enquêtes (41) Observaties

8. Resultaten middelburg • Meer mogelijkheden tot sociale interactie • Meer privacy (hal) • Meer mogelijkheden er alleen te zitten • Men voelde zich minder zichtbaar • Meer keuzevrijheid om alleen/niet zichtbaar te zijn • Plezieriger zitten in de hal • Esthetische waardering • Significante stijging van het welbevinden • Waardering interieur • Ervaren mogelijkheden tot sociaal contact • (ongewenste) zichtbaarheid • Warmere kleuren??

9. Keuzevrijheid en/of zichtbaarheid?beleving van oefenzalen in revalidatiecentra Visuele toegang(zicht hebben op je omgeving) Visuele blootstelling (gezien worden) (Archea, 1984) • Vergelijking van twee oefenzalen: transparant vs. ‘gesloten’ • Observaties (omgeving & ruimtelijk gedrag) • 21 Interviews (sociale contacten, isolatie, privacy, ruimtelijke gedrag)

10. Resultaten revalidatie studie Door het ‘zien’ en ‘gezien worden’ door andere revalidanten in de zaal voelen patiënten zich minder sociaal geïsoleerd Zichtbaarheid van buitenaf (de gang) wordt negatief beleefd. Therapeutische effecten zijn niet onderzocht Dus: hoe zit het met de relatie tussen welbevinden en therapeutisch effect?

11. Conclusie uit empirisch swiz onderzoek tot op heden • Interieurverandering leiden ook bij ‘gezonde’ bewoners in NL. tot significante stijgingen in welbevinden. • Esthetiek (waardering van het interieur) speelt daarbij een belangrijke rol • Keuze voor privacy óf het aangaan van sociale contacten is (nog) belangrijker dan beide begrippen ‘an sich’. • Interieur moet dus die keuze bieden én esthetisch gewaardeerd worden. • Er zijn antwoorden, maar nog steeds veel vragen!

12. Relatie omgeving, stress, welzijn, gezondheid Gezondheid Stress • Omgeving kan stress oproepen, maar ook tegengaan (healing environments) Stelling: • Ulrich: Goed ontworpen ziekenhuizen verminderen stress en zijn daarom ondersteunend aan gezondheid • Lawaai • Vervelende geuren • Verlichting • Inrichting die: • sociale steun bevordert • Gevoel van controle verhoogt • Positieve afleiding

13. Inrichting, stress en welbevinden Intensiteit Complexiteit Nieuwheid Verrassendheid Determinisme (Evans & McCoy, 1998) Cognitieve vermoeidheid Desoriëntatie Onzekerheid Controle verlies Verhoogde arousal Meer stressgevoelens Minder woonplezier Negatieve gezondheidseffecten Meer zorgconsumptie

14. klantloyaliteit denken gedrag motivatie voelen koop- en beslisgedrag m-tot-m uitingen Reputatie/imago Medewerking kwaliteit van de dienst motivatie personeel Effecten op kwaliteit, imago en (arbeids)tevredenheid Waardering van het interieur Waardering van de dienst, service, mensen, organisatie

15. Wat weten we (nog) niet? • Zijn gevonden resultaten ook van toepassing op ‘gezonde’ bewoners die langdurig in een zorginstelling verblijven? • Meer NL. projectevaluaties/effect studies nodig: Waarop is het interieur van invloed?(welzijn, zorgconsumptie, herstel) • Veel gelijktijdig en weinig doelgericht veranderd: Welke interieuraspecten veroorzaken de effecten? • Hoe draagt een specifieke omgevingsverandering bij aan het welbevinden? • Zijn er ook personeelseffecten (werktevredenheid, -effectiviteit)? • Veel veronderstellingen, weinig metingen!

16. Habion Stichting de Wever Stichting woonzorgcentra LAS Stichting Zorg & Wonen Velp Reggeland, Eugeria Erasmus MC Wachtruimte onderzoek (Universiteit Twente) Healing environment onderzoek (CUNY) Effecten van Atria (daglicht) op sociale contacten, thuisgevoel en welzijn Effecten van Kleur en vloerstructuur op arousal, welzijn en activiteit Effecten van interieureigenschappen opstress: toetsing theorie Net gestart Effecten van multifunctionele recreatieruimte op sociale contacten, activiteit en welzijn Effecten van éénbedkamers op privacy, sociale contacten, welzijn. Effecten van muziek/televisie, meubelopstelling op stress/angst voor behandeling Indicatoren voor healing environments in (kinder)ziekenhuizen Lopende onderzoeksprojecten

17. Helpt de wetenschap het welzijn? • Ja, wetenschappelijk onderzoek levert belangrijke inzichten: • Het topje van de ijsberg is blootgelegd; nu de rest • Welzijn wordt pas verhoogd als kennis daadwerkelijk wordt toegepast • Directies: Interieur als belangrijke zorgvariabele • Ontwerpers/architecten die kennis én organisatiedoelstellingen kunnen vertalen in praktische toepassingen • SWIZ die kennis verzamelt, beschikbaar stelt en help bij de vertaalslag. • Politiek/bouwcollege