94/9/AT

1. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü 94/9/AT ZON İŞARETLEMELER VE KORUMA YÖNTEMLERİ AT UYGUNLUK BEYANI ONAYLANMIŞ KURULUŞLAR ATEX SEMPOZYUMU 22-24 EYLÜL 2011 Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

2. 94/9/AT Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik • 27.10.2002 tarih ve 24919 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı • 31.12.2003 de mecburi uygulamaya girmiştir • 30.12.2006 da 26392 sayılı Resmi Gazetede tekrar yayımlanmıştır. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

3. Amaç: Yönetmelik kapsamına giren muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için gerekli emniyet kuralları ile uygunluk değerlendirme prosedürlerine ilişkin usul ve esasları belirler. Kapsam: Yönetmelik, yanıcı gaz, buharların, dumanların ya da tozların mevcudiyetiyle ortaya çıkan muhtemel patlayıcı ortamda kullanılabilecek ekipman ve koruyucu sistemleri kapsar Mad:2-(1). Ayrıca, muhtemel patlayıcı ortamlar dışında kullanılan, ancak patlama tehlikelerine karşı ekipman ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya buna katkı sağlayan emniyet cihazları, kumanda cihazları ve ayarlama donanımları (düzenleyici –regülatör- cihazlar da bu Yönetmeliğin kapsamı dahilindedir Mad: 2-(2). Kasti olarak patlatma dahilindeki ürünler bu yönetmelik kapsamına girmez!!! Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

4. “Ekipman” tanımlamasının içerdiği ürünler ; • Elektrikli Motorlar • Kompresörler • Dizel Motorlar • Aydınlatma Tesisatları • Kontrol ve İletişim Cihazları • Dinleme, İzleme ve Arama Cihazları Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

5. Koruyucu Sistemler: • Yeni başlamış patlamaları derhal durdurmakta kullanılırlar • Patlamadan dolayı meydana gelen alevlerinin ve basıncın etkisini azaltır • Bağımsız koruyucu sistemler :Bağımsız sistemler olarak kullanılmak üzere kendi başlarına piyasaya arz edilen ürünlerdir, • Dikkat et!!!!! • Bu ürünler ekipman ve aksamların dışındaki cihazlardır. • Bağımsız oldukları zaman CE işareti alırlar, belgelenebilirler, bağımsız fonksiyonsuz oldukları zaman belgelenmezler, ekipmanlara monte edilirler. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

6. Örnek: Yangın Söndürücüleri Basınçtan Koruma Panelleri Söndürme Sistemleri Hızlı hareket eden Kapama Valfleri Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

7. Türkiye’de Mevcut Muhtemel Patlayıcı Ortamlar • LPG ve Diğer Petrol Ürünleri Üretim, Dolum ve Dağıtım Tesisleri • Maden Ocakları • Un Değirmenleri • Trafo İmalathaneleri • Elektrikli Cihaz ve Teçhizat İmalathaneleri • Fırın veya Elektrostatik Boya Yapılan İşyerleri • Ham Deri İmalathaneleri • Akü İmalathanelerinin Bazı Bölümleri • Zeytinyağı ve Diğer Yağ İmalathaneleri • Boya ve Tiner İmalathaneleri • Kimyevi Tahlil Laboratuvarları Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

8. PATLAYICI ORTAM : • Yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı nitelikteki gazlar, tozlar veya buharın hava ile karışarak patlayıcı kıvama geldikleri yerler • Patlamanın oluşması için üç unsur şarttır • A)patlayıcı madde • B)hava-oksijen • C)kıvılcım –enerji-güç kaynağı • Patlayıcı Ortamlar: • Hava İle Karışım :( %21 Oksijen) atmosfer şartları • Sıcaklık aralığı :(-20 C° ile +60 C°) • Basınç Aralığı :( 0,8 ve 1,1 bar ) • Tutuşma oluştuktan sonra yanmanın tüm yanmamış karışıma yayıldığı gazlar, buhar, sis veya toz halindeki yanıcı maddeler LPG, doğal gaz, kaynak işlerinde kullanılan hidrojen ve asetilen gazları hava ile karıştıklarında patlayıcı hale gelirler ve her hangi bir (kıvılcım) ile patlayabilirler • Patlama hava ile karışım oranına bağlıdır • Karışımın bir alt ve bir de üst patlama sınırı vardır. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

9. 1999/92/EC Yönetmeliğine Göre Patlayıcı Atmosferin Oluşması Oksijen Tutuşma Kaynağı Yanıcı Maddeler Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

10. KAPSAM DIŞI ALANLAR • Tıbbi bir ortamda kullanılan tıbbi cihazlar, • Patlama tehlikesinin sadece patlayıcı maddelerin veya kararsız kimyasal maddelerin bulunmasından kaynaklandığı yerde bulunan teçhizat ve koruyucu sistemler, • Muhtemel patlayıcı ortamların yalnızca kazayla gaz sızıntısı sonucu nadiren oluşabileceği ev ortamı ve ticari olmayan ortamlarda kullanılan teçhizatlar,( iş ofisleri, büro, kooperatif, konut..vb) patlayıcı sanayi harici binalar…. • Kişisel Koruyucu Donanım ile İlgili Yönetmelik (89/686/AT) kapsamındaki kişisel koruyucu teçhizatlar, • Üzerindeki teçhizatlarla birlikte açık denizde seyreden gemiler ve kıyıdan uzaktaki seyyar üniteler, • Ulaşım vasıtaları yolcu taşıma araçları; karayolu, demiryolu veya su vasıtası ile taşınmasına yönelik taşıtlar ve bunların römorkları ile malların havayolu, karayolu, demiryolu veya su vasıtası ile taşınması için tasarlanmış olan nakil vasıtaları. • Ulusal savunma açısından gerekli olan silah, mühimmat ve savaş malzemeleri (R.A.223 1.(b). Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

11. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

12. GAZ GRUPLARI I Metan ( Madenler) IIA Propan (yer üstü tesisleri) IIB Etilen (Yer Üstü tesisleri) IIC Hidrojen(Yer Üstü tesisleri) Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

13. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü www.cetop.org

14. T4 sıcaklığında patlayan gaz T3 de de patlar T5 de de patlar www.systemcom.as Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

15. ATEX LEL ve UEL (% Hacim) Havadaki yanıcı miktar ölçeği 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Yanıcı Bölge LEL UEL Not: Gazların yayılma hızı LEL değeri ile doğru orantılıdır (EN 60079-10) Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

16. ATEX Alt ve üst patlama sınır değerleri Gaz Grubu LEL % UEL % Sıcaklık T1 T1 T2 T2 T1 Hydrogen 4 75.6 Acetylene 3 100 Ethylene 2.7 34 Propane 2 9.5 Methane 5 15 II C II C II B II A I Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

17. CH4METAN GAZI PATLAMA SINIR DEĞERLERİ %100 CH4 %5 CH4 0% %15 CH4 Tedbir alanı PATLAMA ALANI Üst Patlama Sınır üstü (yanma için uygun değil Boğulma) UEL ( Üst Patlama Sınırı) LEL (Alt Patlama Sınırı) Madenlerde %2 de tedbir başlatılmaktadır. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

18. 1999/92/ECYönetmeliği www.stahl.de Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

19. 94/9/AT ATEX Yönetmeliğinin Uygulanması İçin 3 Temel Koşul Vardır 1-Malzemenin kendisinin potansiyel tutuşma kaynağı olması, 2-Muhtemel patlayıcı bir ortamda kullanılmak istenmesi, 3-Normal atmosfer koşulları altında olmasıdır. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

20. Patlama sebebleri-kaynakları • Sıcak Yüzeyler • Alev ve Sıcak Gazlar • Mekanik Kaynaklı Kıvılcımlar • Elektrikli Tesisatlara Dayanan Tutuşmalar • Electromagnetik Dalgalar (Yüksek Frekanslı) • Kapalı Devre Basınç ve Şok Dalgaları • Dış Kaynaklı Reaksiyon • Statik Elektrik • Şimşek - Kıvılcım • OpticRadyasyonlar • Ultrason Kaynaklı Etkiler • Kıvılcımlar ( EN 1127-1) Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

21. ZONE 2 ZONE 1 ZONE 0 ZONLAR / BÖLGELERIEC METOD Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü www.cooperindusturies.com

22. ZONLAR VE TANIMLARI Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

23. 94/9/AT–İŞARETLEMESİ • DEĞİŞİK KATEGORİLERDEKİ ELEKTRİKLİ EKİPMANLAR 1/2/3 1200mm Kat.3 Kat. 2 Kat. 1 Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü Dipl. Ing. U. Aich Regional board, Darmstadt

24. ZON SINIFLANDIRMA ÖRNEĞİ Tüv Danmark Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

25. ÜRÜN BELGELENDİRME Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

26. Belgelendirme Prosedürleri • Ek III AT Tip İncelemesi Modülü • Ek IV Üretim Kalite Güvencesi Modülü • Ek V Ürün Doğrulama Modülü • Ek VI Tipe Uygunluk Modülü • Ek VII Ürün Kalite Güvencesi Modülü • Ek VIII İç Üretim Kontrolü Modülü • Ek IX Birim Doğrulama Modülü Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

27. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

28. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

29. I. Grup M 1 ve II. Grup 1. Catagory (1 M1; II 1)Bağımsız koruyucu Sistemler Aksamlar ( CE hariç) AT Tip onayı Ek III Birim doğrulama Ek IX Üretim Kalite Güvence Ek IV Ürün Doğrulama Ek V AT Uygunluk Beyanı ve CE işaretlemesi Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

30. I. Grup M 2 ve II. Grup 2. Catagory (1 M2; II 2)Bağımsız koruyucu Sistemler İçten yanmalı motorlar elektrikli ürünler dahil Aksamlar ( CE hariç) AT Tip Onayı Ek III Birim Doğrulama Annex IX Ürün Kalite Güvence Ek VII Tipe Uygunluk Ek VI AT Uygunluk Beyanı ve CE İşareti iliştirme Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

31. I. Grup M 2 ve II. Grup 2. Catagory (1 M2; II 2)Bağımsız koruyucu Sistemler İçten yanmalı motorlar elektrikli ürünler Hariç Aksamlar ( CE hariç) Birim Doğrulama Annex IX Teknik dosyanın teşekkülü İç üretim Kontrolü Ek VIII Onaylanmış Kuruluşa teknik dosyayı etmek ve onaylanmış kuruluştan teslim ettiğine dair yazı almak AT Uygunluk Beyanı ve CE İşareti iliştirme Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

32. II. Grup 3 Kategori Elektrikli ve Elektriksiz Ekipmanlar Aksamlar İç üretim Kontrolü Ek VIII Birim Doğrulama Annex IX AT Uygunluk Beyanı ve CE İşareti iliştirme Not: Üründe bir potansiyel risk var ise risk analizi yapılır ve risk ortadan kaldırıp teknik dosya hazırlanır. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

33. AT UYGUNLUK BEYANI Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

34. AT Uygunluk Beyanında aşağıdakiler bulunmalıdır: • - Üreticinin adı veya Türkiye’deki temsilcisi • - Ürünün Tanımı Teçhizat ?, Koruyucu sistem.? Cihaz mı ? • AT Tip Onayını veren Onaylanmış Kuruluşun adı, Numarası.. • Uygulanan Harmonize Standarın adı numarası … Atıfları, • - Uygulanan standartlar ve teknik talimatnameler, • Varsa Uygulanan Diğer Yönetmeliklere uygunluk ... varsa • Belgeyi imzalayanın kimlik bilgileri. • -İmza Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

35. İmalatçınınSorumlulukları • Üründen sorumludur • Ürün (GHSR) Temel Sağlık ve Güvenlik Gerekleri karşılamalı • Uygunluk Değerlendirme Prosedürlerine uyulması, • AT Uygunluk Beyanı hazırlamak • Ürüne CE ve gerekli diğer işaretlerin iliştirilmesi (Ek:2.1.0.5), • Son ürün üretildikten sonra 10 yıl süresince teknik dokümantasyonun muhafaza edilmesi, Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

36. ONAYLANMIŞ KURULUŞLAR 4703 sayılı kanunda;Test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından, bir veya birden fazla teknik düzenleme çerçevesinde uygunluk değerlendirme faaliyetinde bulunmak üzere, Yetkili kuruluş tarafından belirlenerek, bu Kanunda ve ilgili teknik düzenlemede belirtilen esaslar çerçevesinde yetkilendirilen özel veya kamu kuruluşu olarak tarif edilmektedir. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

37. “Piyasa Gözetimi ve Denetimi, Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ve Onaylanmış Kuruluşlar ve Diğer Hususlara İlişkin Usul ve Esaslar Bakanlar Kurulunca Çıkarılacak Yönetmeliklerle Belirlenir” (4703.Md.14) Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

38. UYGUNLUK DEĞERLENDİRME KURULUŞLARINA İLİŞKİN ESASLAR • Yetkili Kuruluşa karşı sorumluluk ( 4703 Md.6). • Atandığı Yönetmelik ve modülleri komisyona bildirilir • Komisyonun vereceği numara Resmi gazetede yayımlanır • Onaylanmış Kuruluş Olur (4703 Md.7). Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

39. ONAYLANMIŞ KURULUŞ YÖNETMELİĞİ • 17.01.2002 tarih ve 24634 say Res. Gas. Yay. (2001/3531 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ) • Kapsamı: • Bir teknik düzenleme kapsamında bulunan ve piyasaya arz edilmesi hedeflenen ürünlerin ilgili teknik düzenlemeye uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendirilmesi amacıyla faaliyette bulunacak uygunluk değerlendirme kuruluşları ve onaylanmış kuruluşların çalışma usul ve esaslarını, taşıması gereken asgari kriterleri ve faaliyetleriyle ilgili olarak uygulanacak müeyyideleri kapsar. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

40. UYGUNLUK DEĞERLENDİRME KURULUŞLARI İLE ONAYLANMIŞ KURULUŞLARIN SORUMLULUKLARI • Bağımsız ve tarafsız olmalıdırlar • Teknik düzenlemeye uymak zorunda • Faaliyetleri ile ilgili her türlü bilgi, kayıt ve belgeleri muhafaza ederler, gerekirse yetkili kuruluşa ibraz ederler • 4703 sayılı Kanuna, Şartlara uymazlarsa • faaliyetleri geçici durdurulur Statüsü kaldırılır. • Bu Kararlar Resmî Gazetede İlan Edilerek, Komisyona Bildirilir. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

41. Faaliyetine son verilen veya kendi isteği ile faaliyetine son veren uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşlar, faaliyette bulundukları dönemde yapmış oldukları uygunluk değerlendirme faaliyetleri ile ilgili bilgi, kayıt ve belgeleri, aynı konuda faaliyette bulunan uygunluk değerlendirme kuruluşu veya onaylanmış kuruluşa devredilmek üzere yetkili kuruluşa teslim eder ( O.K Yön) Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

42. 94/9/AT ATEX Yönetmeliği bazında 61 adet onaylanmış kuruluş vardır • Avrupa Birliğinde Avrupa ATEX Onaylanmış Kuruluşlar Kurulları (ExNBG) oluşumu mevcut olup; Belgelendirmelerle ilgili uygulamalarda ortaya çıkan bazı karmaşık problemlerin çözümünde açıklayıcı yönde önemli rol oynamaktadırlar. • Bu Oluşum; 1. ATEX ExNBG toplantısı sonucunda Haziran 1997 de oluşturulmuş olup; bir Başkan, iki Başkan Yardımcısı • TC 31 ve TC 305 de üyelikleri var (Standard Komitesi) • 2284 numara ile IEP Ülkemizin onaylanmış kuruluşu olarak görev yapmaktadırlar

43. 84 ADET EXNBG SheetsMevcut • http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/ • documents/guidance/atex/clarification/ Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

44. 1 Ağustos 2010 tarihli ve 27657 sayılı Resmi Gazetede(SGM: 2010/7) Onaylanmış Kuruluş Tebliği a) Kuruluşun adı ve adresi, b) Ticaret Sicil Gazetesinde (Ticaret sicil numarası ve firmanın kuruluş amacını içeren Ticaret Sicil Gazetesi’nin noter tasdikli bir örneği), c) Başvurunun amacı ve sorumlulukları, ç) Kuruluşun organizasyon şeması, d) Kurucunun ve kuruluşu temsil ve ilzama yetkili şahısların imza sirküleri, e) Başvurunun kapsamı (İlgili teknik düzenlemesi, modül veya modüller, uygunluk değerlendirme işlemleri), f) Başvuru konusuna giren ürünler, malzemeler ve parçalar, g) Gizlilik, tarafsızlık, bağımsızlık ve sorumluluk taahhütnamesi, ğ) Personel durumu (Teknik personelin sayısı ve statüsü, eğitim durumu, sertifika ve belgeler ), Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

45. h) Laboratuar hizmetleri hakkında detaylı bilgi (Laboratuvar ve teçhizat durumu, başvuru kapsamında yapılacak deneylerin listesi ve bu deneylerden hangilerinin yüklenici laboratuar tarafından yapılacağının belirlenmesi), ı) Muayene talimat ve prosedürleri, muayene ve sertifika örnek formları, i) 15 inci maddede belirtilen kriterlere uygun yaptırılmış olan mesleki sorumluluk sigortası (Bu kapsamda hazırlanan poliçenin noter tasdikli bir örneği), j) Kuruluşun mali durumuna ilişkin bilgiler, k) Kuruluşun sahip olduğu kalite belgeleri, akreditasyon sertifikaları v.b. belgeler (Akreditasyon sertifikalarının Türkiye dışından alınması durumunda TÜRKAK tarafından düzenlenmiş akreditasyon denklik belgesi) Değerlendirme Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

46. ONAYLANMIŞ KURULUŞ PROSEDÜR TABLOSU Onaylanmış Kuruluş Adayı STB TÜRKAK DTM Avrupa Komisyonu Görevlendirme Sözleşmesi Görevlendirme Tebliği Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

47. onaylanmış kuruluş atamalarında artık akreditasyon dolaylı olarak şart koşulmaktadır Atanma prosedürleri: EA:2/17 765/2008/EC 768/2008/EC Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü 47

48. Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

49. ÜRÜN İŞARETLEMELERİ Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü

50. 158 II2GEEx e II T4 Onaylanmış Kuruluşun kimlik numarası Üreticinin adı ve adresi Ürün imal tarihi ATEX Ex logosu G (Gaz) veya D (Toz) Teçhizat Grup No Teçhizat Kategorisi (M1,M2,1,2,3) CE İŞARETLEMESİ Salih AYDIN Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSanayi Genel Müdürlüğü