Kıbrıs’ta Türkiye Algısı

1. Kıbrıs’taTürkiyeAlgısı Doç. Dr. Rebecca Bryant ODTÜ KuzeyKıbrısKampusu Dr. ChristallaYakinthou International Center for Transitional Justice

2. Kıbrıs’tagenel durum • KıbrısCumhuriyeti AB DönemBaşkanlığı’nıdevralırkenYunanistan’dakiekonomikkrizinadayavurmasıtehlikesi. • Hem güney hem de kuzeydedevamedenmüzakerelerleilgiliumutsuzlukveumursamazlık. • MülakatyapılanKıbrıslıTürkleregöre: ‘Rumlarbizimledevletpaylaşmakistemiyorlar’ • KıbrıslıRumlarınifadeettiğisebeplerdahafarklıolmasınarağmen(TürkiyeveKıbrıslıTürklerintutumunundeğişmesi, durumun ‘comfortable conflict’ halinialması, vs.)yinede umutyoktu.

3. I. KuzeyKıbrıs’taTürkiyeAlgısı:Genel Durum • A. KıbrıslıTürklerinikiönemli ‘proje’sişuandaçökmüşdurumda: • 1990’lıyıllardanbaşlayarakdevletçiklerininhiçbirzamantanınmayacağınınfarkınavardılar. • Annan Planıreferendumundansonra federal devletve AB umutlarısıfıraindi. • Şuanki durum belirsizliktir. • B. TürkiyekürelleşirkenKuzeyKıbrısküreselleşmesürecinindışındakaldı. • KuzeyKıbrıs, zamanındakendiekonomikyapısınıTürkiye’denalmıştı. • KapalıbirdönemdensonraTürkiyedünyayaaçılırkenKıbrıslıTürklerdünyayaaçılamadı.

4. ‘Türkiye . . . her konudaküreselleşmesürecineentegreolmayabaşlayıncabuseferKıbrıslıTürklerTürkiye’den de kopmayabaşladı. KıbrıslıTürkleristeseler de busürecinparçasıolamıyorlar. Meselayükseköğrenimde Bologna sürecivarburadaherkesbusürecinbirparçasıolupgereğiniyapmayıçokistiyoramaolamıyor. DolayısıylaKıbrıslıTürklerinküreselleşmesürecinindışarısındakalmasıdiğerilişkilerini de doğrudanetkiledi.’ –AB uzmanı

5. Genel durum • C. AKP’niniktidaragelmesiTürkiye-KuzeyKıbrısarasındakiilişkiyideğiştirdi. • KıbrıslıTürklerin de benimsediğibirvizyonlarıvardıveKıbrısSorununuonabağladılar. • AKP Türkiye’yisivilleştirmeyeçalışırken aynı zamandaaskerleher zaman çokyakın birilişkisiolanRaufDenktaşdevredışıkaldı. • Kıbrıs, Türkiyeiçin ‘millidava’ olmaktançıktı.

6. ‘AKP öncesinde KKTC ileTürkiyearasındaolanilişkileridahaçok asker şekillendiriyordu,diyebilirim. Kıbrıs’tanekonomikvemaliaçıdangelentalepleri asker her zamanonaylamıştır. . . . Yanibizeistediğimizmalidestek asker arayagirince her zamanveriliyordu. Şimdi son dönemlerdeAKP’niniktidaragelmesiylebirlikteaskerlebirhesaplaşmasürecibaşladıveaskerinböylebirkonudasözsöylemesidahafazlamümkünolmadı. DolayısıylaTürkiye-KKTC ilişkisi AKP ilebirliktedaha normal birrayaoturdugibigörünüyor.’ —Siviltoplumörgütübaşkanıveemekliyönetici

7. ‘AKP birzihniyetvementalitedeğişimidir… AKP ekonomiyeçokilgigösteriyor.. .Bizebakışaçıları da buyöndedir. Bize‘ne yapıyorsunuz, ne üretiyorsunuz?‘diyesoruyorlar.EskidenAtatürkçülerbukonularıbukadarsormazdı. AtatürkçülerKıbrıslıTürklerisahabekçileri, tanınmamışbirtoplumunmücadeleedeninsanlarıolarakgörüpdurumabirazdahaana-baba gibibakarlardı.’ --İşadamı

8. Genel durum • C. AKP’niniktidaragelmesi: • 2004’ten sonra hem T.C. devleti hem de TürkyatırımcılarıKıbrıslıTürklerefazladanışmadanadanınçevresiniveçehresinideğiştirenbüyükyatırımlaryapmayabaşladı. • KıbrıslıTürklerinTürkiye’deDenktaşkadarsaygıduyulanbirliderleriolamadığibirzamandakendileriniTürkiye’yeanlatmaktazorlukçektiler. • KendiiradesiyledeğilTürkiye’nintalimatıyladeğişimyaşadığıiçin hem ‘nankörçocuk’ pozisyonunasokuldu, hem de çocukolarak ‘ebeveyn’ininsaygısınıyitirdi.

9. ‘2000’li yıllarınbaşınakadarTürkiye’deherkesinKıbrıs’amüthişsaygısıvardı. KıbrısTürkiyeiçinönemliveulusalbirmeseleidi…. KıbrısTürkhalkıkültürlü, hoşgörülü, yabancıdilbilen birtoplulukolarakgörülüyordu. Bu ilişkidesaygıyadayalıolduğuiçinhepeşitliğedayalıgibiydi. Bu saygıazaldıkçamevcutilişkieşitliğedayalıolmaktanuzaklaştı.’—AB uzmanı

10. ‘KıbrısaçısındanolumsuzolanTürkiyeburaya ne kadarkendisermayesinitaşırsataşısın, ekonomisi ne kadargüçlenirsegüçlensinhattaTürkiyeKıbrıs’ınKuzeyindekiinsanlarınyaşamkalitesini ne kadargüçlendirirsegüçlendirsinburadatekbirşeyçözülemiyor. O da şudur; busiyasetleKıbrıslıTürklerdünyayaaçılamıyor. --Gazeteci

11. ‘Türkiye-KuzeyKıbrısilişkisininasıltanımlarsınız?’‘Türkiye-KuzeyKıbrısilişkisininasıltanımlarsınız?’ • Vesayet • Biat • ‘Zorbirilişki’ • ‘Et vetırnak’ • Altyönetim • Sonuçolarakeşitsizvesaygıyadayalıolmayanbirilişkiolarakalgılanıyor. • ‘Sözde 1983’te kurulanKKTC’yitanıyantekülkeTürkiye’diramabugünikidevletarasındapratiktevarolanilişkiyebaktığımızdabuilişkihiçbirşekildeikidevletarasındavarolanbirilişkigibideğildir.’ • Sendikabaşkanı

12. ‘İkiülkearasındahiçbireşitlikilişkisiolmamıştır.’‘İkiülkearasındahiçbireşitlikilişkisiolmamıştır.’ ‘Bu ilişkinin bir sosyal-psikolojik yanı var. Yani bir samimi yanı var. Bu samimi yanı bir sevgi ile ilgilidir. Yani evet Türkiye insanı Kıbrıs adasını kendi ülkesi gibi görür buradaki insanı da kendi insanı gibi görür. Kıbrıslı Türkler de Türkiye insanı ile aralarında farklılıklar olsa da ve kimi zaman Türkiye’ye öfkelenseler de Türkiye’ye hep sevgiyle bakarlar. Türkiye’yi bir güvencesi, destekleyicisi ve koruyucusu olarak görürler. Bu konu başka bir ülkede yoktur. Bu işin sosyal-psikolojik ve duygusal yanıdır. Öte yandan iki ülke arasında hiçbir eşitlik ilişkisi olmamıştır. Buradaki yapı temsili bir yapıdır ve aslında burası Türkiye’nin bir alt yönetimi hatta neredeyse bir ili, vilayeti gibidir.’ –Solcu gazete editörü

13. Ana’dankardeşliğe İlişkiyi nasıl tanımlarsınız sorusuna: Bu ilişki eskiden beri anavatan-yavru vatan ilişkisi olarak adlandırılır…. AKP’den sonra ise bu ilişki baba- küçük oğul ilişkisine dönüştü. Bu sefer baba oğluna ‘ben sana şunları şunları veriyorum ama sen de bunun karşılığında bazı şeyleri yapacaksın’ demeye başladı. . . . Bu ilişkinin ne olması lazım? Belki büyük kardeş-küçük kardeş ilişkisi diye isimlendirirsek daha iyi olabilir. İki kardeş arasında ilişki daha samimi olur. Baba çocuğunu azarlayabilir, hatta dövebilir de ama ağabey kardeşini daha az azarlar, nasihat eder, kardeşinin kolundan tutup yardımcı olmaya çalışır.

14. Ana sorunlar • A. Nüfus ve ‘kültürel erozyon’ • Kıbrıslı Türklerin küreselleşme benzeri dönüşümleri Türkiye’nin üzerinden yaşadıkları için tepkileri de Türkiye’ye karşı. • Ayrıca geçmiş yıllarda seçimlerden önce iktidardaki partiler tarafından vatandaşlıklar dağıtıldığı için gelen nüfusun Kıbrıslı Türklerin siyasi iradesini engelleyeceğinden korkuluyor.

15. Nüfusve ‘kültürelerosyon’ • Vatandaşnüfusu (de jure): 190.000 • Türkiyekökenlivatandaşsayısı: 50.000 • De facto nüfus: • Asker: 35.000 • Öğrenci: 35.000 • Kayıtlıvekayıtsızişçilerveailefertleri: 70.000 • ‘Orijinal’ Kıbrıslınüfusu 140.000 iken, vatandaşvevatandaşolmayanTürkiyekökenlinüfus 190.000.

16. ‘Kimlik, kapılaraçıkyaşamagibikaybolduğuönesürülenşeylerçokbilindikşeylerdir. Bunlar, Avrupa’da, Amerika’da, göçalantümülkelerdeyaşananşeylerdir. . . . Burasıkendisinivesayetaltındatutanülkedengöçalıyor. Herhaldedünyadahiçbirülkekendinivesayetaltındatutanbirülkedenbukadargöçalmıyordur. Tam tersinevesayetaltındaolanülkegöçveriyor.’ —Hukukuzmanı

17. Ana sorunlar • B. Özelleştirmeve neoliberal uygulamalar • Tanınmamışbirdevlettebunlarınfaydasının ne olacağınıtahayyüledemek. • C. ‘Babalıkyapanbiranne’ • ‘Kendiiyiliğiniçin ben yaparımveyayaptırırım’ tavrını ‘paternalistic’ buluyorlar. • Bu yüzden ‘emir verenvebuyuran’ ilişkisiolaraktanımlıyorlar.

18. ‘Şu an Türkiye’deki politikacılar mali programların uygulanması ve bazı tedbirlerin uygulanması konusunda daha katı bir tutum sergiliyor. Daha önce askeri kanadın etkisiyle yumuşak bakılan taleplere artık AKP ile birlikte eskisi gibi bakılmıyor diyebilirim. Tabi AKP ile birlikte ilişkiler biraz daha despotik bir hal aldığı için burada AKP birazcık antipatiyle karşılanıyor.’ –Sivil toplum örgütü başkanı

19. ‘AramızdakiilişkisankiKıbrısşımarıkçocuk,Türkiyede buşımarıkçocuğabakmakistemeyenfakatbakmakzorundaolanbirüveyannegibi.’—İşkadını

20. İlişkiyiiyileştirmekiçinöneriler • Saygı • Hukuksaleşitlik • T.C. Büyükelçisininelçigibidavranması • KıbrıslıTürkleredanışmak • Kıbrıslıuzmanlarınyardımheyetinekatılması • İlişkiyiölçülebilir hale getirmek • Adadakiaskeriazaltmak • KKTC’yidemokratikleştirmek • ‘Kardeşlik’ • Saygıyaveeşitliğedayalıbir ‘akrabalık’ • Türkiye ‘ağabeylikyapsın’

21. A. Saygı • Hukuksalaçıdandevletlerarasıbirilişkigibiolsun; • T.C. yöneticileriileKıbrıslıhalkarasındailetişimaraçlarınıyaratmak; • T.C. Büyükelçisielçigibidavranırkenelçiliğinsosyalvekültürelfaaliyetlerinigeliştirmek. • ‘KıbrıslıTürklerveTürkiyearasındakiilişkininsiyasieşitliğevekarşılıklısaygıyadayalıbirilişkiolmasılazımdır.’—Öğretmenlersendikasıbaşkanı

22. ‘BuradaElçilikgerçekanlamdaBüyükelçilikolarakgörevyaptığıgünbumemleketayaktadurabiliramaElçilikburadakurtarıcı, yönlendirici, yönetenkaldığısürecebumemleketiçinişgalaltındadırdenmeyedevamedilecektir.’ —Turizmsektöründedernekbaşkanı

23. ‘İkitarafarasında en azındanhukukianlamdabireşitlikolmasıgerekirçünküsiyasi, ekonomikveyabölgedekigüçaçısındanzateneşitolunamaz.…YaniİngiltereileLüksemburgbirekonomikanlaşmaiçinmasayaoturduğundaaradakifarkçokbüyüktürama en azındanmasayaeşitikidevletolarakotururlarveöyledavranırlar.’—Hukukuzmanı

24. ‘BuradayaşayaninsanlarTürkiye’dekifutboltakımlarınıtutuyor, oradakibirçokyazar-çizeriokuyorveböylebirkitleiledahakolayiletişimsağlanabilir. Örneğin, ben birBeşiktaşlıyımeğerElçilikburayaBeşiktaşbaşkanınıgetirsebir garden partiyapsa ben memnuniyetlegiderveoradakiinsanlarlailişkikurarım. AynışekildebirYaşar Kemal gelsebenzerşeyolabilir. FakatElçilikbuşekildeçalışmıyor. Bir kale içindeymişgibigörünüyor.’ --Gazeteeditörü

25. ‘Bizim ile olan ilişkisinde de, Türkiye eşitliğe dayalı bazı tedbirler alabilir. Örneğin AB’ye rağmen KKTC ile bir ticaret anlaşması yapabilirler. Ya da buradaki T.C. Yardım Heyetini TİKA’ ya dönüştürebilir. Yani Bosna-Hersek’ te nasıl çalışıyorsa burada da öyle çalışması lazım. Yardım Heyeti’nin Sosyal Kültürel İşler bölümünü kapatıp Yunus Emre Kültür Enstitüsü’nü buraya getirebilir. Yani Bosna Hersek’te, Belçika’da, Almanya’da nasıl çalışıyorlarsa burada da öyle çalışmalıdırlar.’—AB uzmanı

26. B. Kıbrıslılaradanışmak • Türkiye’ninKıbrıs’takipolitikalarınıKıbrıslıTürkuzmanlaradanışması; • Türkiye’ninpolitikalarınıanlatanbirmedyastratejisivekamusaldiplomasiningeliştirilmesi • ‘BanagöreTürkiyeburayayapılanyardımlara STK veMeslekkuruluşlarınıdahafazlaengage yapmalıdır…. YaniyardımheyetindehepTürkiyeliteknokratlarınolmamasıgerekir. YurtdışındaöğrenimgörmüşOxford’dan, London Business School’danHarvard’danmezunKıbrıslıTürkler var. YardımHeyetineböyleparlakKıbrıslıTürklerinalınmasıgerekir.’—Eskiüstseviyebürokrat

27. C.İlişkiyiölçülebilir hale getirmek • Göçükontroletmek, özelliklepasaportşartınıyenidenkoymak; • KKTC polisiniGenelKurmayBaşkanlığı’nabağlayan 10. madde’ninkaldırılması; • AskerinazalmasıveMaraş’ınKıbrıslıTürklerinkontrolüaltındaaçılması; • Güvenlikveticaretanlaşmaları.

28. ‘ Türkiyebenimadadaolan40.000 asker sayımçokvebunu 5000’e düşürüyorumdemeli. KKTC ile de birgüvenlikveişbirliğianlaşmasıimzalamalı. Buradakidemokratikdönüşümeöncüolmalıdır. MeselabizimanayasadaTürkaskerininburadakidemokratikhayatamüdahaleetmesineolanaksağlayanbazımaddeler (10. madde) var,Türkiyebunlarıkaldırmalıdır. YineaynışekildeTürkiyeyardımheyetiuygulamasınıkaldırıpikiliilişkileriBüyükelçilikdüzeyineçekmeli.’ —Gazeteeditörü

29. ‘TürkiyeileKuzeyKıbrısarasındabazısembolikşeylerinyapılmasıhavayıdeğiştirebilirveburadaTürkiye’yeolantepkiyiazaltabilir. Örneğinpolisinsivilebağlanması, yasalarınbirazdahamodernleşipinsanhaklarınınbirazdahaöneçıkarılmasıdiğeryapılacakdeğişikliklerledahatutarlıolurçünküTürkiye’de ne kadarçokdemokratikleşmeolduysada, sankiburadahiçbirşeydeğişmedigibigörünüyor.’ —AB uzmanı

30. Ç. ‘Kardeşlik’ • ‘Annelik’ veya ‘babalık’ yerine ‘kardeşlik’ • KKTC’nindemokratikleşmesivegüçlenmesindeyardımcıolsun. • Yani‘ağabeylikyapsın’ • ‘Anne-çocukveyababa-çocukilişkisibenirahatsızediyor. Ben artıkçocukolmakistemiyorum, büyümekistiyorum.’ • —TurizmcilerBirliğibaşkanı

31. ‘Yanibenimartık o anavatan – yavruvatanilişkilerinepekinancımkalmadı. Bu türşeylerehiçinanmıyorumçünkühepannekazanıyor. Yavrununbirşeykazandığınahiçinanmıyorum.’ –Köşeyazarı

32. ‘Her şeydenöncebizekarşısabırlıolunbizegüveninveburadakendikendineyetenbiryönetimsürecinekatkıkoyun,derim. Bize her seneparayardımıyerineburadakendikendineyetensağlıklıbirdemokrasiveekonomiyaratınderim. TürkiyebütünsıkıntılarınarağmenKıbrısTürkününüretimyeteneğiningelişmesinekatkıkoysun,birtürağabeylikyapsınisterim.’—Köşeyazarı

33. II. GüneyKıbrıs’taTürkiyealgısı KıbrıslıRumlarınşuankiTürkiye’yebakışınışekillendirenbazıtarihselkorkuları var. AyrıcaTürkiyeiledoğrudanbirilişkileriolmadığıiçinTürkiye’yleilgilialdıklarıhaberlerhepdolaylıoluyor. BugünkükonjonktürdekonuşulanKıbrıslıRumlarınbirçoğuiçinYunanistan’daki ekonomik çöküşveTürkiye’ninyükselişiönemlibirunsurdu.

34. ‘Davut, Davut’un arkadaşıveCalutolmakyerineşimdisadeceDavutveCalutoldu.’ - Siviltoplumaktivisti ‘Bu demekkiTürkiyedahabirönplanaçıkmakta. TabiikiYunanistan’ınbizigelipkurtaracağınıhiçbirzamandüşünmedikamakullanışlıbir karşıdengeunsuruydu. - Siviltoplumaktivistibiraktör

35. Ekonomikgelişmeherhangibiruzlaşmagerekliliğini, veyauzlaşmayayönelikilgiyiazaltırçünküşimdikidurumlarıdahaiyiolduğuiçindahagenişbirperspektifleilgilenmiyorlar. Bu durum onlarıgüçlendirirkenbizizayıflatıyor…. Bu da onlarınKıbrıskonusundakigüçlerinietkiliyorveonlarıdahaçoktektaraflıbir hale gelmelerinenedenoluyor. - Devletmemuru

36. GüneyKıbrıs’taTürkiyealgısı A. Çoğu, Kıbrıs’ınTürkiyeiçinönemlibirkonuolmadığınıifadeetti. • ‘Türkler, KıbrıslıRumlarıgerçekkonumlarınıgöremeyen, kendinibeğenmişvedevamlıDavut ve Calut’uoynamayaçalışanküçükgıcıkparazitlergibigörüyorlar. Bu durumuçoksinirbozucubuluyorlar. Kürtsorunu, Ermenistan, Suriyegibisorunlarlauğraşmakzorundalar, sıranınsonlarındabir de buKıbrıslıRumlar var. Biz sadecesinirbozucuküçükböcekleriz.’ • Gazeteci

37. ‘BugünlerdeKıbrıs’ıbirazdahaikinciplanaattılardiyedüşünüyorum. Avrupayüzünden mi bilemiyorum, zannetmiyorum, Avrupa’yıpektaktıklarını da düşünmüyorum. Belki de istediklerinialdıklarıiçindir. Kıbrıs’ıntümünüistediklerinidüşünmüyorum. İstedikleribölümüzatenaldılar, kontrollerinikurdular, dahafazlasınaihtiyaçlarıyok. Baştanberiplanlanan da buydudiyedüşünüyorum.’ - Devletmemuru

38. GüneyKıbrıs’taTürkiyealgısı Türkiye’ninKuzeyKıbrıs’aaltyapıyatırımlarıveTürkyatırımcılarınKıbrıs’ahamleyapmasıKKTC’yigüçlendirmekiçinbirstratejiolarakalgılandı. Türkiye’yiziyaretedenKıbrıslıRumlarınTürkiye’yebakışlarıiyiyöndedeğişirken KuzeyKıbrıs’ayabancılaştıklarınıhissettikleriniifadeettiler.

39. ‘Türkiye, Kıbrıs’tasiyasetengüçlüveetkinolmakistiyor. Birzamangeldiğindeoradanayrılacaklarınıbiliyorlarsanırım, amaşimdi, siyasietkinliklerinikurmayaçalıştıklarınıdüşünüyorum. Oradanayrılmayıplanlarkenkalıcıbiretkinlikkurmakistiyorlar… Bunundoğrudanbiretkişeklindeyapılamayacağınıbiliyorlarvebununiçinadadakiekonomikrollerinikullanarakdolaylıbirşekildeyapmayaçalışıyorlar.’ -Siviltoplumaktivisti

40. ‘Kıbrıssadecepsikolojiknedenlerdendolayıönemlideğildir. O da varfakatdoğalgazveOrtadoğu’yayakınlığı. Birçokaçıdanönemlidir. Kıbrıs’ıniyeRumlaraversinler? Adanın o bölümününTürkolduğunainanıyorlar, biraçıdankenditopraklarınıkoruyorlar. Biz böylehissediyoruz, onlar da böylehissediyorlar.’ - İşadamı

41. KıbrıslıRumlarınTürkiye’yleilişkilerindedüşündüğüfaktörlerKıbrıslıRumlarınTürkiye’yleilişkilerindedüşündüğüfaktörler • EkonomiveKıbrıs’ıngüneyininsosyalyapısıhızlıdeğişirkenTürkiyebir nevi bir ‘istikrar’ oluşturuyor. • Son on yıldaadayagöçünartması hem ‘kültürelerozyon’ korkusunasebepoluyor hem milliyetçiliğiarttırıyor. • Türkiye’ninyenibölgeselrolü • İsrail ileartangerginlikvurgulandı. • Türkiye’ningüçlenmesiKıbrıslıTürkleri de güçlendirebilirveanlaşmadanuzaklaştırabilir. • Müzakerelerinmuhtemelençökmesi • KenditaraflarındaartanmilliyetçiliğivurgularkenTürkiye’ninKıbrıs’ıveKıbrıslıTürklerihiçbirzamanbırakmayacağıendişesiifadeedildi.

42. Gerçekte, TürkiyeilehareketetmekKıbrıslıTürklerinyararınadır. Vebuşekilde de devamedecektirçünküonlariçin en mantıklısı bu. Sadece 2004 yılında, AB faktörüonlarıbirazbizeyaklaştırmıştı. Onlarınistediğişeygüvenlikvetanınma, AB de onlaradahaönceolmayanbazıyardımlarvekolaylıklarsağladı. Şimdiisebizeihtiyaçlarıyok. - Devletmemuru

43. Türkiye’yetavsiyeler:A. Güvengeliştirmek • Müzakaresürecindeesneklikgöstermek; • T.C. hükümetinintemsilcilerininkullandığıüsluprahatsızediciolduğuiçin‘kamu diplomasisi’ ilişkilerigeliştirmede önemlibirunsurolabilir; • KıbrıslıTürkveKıbrıslı Rum STK’lararasındaişbirliğiniteşviketmek; • KıbrıslıTürkveKıbrıslı Rum iş birlikteliklerinin sonuçlarınıYunanistanveTürkiye’deyaymak.

44. ‘MüzakerelerdebirazdahaesnekdavranmayıdenemeleriveKıbrıslıRumlara, Kıbrıssorununadahayumuşakbirtavırlayaklaştıklarıduygusunuverebilmeleriyardımcıolacaktır. Her konudatakındıklarıkatıtutumbizimreaksiyongöstermemizevebenzeribirtutumtakınmamızanedenoluyor. İlişkilerinkurulması da yardımeder. Bu şekilde 10 yıldevamedebilirsek, taraflararasındadahafazlagüvenoluşacak, vebelki de Annan planıgibionlarımutluedecekTürkiye’ninbirçeşitgarantörolacağıbirplanaRumlarınonayvermesinikolaylaştırabilir.’ - Müteahhit

45. Gerçekte, herşeygüventesisetmeyebağlıdır. En iyiyoluzundönemligüvenyaratmastratejisidir. SadeceKıbrısiçindeğiltümkomşulariçin de aynısıolmalıdır. EğerTürkiye’ninuzundönemdeYunanistan, ErmenistanveKürtleriledahaiyiilişkileriçinegirdiğinigörürsem, evetdahafazlagüvenebilirim, amaeğerbunugöremiyorsam, Türkiyeileolantarihselgeçmişimizdendolayıgüventesisetmekiçinuzunyıllargerekecektir. Kolaydeğiltabii. --İşadamı

46. B. Ekonomikteşviklerveişbirlikleri • Türkiye’deKıbrıslı Rum veTürklerarasındaekonomikişbirliğiniteşviketmek; • KıbrıslıTürkveRumlararasındakiticariişbirliğinidestekleyenTürkşirketleriniteşviketmek; • KıbrıslıTürkşirketleriniaraçolarakkullanarakTürkiyeileKıbrıs’ıngüneyiarasındaticaretidesteklemek.

47. ‘Türkiye, birlikteişyapmakisteyeninsanlarıdestekleyebilir, örneğinKıbrıslıRumlarveKıbrıslıTürkleri. TürkiyeveKıbrısarasındaişbirliğikurulmasınıdestekleyebilir. TicaretyapanKıbrıslıTürkveKıbrıslı Rum firmalarınişbirliğinidestekleyebilir. Sadecedestekleyerek,baskıyaparakdeğil.’ -Siviltoplumçalışanı

48. C. KıbrıslıRumlarladoğrudaniletişim • KıbrıslıRumlarayönelikbirkamusal diplomasistratejisiniyaratmak. • KıbrıslıRumlarladoğrudaniletişimkurmak için kanallaryaratmak; • Kıbrıslı Rum halkıyladoğrudaniletişimkanallarınıyaratmak; • Müzakerelerdekigelişmelerihalkaanlatmakiçinyollarbulmak.

49. ‘Kamudiplomasisinde de dahadikkatliolmalarıgerekirdiyedüşünüyorum. Türkiyeliresmikişilerinkonuşmalarınaveyayorumlarınabakarsanızbirçokhakaretiçerdiğinigörürsünüz. Horlayıcıolmayaçalışıyorlar, aşağılamayaçalışıyorlar, saldırganolmayaçalışıyorlar. EğersendevamlısuretteKıbrıslıRumlarlailgilikamusalalandaböylesöylemlerkullanırsan aklı başında herhangibirininsananasılgüvenduymasınıbeklersin?’ -Gazeteci

50. Ç. Güvenartırıcıönlemler • Güvenartırıcıönlemleritektaraflıuygulamak; • Kıbrıslı Rum kültürelmirasmekanlarınırestore etmek; • Asker sayısınıazaltıpKuzeyKıbrıs’taki polis teşkilatınıTürkiye ordusuna bağlayanmaddeyikaldırmak; • Maraş’ı AB veyaBMkontrolüaltında,MağusalimanınıAB kontrolüaltındaaçmak; • İki toplum arasındaki sınır kapılarındakimlikşartınıkaldırmak.