Διοικητικός Εκσυγχρονισμός ‘’Προς το Δήμο του 21ου Αιώνα ’’

1. Διοικητικός Εκσυγχρονισμός ‘’Προς το Δήμο του 21ου Αιώνα’’ Ημερίδα ΙΜΔΔΑ-ΚΕΔΚΕ Αθήνα 21-02-2008

2. Περιεχόμενα 1.Ο Δήμος του 21ου Αιώνα 2.Μεταρρυθμίσεις στην ΤΑ 3.Η Ευρωπαική Εμπειρία 4.Μεταρρυθμίσεις και ΤΑ στην Ελλάδα 5.Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση 6.Τί θέλει ο κόσμος από την ΤΑ; 7.Μια Πρόταση για το Δήμο του 21ου Αιώνα 8.Ο Δήμος καταλύτης Αλλαγών

3. 1.Ο Δήμος του 21ου Αιώνα • Δήμος ανοιχτός με δυναμικό χαρακτήρα. Με την έννοια ότι αντιλαμβάνεται σταθερά τις αναγκαίες κάθε φορά αλλαγές, τις υιοθετεί, τις προετοιμάζει και τις πραγματοποιεί. Δήμος καινοτομικός,πρωτοπόρος και ψηφιακός. • Δήμος πολιτικός και κοινωνικός. Με την έννοια ότι επιδιώκει να είναι σε αρμονία με τη δημοκρατική πολιτεία και το πολιτικό σύστημα, φροντίζοντας την κοινωνική συνοχή και τις ανάγκες των πολιτών. Δήμος μέσα στη ζωή και σε πλήρη αντιστοιχία με τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών. • Δήμος μεταρρυθμιστικός με ικανότητες μετασχηματισμού της θεωρίας σε πράξη. Με την έννοια ότι μπορεί να αξιοποιήσει τις δημόσιες πολιτικές, τη σύγχρονη γνώση και τις εμπειρίες διακυβέρνησης για την ανάπτυξη όλων των συστημάτων προσφοράς υπηρεσιών υψηλού επιπέδου στους πολίτες. Δήμος που γνωρίζει να μαθαίνει, να αυτοοργανώνεται και που ενεργεί με Συνολική Διοικητική Ικανότητα. Δήμος που ενεργεί με διαφάνεια και που διαβουλεύεται και λογοδοτεί στους πολίτες.Δήμος ο οποίος ενσωματώνει το καινούργιο και εξελίσσεται.

4. Πρόκειται για ένα «σύστημα»: • 1. Το οποίο εμπεριέχει το σύνολο του πληθυσμού της χώρας ,προσφέρει υπηρεσίες και αναπτύσσει δράσεις για όλους τους πολίτες με πολύ μεγάλη ποικιλία ,εύρος, εξειδίκευση και σημαντικό οικονομικό κόστος. • 2. Το οποίο περιλαμβάνει πληθώρα νόμων και κανονισμών που ορίζουν το πεδίο δράσης της ΤΑ, τους νομικούς και θεσμικούς περιορισμούς, αξιοποίηση ανθρώπων, πόρων, μέσων, υλικών αγαθών, ιδεών και καινοτομίας . • Ένα ΄΄σύστημα΄΄: • 3. Διαχείρισης αναμονών και προσδοκιών του πληθυσμού των τοπικών κοινωνιών . • 4. Διαχείρισης σχέσεων με τους τοπικούς πληθυσμούς, την πολιτεία, τις επιχειρήσεις, τους προμηθευτές και τους πάσης φύσεως συνεργάτες. • 5. Διαχείρισης σχέσεων με τον εξωτερικό κόσμο και την παγκοσμιοποίηση . • 6. Εξυπηρέτησης των πολιτών σε θεμελιώδη ζητήματα της καθημερινής τους ζωής .

5. 2.Μεταρρυθμίσεις στην ΤΑ • Η μεταρρύθμιση ως επίλυση ενός προβλήματος (problem) ή μιας προβληματικής κατάστασης • Η μεταρρύθμιση ως αλλαγή (change) • Η μεταρρύθμιση (reform) ως μεγάλη, οργανωμένη με στόχους και μεθόδους εφαρμογής προσπάθεια • Οι διαστάσεις της πολυπλοκότητας και των συγκρούσεων • Σε αναζήτηση “τεχνογνωσίας” μεταρρυθμίσεων • Πρότυπα άρρητων-σιωπηρών μεταρρυθμίσεων

6. Πίνακας 1. Εκτεταμένες Ιδιαιτερότητες των ΟΤΑ στην Ελλάδα • Το 82% του συνόλου των ΟΤΑ έχει πληθυσμό μικρότερο από 10000 κατοίκους • Είναι σημαντική η διαφορά μεταξύ μόνιμου και πραγματικού – απογραμμένου πληθυσμού • Οι γυναίκες προτιμούν τους μεγάλους πληθυσμιακά ΟΤΑ • Στους μικρούς πληθυσμιακά ΟΤΑ εντοπίζονται μεγάλες μη παραγωγικές ηλικίες • Οι «μεγάλοι» ΟΤΑ συγκεντρώνουν το ισχυρότερο ποσοστό των παραγωγικών ηλικιών(25-54) • Ο μεγαλύτερος σε έκταση ΟΤΑ έχει χίλιες φορές μεγαλύτερο μέγεθος από τον μικρότερο σε έκταση • Το 20% των ΟΤΑ έχουν έκταση μεγαλύτερη από ορισμένους νομούς • Το 15% του συνόλου των ΟΤΑ είναι αραιό –πυκνοκατοικημένοι • Το 24% των ΟΤΑ έχουν ένα μόνο δημοτικό διαμέρισμα • Το 16% των «Καποδιστριακών» ΟΤΑ έχουν πάνω από δέκα δημοτικά διαμερίσματα • Το 25% περίπου των ΟΤΑ είναι χωροθετημένοι στο νησιώτικο χώρο • Το 28% περίπου των ΟΤΑ έχουν χαρακτηριστεί ως ορεινοί • Σε 216 ΟΤΑ οι εξοχικές και δευτερεύουσες κατοικίες είναι περισσότερες από τις κύριες • (Αρκετές από τις παραπάνω ιδιαιτερότητες δεν είναι μόνο ελληνικές). Πηγή: ΚΕΔΚΕ (2006α, 2006β).

7. Πίνακας 2. Η Πραγματικότητα των ΟΤΑ Διαψεύδει τις Προσδοκίες των Πολιτών • Μεγάλες οι οφειλές των ΟΤΑ προς τρίτους από απαλλοτριώσεις ή συμβατικές υποχρεώσεις • Αδικαιολόγητες και αιφνιδιαστικές αυξήσεις στα ανταποδοτικά τέλη • Υποβάθμιση της ποιότητας δημοσίων αγαθών και συλλογικών υποδομών: • Πόσιμο νερό • Κοινόχρηστοι χώροι • Ελλιπής τήρηση αστικής και δημοτικής κατάστασης • Διαδικασία μεταδημότευσης • Ελλιπής τήρηση Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας • Διαγωνισμοί προσλήψεων • Διαγωνισμοί προμηθειών Πηγή : Σπανού(2006).

8. Πίνακας 3. Πολλαπλοί Έλεγχοι στους ΟΤΑ • Διοικητική εποπτεία από την Περιφέρεια • Προσυμβατικός προληπτικός έλεγχος • Προληπτικός έλεγχος δαπανών • Έλεγχος λογαριασμών και χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης από Ελεγκτικό Συνέδριο • Οικονομικός και διαχειριστικός έλεγχος από τους Οικονομικούς Επιθεωρητές • Έλεγχος από Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης • Έλεγχος από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης • Έλεγχος από τον Συνήγορο του Πολίτη Πηγή : Κανελλοπούλου(2006).

9. Πίνακας 3α.Ιδιαιτερότητες της ΤΑ στην Ελλάδα σε σχέση με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης • Φορολογική αποκέντρωση • Τα μικρότερα συνολικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ • Το μικρότερο ποσοστό τοπικών φορολογικών εσόδων ως προς τα συνολικά έσοδα • Μηδαμινή συμμετοχή των φόρων στην παραγωγή και τις εισαγωγές στα έσοδα της ΤΑ • Μηδαμινή συμμετοχή των φόρων εισοδήματος και περιουσίας στα έσοδα της ΤΑ • Αρμοδιότητες • Τις πιο περιορισμένες αρμοδιότητες από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες Πηγή : Μελέτη για τη Φορολογική Αποκέντρωση. ΙΤΑ (2006).

10. Σχήμα 1. Περιγραφικό διάγραμμα στην αναζήτηση προτάσεων και κανόνων “best practice” δηλαδή μοντέλων και μεταρρυθμιστικής διαδικασίας για το “ Δήμο του 21ου Αιώνα”. Ανατροφοδότηση

12. υψηλός βαθμός σύγκρουσης Μεγάλοι Δήμοι ΤΑ Δήμος Αθήνας Δήμος Θεσσαλονικης Μικροί Δήμοι Μεγάλοι Δήμοι χαμηλός βαθμός σύγκρουσης χαμηλή πολυπλοκότητα υψηλή πολυπλοκότητα Πηγή : Pava (1986). Σχήμα 3. Οι διαστάσεις της πολυπλοκότητας και των συγκρούσεων στις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις.

13. Σχήμα 5: Καταγραφή και κατανόηση των καλύτερων πρακτικών στο Δήμο, στη περιφέρεια, στη χώρα και την Ευρώπη και τη χρησιμοποίησή τους για την οικοδόμηση μιας πρότασης για το «Δήμο του 21ου Αιώνα». Πηγή : Tsoukas και Papoulias (2005).

14. Κοινωνικές (Γνώση) Δημόσιες Διακυβέρνηση Διαδικασίες Πολιτικές Ανταγωνιστικότητα Νέες Νέο Κράτος Δίκτυα Παγκοσμιοποίηση Τεχνολογίες Κοινωνικοί Νέα Βιωσιμότητα Τεχνολογίες Εταίροι Διοικητικά Πληροφοριών Ιδιωτ.Τομέας Συστήματα Επικοινωνιών Κοινωνία Ψηφιακοί Καινοτομία Πολιτών Δήμοι Ανεργία Πληροφορία Νέες Προτεραιότητες Λογοδοσία Μετανάστευση Δια βίου Μάθηση Συμμετοχή Αποτελεσματικότητα Νέα φτώχεια Εμπειρία Συναίνεση Συστημική Αποκέντρωση Σκέψη Ηθική Πηγή : Μακρυδημήτρης(2002),Παπούλιας (2007). Διαχείριση Σχήμα 6.Η Διακυβέρνηση στην ΤΑ ως τελική έκφραση των δημοσίων πολιτικών που εκφράζουν κοινωνικές διαδικασίες .

15. 3.Η Ευρωπαική Εμπειρία Σχήμα 7.Τύποι μεταρρυθμίσεων στην ΤΑ. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΟΤΑ Αποτελεσματικότητα Ανταπόκριση Ανταπόκριση CHOICE NEO ΔΗΜΟΣΙΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ VOICE ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΙΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ Λογοδοσία VOTE Νομιμοποίηση Αποδοτικότητα ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ

16. Αιρετοί Συντηρητικοί Μεταρρυθμιστές Υπερασπιστές του Α Β status quo Διοικητικά Στελέχη Ευνοϊκοί προς Γ Δ αλλαγές Πηγή:Alba και Navarro (2002). Σχήμα 8: Οι σχέσεις αιρετών λειτουργών και διοικητικών στελεχών στο πλαίσιο μεταρρυθμίσεων.

17. 4.Μεταρρυθμίσεις και ΤΑ στην Ελλάδα • Οι Μεταρρυθμίσεις της περιόδου 1975-Σήμερα • Στη Δημόσια Διοίκηση • Στην Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση • Στη Δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση • Στην Περιφερειακή Κρατική Διοίκηση • Λοιποί θεσμοί και μέτρα πολιτικής που αφορούν άμεσα και την ΤΑ • Αξιολόγηση των Μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα

18. Ψηφιακός Δήμος Πολίτες & Επιχειρήσεις Ηλεκτρονική δημοκρατία Ηλεκτρονική παροχή υπηρεσιών Προσωπικό του Δήμου σε συνεργασία με άλλους οργανισμούς Ηλεκτρονική διοίκηση Αιρετοί 5.Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Σχήμα 9.Ο ψηφιακός Δήμος

19. Πολίτες και Επιχειρήσεις Τεχνολογική υποδομή Οργανωτική υποδομή Κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο Πολίτες & Επιχειρήσεις Ηλεκτρονική δημοκρατία Ηλεκτρονική παροχή υπηρεσιών Υπηρεσιακό προσωπικό των ΟΤΑ & της ΔΔ Ηλεκτρονική διοίκηση Αιρετοί Σχήμα 10.Τεχνικές και οργανωτικές προυποθέσεις για τον ψηφιακό Δήμο.

20. Στρατηγική για την Τοπική Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και τη Ψηφιακή σύγκλιση των ΟΤΑ Στρατηγική για τη βελτίωση της Συνολικής Διοικητικής Ικανότητας της ΤΑ Σχήμα 11.Απαραίτητος ο συνδυασμός της στρατηγικής για Συνολική Διοικητική Ικανότητα και ΤΗΔ

21. 6.Τι θέλει ο κόσμος από την ΤΑ; • Πεποιθήσεις(Beliefs) • Παραδόσεις(Traditions) • Διλήμματα(Dilemmas) • Διηγήσεις(Narratives)

22. Πίνακας 7α. Αποτελέσματα της Ανάλυσης SWOT και τα κύρια χαρακτηριστικά των Δήμων Πλεονεκτήματα • Ύπαρξη ΑΕΙ/ΤΕΙ • Ύπαρξη εξειδικευμένου προσωπικού • Υποδομές νέων τεχνολογιών • Υποστήριξη από την πολιτική ηγεσία • Εμπειρία στην υλοποίηση προγραμμάτων σχετικά με το διοικητικό εκσυγχρονισμό • Οικονομικές δυνατότητες του δήμου • Απαίτηση από τους πολίτες για τέτοιου χαρακτήρα δράσεις Μειονεκτήματα • Επικαλύψεις αρμοδιοτήτων • Ανεπάρκεια πρόσβασης στα κέντρα λήψης αποφάσεων • Μη ορθολογική κατανομή πόρων • Πιέσεις πελατειακού χαρακτήρα • Ελλείψεις στην πληροφόρηση • Ανεπαρκής σύνδεση των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας με τις τοπικές ανάγκες • Γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες

23. Ευκαιρίες • Σύνδεση με τα εθνικά δίκτυα μεταφοράς και ενέργειας • Εκσυγχρονισμός των υποδομών σε νέες τεχνολογίες και τηλεπικοινωνίες • Αλλαγές στη διοικητική διάρθρωση της χώρας Νέο νομοθετικό πλαίσιο • Χρηματοδότηση από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους • Εκπαίδευση και κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής • Νέες επιχειρησιακές δομές του κοινοτικού πλαισίου στήριξης Κίνδυνοι • Χρονική υστέρηση στην εκμετάλλευση διαθέσιμων πόρων • Έλλειψη συστήματος ιεράρχησης προτεραιοτήτων • Φθίνουσα οικονομική ανάπτυξη της περιοχής • Πιέσεις πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων • Απώλεια θέσεων εργασίας

24. Έρευνες για το παρόν και το μέλλον Στρατηγικός προγραμματισμός Ανάλυση πολιτικής Αλλαγές στο περιβάλλον 7.Μια Πρόταση για το Δήμο του 21ου Αιώνα Πως απαντάμε με τον καλύτερο τρόπο; Πηγή: Finnsight 2015(2006) Σχήμα 12. Ανάπτυξη ικανοτήτων προνοητικότητας σε ένα σύστημα ΤΑ.

25. Πίνακας 8.Ο Δήμος σύμφωνα με το ΔΚΚ Οι τομείς αρμοδιοτήτων του Δήμου (άρθρο 75) • Τοπική Ανάπτυξη • Περιβάλλον • Ποιότητα ζωής των πολιτών και εύρυθμη λειτουργία των πόλεων • Απασχόληση • Κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη • Παιδεία – Πολιτισμός – Αθλητισμός • Πολιτική προστασία Οι βασικές αρχές κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων (άρθρο 76 παρ. 1) • Συγχρονισμός με τις εθνικές, περιφερειακές και ευρωπαϊκές πολιτικές. • Συνεργασία και συντονισμός με άλλες αρχές και οργανισμούς. • Αποτελεσματική χρήση και η ισόρροπη κατανομή των διαθέσιμων πόρων. • Υπηρεσίες με διασφάλιση της επάρκειας, ποιότητας και αποτελεσματικότητας. • Υψηλής ποιότητας περιβαλλοντική προστασία και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης • Επικουρικότητα, εγγύτητα ,προστασία/ανάπτυξη/βελτίωση συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας (άρθρο 75 παρ. 1)

26. Πίνακας 9.Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου Δήμου

27. Πίνακας 10. Ρυθμίσεις του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα που επιτρέπουν ή επιβάλλουν την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών ενός σύγχρονου Δήμου

30. Πίνακας 11. Συνηθέστερες οργανικές μονάδες των Δήμων Πηγή: Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, Τεύχος Β, Οργανισμοί Εσωτερικής Υπηρεσίας Δήμων.

31. Πίνακας 12.Και η Ηγεσία που τόσο ενδιαφέρει τους Δήμους της Χώρας; Για τη νέα Συνολική Διοικητική Ικανότητα των Δήμων • Η ανάγκη για ένα μοντέλο διαρκούς επιτυχίας στους Δήμους • Θεμελιώδης ιδεολογία • Πρώτα οι άνθρωποι • Οργανωτικές δομές – Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών • Διοικητική Κουλτούρα – Μάθηση και αλλαγή – Συστημική σκέψη • Ο ηγέτης δημιουργεί και με συνέπεια αναπτύσσει έναν αποτελεσματικό οργανισμό • Ο ηγέτης επιτυγχάνει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα και χτίζει το μέλλον • Ο ηγέτης κερδίζει την εμπιστοσύνη • Κάνοντας την θεωρία πράξη • Ο Δημος που εμαθε να μαθαινει • Στρατηγική • Επιχειρησιακό σχέδιο • Συνεργασίες ,στελέχη ,φήμη ,εικόνα ,…..

32. How we deliver? Δημότες Δημοτικές Αρχές ΤΕΔΚ ΚΕΔΚΕ ΙΤΑ ΕΚΔΔ ΕΕΤΑ ΠΕΤΑ Άλλοι ΥΠΕΣΔΑΑ Άλλα Υπουργεία Άλλοι 8.Ο Δήμος καταλύτης αλλαγών Σχήμα 1. Δυναμική διαδικαστική ροή αιτημάτων – υποδείξεων για μετασχηματισμούς στην ΤΑ όπως και αιτημάτων υποδείξεων για εκπαίδευση και επιμόρφωση αιρετών, στελεχών και πολιτών της ΤΑ.